BESTUURSRECHT
Prof. dr. Liesbeth Todts
2022 - 2023
,Inhoudsopgave
Deel 1. Bestuursrecht: definitie, indeling, kenmerken en bronnen..................................................................3
Hoofdstuk 1. Definitie..........................................................................................................................................3
Hoofdstuk 2. Algemeen en bijzonder bestuursrecht...........................................................................................3
Hoofdstuk 3. Kenmerken v/h bestuursrecht.......................................................................................................4
Afdeling 1. Uitzonderingsrecht of ius commune v/d overheid.......................................................................4
Afdeling 2. Fragmentarisch karakter v/h bestuursrecht.................................................................................5
Afdeling 3. Meergelaagdheid v/h bestuursrecht.............................................................................................5
Hoofdstuk 4. Bronnen v/h bestuursrecht............................................................................................................5
Afdeling 1. De ‘wortels’ of waarden v/h bestuursrecht..................................................................................5
Afdeling 2. De formele bronnen v/h bestuursrecht........................................................................................9
Deel 2. Organisatie v/d overheid.................................................................................................................. 12
Hoofdstuk 1. De substatelijke gezagsorganisatie..............................................................................................13
Afdeling 1. Centralisatie en verzelfstandiging...............................................................................................13
Afdeling 2. Bestuurlijk toezicht......................................................................................................................16
Afdeling 3. De verschillende soorten ‘overheid’...........................................................................................18
Deel 3. Instrumentarium v/d overheid......................................................................................................... 23
Hoofdstuk 1. De actiemiddelen v/d overheid....................................................................................................23
Afdeling 1. Algemeen.....................................................................................................................................23
Afdeling 2. Eenzijdige bestuurlijke rechtshandeling (EBR)............................................................................23
Afdeling 3. De overheidsovereenkomst........................................................................................................28
Afdeling 4. Afsplitsbare akte..........................................................................................................................29
Hoofdstuk 2. De goederen v/d overheid...........................................................................................................30
Afdeling 1. Inleiding.......................................................................................................................................30
Afdeling 2. Instrumentarium v/d overheid t.a.v. goederen van particulieren..............................................30
Afdeling 3. Domeingoederen.........................................................................................................................31
Hoofdstuk 3. Overheidsopdrachten...................................................................................................................33
Afdeling 1. Algemeen.....................................................................................................................................33
Afdeling 2. Beginselen...................................................................................................................................34
Afdeling 3. Toepassingsgebied......................................................................................................................35
Afdeling 4. Gunningsprocedures...................................................................................................................36
Hoofdstuk 4. Overheidspersoneel.....................................................................................................................39
Afdeling 1. De ontstentenis v/e uniform ambtenarenrecht..........................................................................39
Afdeling 2. De krachtlijnen v/h ambtenarenrecht.........................................................................................41
Hoofdstuk 5. Bestuurlijke handhaving...............................................................................................................47
Afdeling 1. Handhaving: begrip, doel en vormen..........................................................................................47
Afdeling 2. Kenmerken van bestuurlijke handhaving....................................................................................50
Afdeling 3. Bestuurlijke handhavingsinstrumentarium.................................................................................51
Afdeling 4. Organisatie v/d bestuurlijke handhaving....................................................................................52
Afdeling 5. Voorwaarden voor bestuurlijke handhaving...............................................................................53
Afdeling 6. Rechtsbescherming tegen bestuurlijke handhaving...................................................................54
Deel 4. Rechtsbescherming tegen de overheid............................................................................................. 54
Hoofdstuk 1. De preventieve rechtsbescherming.............................................................................................54
Afdeling 1. Algemene beginselen van behoorlijk bestuur.............................................................................55
Afdeling 2. Formele motivering van bestuurshandelingen...........................................................................65
Afdeling 3. Openbaarheid van bestuur(sdocumenten).................................................................................69
1
, Hoofdstuk 2. De curatieve rechtsbescherming..................................................................................................76
Afdeling 1. Bescherming via interne klachtenbehandeling en ombudsdiensten..........................................76
Afdeling 2. Bestuurlijke beroepen.................................................................................................................77
Afdeling 3. Jurisdictioneel beroep.................................................................................................................80
2
, Deel 1. Bestuursrecht: definitie, indeling, kenmerken en
bronnen
Hoofdstuk 1. Definitie
Onderscheid privaat vs. publiek recht
Privaat recht: tussen private personen (burgerlijk recht, arbeidsrecht, handelsrecht, gerechtelijk
recht, vennootschapsrecht...)
Grijze zone (SZ-recht, intellectuele eigendomsrechten...)
