SRV Luisteren
Doelstellingen
1. De student reflecteert op zijn of haar eigen luistergedrag en kan tenminste één
kwaliteit en één aandachtspunt formuleren;
2. De student legt het belang van actief luistergedrag binnen de verpleegkundige
beroepsuitoefening uit;
3. De student beschrijft de relatie tussen aandacht-gevend gedrag en actief luisteren;
4. De student past de verschillende facetten van aandacht-gevend gedrag toe in een
rollenspel;
5. De student benoemt en beschrijft verschillende valkuilen bij actief luisteren en hoe
deze voorkomen kunnen worden;
6. De student benoemt de verschillende aspecten van non-verbaal luistergedrag en
herkent deze bij zichzelf en anderen.
Het doel van aandacht geven het gedrag is dat de patiënt uitgenodigd wordt om te vertellen
hoe Wij zijn ziek zijn en wat daaruit voortkomt ervaart. Dit is voor de verpleegkundige van
belang om bij interventies in gesprek met de patiënt een goede inschatting te kunnen maken
van kwaliteit van leven en de kwaliteit was zorg. In alle sectoren van de zorg zijn non verbale
gedragingen tijdens de communicatie erg belangrijk. Aandacht geven het gedrag van de
verpleegkundigen is dus een voorwaarde voor de patiënt om zijn verhaal te kunnen doen.
Dit gedrag omvat een aantal facetten, zoals: oogcontact, lichaamshouding, kunnen omgaan
met stiltes, kleine verbale aanmoedigingen.
Belang van goed en actief luisteren:
Goed luisteren betekent dat je jouw gesprekspartner de gelegenheid geeft en stimuleert om
te vertellen wat hij werkelijk te vertellen heeft. Bij de een kunnen we ons verhaal beter kwijt
dan bij de ander. Wij voelen ons bij de een meer op ons gemak en beter begrepen dan bij de
ander. Goed luisteren stimuleert tot verder vertellen. Om dat effect bij iemand te bereiken,
moet je je als ‘luisteraar’ actief opstellen. Luisteren is meer dan iemand laten uitpraten,
meer dan alleen maar aanhoren wat de ander zegt. Goed luisteren veronderstelt dus een
actieve inzet: je moet iets doen om te laten merken dat je geïnteresseerd bent. Zowel uit je
verbale als uit je non-verbale reacties moet op te maken zijn dat je aandacht voor de ander
hebt, dat je het belangrijk vindt te weten hoe de situatie voor hem in elkaar zit. Goed
luisteren geeft iemand dan de rust en de ruimte om te vertellen wat hem bezighoudt. Goed
luisteren werkt ook naar twee kanten: het kweekt niet alleen een sfeer van vertrouwen
waarin je je verhaal kwijt kunt en kwijt wilt, maar het biedt de luisteraar ook de meeste kans
om inzicht te krijgen in alle belangrijke aspecten van de situatie waarover de ander vertelt.
In veel gesprekken worden in dit opzicht nogal wat fouten gemaakt: gesprekspartners vallen
elkaar in de rede, denken meteen dat ze weten waar het om gaat en geven al adviezen
voordat de ander zijn probleem goed en wel onder woorden heeft gebracht. Veel
gesprekspartners horen liever zichzelf praten en kunnen niet de rust en het geduld
opbrengen zich op de ander te richten.
Luistergedrag is niet iets wat je hebt of niet hebt, luisteren moet je leren.
, Door actief te luisteren bereik je een aantal dingen tegelijk.
Je laat de verteller weten dat je hem begrijpt of dat in elk geval probeert. Dat
verstevigt de onderlinge band, omdat hij zich geaccepteerd en gewaardeerd voelt.
Je stimuleert de ander het verhaal te vertellen zoals hij dat zelf werkelijk ziet of
beleeft. Omdat er een vertrouwelijke sfeer ontstaat, kan de ander gestimuleerd
worden ook de emotionele betekenis van zijn verhaal naar voren te brengen.
Je schept duidelijkheid, zowel voor de verteller als voor jezelf. Je probeert dan
immers alle belangrijke gegevens te ordenen. Daardoor ontstaat helderheid over de
situatie. Bij problemen is dat vaak al voldoende om iemand zelf een oplossing te
laten vinden.
Je voorkomt dat je voorbarige conclusies trekt, dat je iemand geruststelt voordat je
weet wat de situatie voor hem precies betekent en dat je adviezen geeft waar de
ander niets aan heeft.
Je biedt de ander de mogelijkheid zijn verhaal kwijt te kunnen. Ook voor problemen
waarvoor geen oplossing bestaat, is dat van belang; het lucht in elk geval op.
Daardoor worden problemen die niet zijn op te lossen vaak gemakkelijker te
accepteren.
Principes van goed luisteren:
Luistergedrag bevat zowel non-verbale als verbale elementen.
Non-verbale elementen zijn bijvoorbeeld je lichaamshouding, gezichtsuitdrukking en
kijkrichting.
Verbaal luistergedrag kan bestaan uit vragen stellen, het geven van een samenvatting
en het maken van stimulerende opmerkingen.
Luistergedrag vraagt dus om een actieve inzet. Als luisteraar moet je sommige dingen doen
en andere dingen laten om de genoemde effecten van goed luisteren bij de ander op te
roepen. Als je geen tijd of geen zin hebt om je echt op de ander te concentreren, komt er
van goed luisteren weinig terecht. Luistergedrag moet altijd voortkomen uit een oprechte
intentie. Deze moet worden gedragen door acceptatie, respect en tolerantie.
Acceptatie van de ander
Het is gemakkelijker om de principes van goed luisteren toe te passen op iemand die
je graag mag. Echter, dat je iemand niet graag mag, wil niet zeggen dat je iemand niet
accepteert zoals hij is. Het accepteren van de ander zoals hij is, is een voorwaarde
voor goed luistergedrag.
Respect voor de gevoelens van de ander
Soms kun je je maar moeilijk voorstellen waarom iemand zich over een bepaalde
situatie druk maakt. Bij iemand anders kun je je weer moeilijk voorstellen dat hij
ergens zo luchtig over praat. Een kenmerk van goed luisteren is dat je niet je eigen
inschatting van de situatie laat bepalen hoe het gesprek verloopt.
Tolerantie ten aanzien van iemands eigenaardigheden
Soms word je geconfronteerd met gedrag van een ander waar je je bedenkingen bij
hebt. Maar jouw eigen opvattingen zijn op dat moment eigenlijk helemaal niet
belangrijk. Wanneer je onmiddellijk reageert met: ‘Zoiets zou je mij ook niet moeten
flikken’, is het gesprek direct ten einde. Je zult dan nooit weten waarom de ander
zich zo gedragen heeft. Wanneer je meer inzicht in zijn motieven hebt, en je hebt nog
steeds bezwaren tegen zijn gedrag, dan kun je nog altijd overwegen of je de ander
duidelijk maakt hoe jij daar zelf over denkt.
Doelstellingen
1. De student reflecteert op zijn of haar eigen luistergedrag en kan tenminste één
kwaliteit en één aandachtspunt formuleren;
2. De student legt het belang van actief luistergedrag binnen de verpleegkundige
beroepsuitoefening uit;
3. De student beschrijft de relatie tussen aandacht-gevend gedrag en actief luisteren;
4. De student past de verschillende facetten van aandacht-gevend gedrag toe in een
rollenspel;
5. De student benoemt en beschrijft verschillende valkuilen bij actief luisteren en hoe
deze voorkomen kunnen worden;
6. De student benoemt de verschillende aspecten van non-verbaal luistergedrag en
herkent deze bij zichzelf en anderen.
Het doel van aandacht geven het gedrag is dat de patiënt uitgenodigd wordt om te vertellen
hoe Wij zijn ziek zijn en wat daaruit voortkomt ervaart. Dit is voor de verpleegkundige van
belang om bij interventies in gesprek met de patiënt een goede inschatting te kunnen maken
van kwaliteit van leven en de kwaliteit was zorg. In alle sectoren van de zorg zijn non verbale
gedragingen tijdens de communicatie erg belangrijk. Aandacht geven het gedrag van de
verpleegkundigen is dus een voorwaarde voor de patiënt om zijn verhaal te kunnen doen.
Dit gedrag omvat een aantal facetten, zoals: oogcontact, lichaamshouding, kunnen omgaan
met stiltes, kleine verbale aanmoedigingen.
Belang van goed en actief luisteren:
Goed luisteren betekent dat je jouw gesprekspartner de gelegenheid geeft en stimuleert om
te vertellen wat hij werkelijk te vertellen heeft. Bij de een kunnen we ons verhaal beter kwijt
dan bij de ander. Wij voelen ons bij de een meer op ons gemak en beter begrepen dan bij de
ander. Goed luisteren stimuleert tot verder vertellen. Om dat effect bij iemand te bereiken,
moet je je als ‘luisteraar’ actief opstellen. Luisteren is meer dan iemand laten uitpraten,
meer dan alleen maar aanhoren wat de ander zegt. Goed luisteren veronderstelt dus een
actieve inzet: je moet iets doen om te laten merken dat je geïnteresseerd bent. Zowel uit je
verbale als uit je non-verbale reacties moet op te maken zijn dat je aandacht voor de ander
hebt, dat je het belangrijk vindt te weten hoe de situatie voor hem in elkaar zit. Goed
luisteren geeft iemand dan de rust en de ruimte om te vertellen wat hem bezighoudt. Goed
luisteren werkt ook naar twee kanten: het kweekt niet alleen een sfeer van vertrouwen
waarin je je verhaal kwijt kunt en kwijt wilt, maar het biedt de luisteraar ook de meeste kans
om inzicht te krijgen in alle belangrijke aspecten van de situatie waarover de ander vertelt.