Publiek recht (grondwettelijk recht, bestuursrecht, straf(proces)recht, fiscaal recht) :
o Organisatie en werking v/d overheden (staatsrecht en bestuursrecht)
Algemeen belang & beheer v/d openbare diensten reguleren
o Tussen overheden onderling
o Tussen overheid en private personen
Bestuursrecht?
“Het geheel van geschreven en ongeschreven rechtsregels m.b.t. de organisatie, de bevoegdheden
en de werking van ‘het bestuur’, inclusief de rechtsbescherming v/d bestuurde tegen het bestuurlijk
optreden”
Organiek criterium (de “besturen”/ de organen)
o Organisatie en de werking v/d uitvoerende macht
De koning + regering (federale overheidsdiensten, IVA’s, EVA’s )
Functioneel criterium (het “besturen”/ de taak/ functies)
o Handelen v/d organen v/d wetgevende, rechterlijke macht of zelf niet-overheden
wanneer zij een taak van ‘bestuur’ of ‘uitvoering’ uitoefenen
Bepaalde organen met een rechtsprekende functies (RvS: administratief
rechtscollege) => hebben geen rechterlijke macht
Ook private partijen die uitzonderlijk handelingen stellen die bekleed zijn
met overheidsgezag (vb. examenbeslissingen van vrije onderwijsinstellingen)
o Normatief optreden: bindende beslissingen nemen (vb. gasboete opgelegd door
gemeente o.b.v. lokaal reglement (reglementaire/ normatieve akte)) => bestuursorgaan,
behoort NIET tot wetgevende macht
Hoofdstuk 2. Algemeen en bijzonder bestuursrecht
Algemeen bestuursrecht
Betreft de algemene beginselen die het globale bestuursrecht regelen
Vb. BBB, RvS, overheidsgoederen, overheidscontracten, overheidspersoneel…
Bijzonder bestuursrecht (omgevingsrecht, energierecht, migratierecht, onderwijsrecht…)
Betreft diverse specifieke, sectorale regelingen (vaak zeer technisch, gedetailleerd, met eigen
begrippensystematiek en werking)
Vaak keuzevakken in master (uitz.: omgevingsrecht)
Algemeen en bijzonder bestuursrecht staan niet los van elkaar, maar beïnvloeden elkaar
3
Prof. dr. Liesbeth Todts
2022 - 2023
,Inhoudsopgave
Deel 1. Bestuursrecht: definitie, indeling, kenmerken en bronnen..................................................................3
Hoofdstuk 1. Definitie..........................................................................................................................................3
Hoofdstuk 2. Algemeen en bijzonder bestuursrecht...........................................................................................3
Hoofdstuk 3. Kenmerken v/h bestuursrecht.......................................................................................................4
Afdeling 1. Uitzonderingsrecht of ius commune v/d overheid.......................................................................4
Afdeling 2. Fragmentarisch karakter v/h bestuursrecht.................................................................................5
Afdeling 3. Meergelaagdheid v/h bestuursrecht.............................................................................................5
Hoofdstuk 4. Bronnen v/h bestuursrecht............................................................................................................5
Afdeling 1. De ‘wortels’ of waarden v/h bestuursrecht..................................................................................5
Afdeling 2. De formele bronnen v/h bestuursrecht........................................................................................9
Deel 2. Organisatie v/d overheid.................................................................................................................. 12
Hoofdstuk 1. De substatelijke gezagsorganisatie..............................................................................................13
Afdeling 1. Centralisatie en verzelfstandiging...............................................................................................13
Afdeling 2. Bestuurlijk toezicht......................................................................................................................16
Afdeling 3. De verschillende soorten ‘overheid’...........................................................................................18
Deel 3. Instrumentarium v/d overheid......................................................................................................... 23
Hoofdstuk 1. De actiemiddelen v/d overheid....................................................................................................23
Afdeling 1. Algemeen.....................................................................................................................................23
Afdeling 2. Eenzijdige bestuurlijke rechtshandeling (EBR)............................................................................23
Afdeling 3. De overheidsovereenkomst........................................................................................................28
Afdeling 4. Afsplitsbare akte..........................................................................................................................29
Hoofdstuk 2. De goederen v/d overheid...........................................................................................................30
Afdeling 1. Inleiding.......................................................................................................................................30
Afdeling 2. Instrumentarium v/d overheid t.a.v. goederen van particulieren..............................................30
Afdeling 3. Domeingoederen.........................................................................................................................31