In veel gesprekken worden in dit opzicht nogal wat fouten gemaakt: gesprekspartners vallen
elkaar in de rede, denken meteen dat ze weten waar het om gaat en geven al adviezen
voordat de ander zijn probleem goed en wel onder woorden heeft gebracht. Veel
gesprekspartners horen liever zichzelf praten en kunnen niet de rust en het geduld
opbrengen zich op de ander te richten.
Luistergedrag is niet iets wat je hebt of niet hebt, luisteren moet je leren.
, Door actief te luisteren bereik je een aantal dingen tegelijk.
Je laat de verteller weten dat je hem begrijpt of dat in elk geval probeert. Dat
verstevigt de onderlinge band, omdat hij zich geaccepteerd en gewaardeerd voelt.
Je stimuleert de ander het verhaal te vertellen zoals hij dat zelf werkelijk ziet of
beleeft. Omdat er een vertrouwelijke sfeer ontstaat, kan de ander gestimuleerd
worden ook de emotionele betekenis van zijn verhaal naar voren te brengen.
Je schept duidelijkheid, zowel voor de verteller als voor jezelf. Je probeert dan
immers alle belangrijke gegevens te ordenen. Daardoor ontstaat helderheid over de
situatie. Bij problemen is dat vaak al voldoende om iemand zelf een oplossing te
laten vinden.
Je voorkomt dat je voorbarige conclusies trekt, dat je iemand geruststelt voordat je
weet wat de situatie voor hem precies betekent en dat je adviezen geeft waar de
ander niets aan heeft.
Je biedt de ander de mogelijkheid zijn verhaal kwijt te kunnen. Ook voor problemen
waarvoor geen oplossing bestaat, is dat van belang; het lucht in elk geval op.
Daardoor worden problemen die niet zijn op te lossen vaak gemakkelijker te
accepteren.
Principes van goed luisteren:
Luistergedrag bevat zowel non-verbale als verbale elementen.
Non-verbale elementen zijn bijvoorbeeld je lichaamshouding, gezichtsuitdrukking en
kijkrichting.
Verbaal luistergedrag kan bestaan uit vragen stellen, het geven van een samenvatting
en het maken van stimulerende opmerkingen.
Luistergedrag vraagt dus om een actieve inzet. Als luisteraar moet je sommige dingen doen
en andere dingen laten om de genoemde effecten van goed luisteren bij de ander op te
roepen. Als je geen tijd of geen zin hebt om je echt op de ander te concentreren, komt er
van goed luisteren weinig terecht. Luistergedrag moet altijd voortkomen uit een oprechte
intentie. Deze moet worden gedragen door acceptatie, respect en tolerantie.
Acceptatie van de ander
Het is gemakkelijker om de principes van goed luisteren toe te passen op iemand die
je graag mag. Echter, dat je iemand niet graag mag, wil niet zeggen dat je iemand niet
accepteert zoals hij is. Het accepteren van de ander zoals hij is, is een voorwaarde
voor goed luistergedrag.
Respect voor de gevoelens van de ander
Soms kun je je maar moeilijk voorstellen waarom iemand zich over een bepaalde
situatie druk maakt. Bij iemand anders kun je je weer moeilijk voorstellen dat hij
ergens zo luchtig over praat. Een kenmerk van goed luisteren is dat je niet je eigen
inschatting van de situatie laat bepalen hoe het gesprek verloopt.
Tolerantie ten aanzien van iemands eigenaardigheden
Soms word je geconfronteerd met gedrag van een ander waar je je bedenkingen bij
hebt. Maar jouw eigen opvattingen zijn op dat moment eigenlijk helemaal niet
belangrijk. Wanneer je onmiddellijk reageert met: ‘Zoiets zou je mij ook niet moeten
flikken’, is het gesprek direct ten einde. Je zult dan nooit weten waarom de ander
zich zo gedragen heeft. Wanneer je meer inzicht in zijn motieven hebt, en je hebt nog
steeds bezwaren tegen zijn gedrag, dan kun je nog altijd overwegen of je de ander
duidelijk maakt hoe jij daar zelf over denkt.