Hoofdstuk 3. Overheidsopdrachten...................................................................................................................33
Afdeling 1. Algemeen.....................................................................................................................................33
Afdeling 2. Beginselen...................................................................................................................................34
Afdeling 3. Toepassingsgebied......................................................................................................................35
Afdeling 4. Gunningsprocedures...................................................................................................................36
Hoofdstuk 4. Overheidspersoneel.....................................................................................................................39
Afdeling 1. De ontstentenis v/e uniform ambtenarenrecht..........................................................................39
Afdeling 2. De krachtlijnen v/h ambtenarenrecht.........................................................................................41
Hoofdstuk 5. Bestuurlijke handhaving...............................................................................................................47
Afdeling 1. Handhaving: begrip, doel en vormen..........................................................................................47
Afdeling 2. Kenmerken van bestuurlijke handhaving....................................................................................50
Afdeling 3. Bestuurlijke handhavingsinstrumentarium.................................................................................51
Afdeling 4. Organisatie v/d bestuurlijke handhaving....................................................................................52
Afdeling 5. Voorwaarden voor bestuurlijke handhaving...............................................................................53
Afdeling 6. Rechtsbescherming tegen bestuurlijke handhaving...................................................................54
Deel 4. Rechtsbescherming tegen de overheid............................................................................................. 54
Hoofdstuk 1. De preventieve rechtsbescherming.............................................................................................54
Afdeling 1. Algemene beginselen van behoorlijk bestuur.............................................................................55
Afdeling 2. Formele motivering van bestuurshandelingen...........................................................................65
Afdeling 3. Openbaarheid van bestuur(sdocumenten).................................................................................69
1
, Hoofdstuk 2. De curatieve rechtsbescherming..................................................................................................76
Afdeling 1. Bescherming via interne klachtenbehandeling en ombudsdiensten..........................................76
Afdeling 2. Bestuurlijke beroepen.................................................................................................................77
Afdeling 3. Jurisdictioneel beroep.................................................................................................................80
2
, Deel 1. Bestuursrecht: definitie, indeling, kenmerken en
bronnen
Hoofdstuk 1. Definitie
Onderscheid privaat vs. publiek recht
Privaat recht: tussen private personen (burgerlijk recht, arbeidsrecht, handelsrecht, gerechtelijk
recht, vennootschapsrecht...)
Grijze zone (SZ-recht, intellectuele eigendomsrechten...)
Publiek recht (grondwettelijk recht, bestuursrecht, straf(proces)recht, fiscaal recht) :
o Organisatie en werking v/d overheden (staatsrecht en bestuursrecht)
Algemeen belang & beheer v/d openbare diensten reguleren
o Tussen overheden onderling
o Tussen overheid en private personen
Bestuursrecht?
“Het geheel van geschreven en ongeschreven rechtsregels m.b.t. de organisatie, de bevoegdheden
en de werking van ‘het bestuur’, inclusief de rechtsbescherming v/d bestuurde tegen het bestuurlijk
optreden”
Organiek criterium (de “besturen”/ de organen)
o Organisatie en de werking v/d uitvoerende macht
De koning + regering (federale overheidsdiensten, IVA’s, EVA’s )
Functioneel criterium (het “besturen”/ de taak/ functies)
o Handelen v/d organen v/d wetgevende, rechterlijke macht of zelf niet-overheden
wanneer zij een taak van ‘bestuur’ of ‘uitvoering’ uitoefenen
Bepaalde organen met een rechtsprekende functies (RvS: administratief
rechtscollege) => hebben geen rechterlijke macht
Ook private partijen die uitzonderlijk handelingen stellen die bekleed zijn
met overheidsgezag (vb. examenbeslissingen van vrije onderwijsinstellingen)
o Normatief optreden: bindende beslissingen nemen (vb. gasboete opgelegd door
gemeente o.b.v. lokaal reglement (reglementaire/ normatieve akte)) => bestuursorgaan,
behoort NIET tot wetgevende macht
Hoofdstuk 2. Algemeen en bijzonder bestuursrecht
Algemeen bestuursrecht
Betreft de algemene beginselen die het globale bestuursrecht regelen
Vb. BBB, RvS, overheidsgoederen, overheidscontracten, overheidspersoneel…
Bijzonder bestuursrecht (omgevingsrecht, energierecht, migratierecht, onderwijsrecht…)
Betreft diverse specifieke, sectorale regelingen (vaak zeer technisch, gedetailleerd, met eigen
begrippensystematiek en werking)
Vaak keuzevakken in master (uitz.: omgevingsrecht)
Algemeen en bijzonder bestuursrecht staan niet los van elkaar, maar beïnvloeden elkaar
3
