1
VERBINTENISSENRECHT
⟶ art. 1101-1386 Oud BW: vermogensrechterlijke verbintenis
INLEIDING
1. Definitie: de “vermogensrechterlijke verbintenis”
= rechtsband, recht erkent die band
Tussen 2 of meer personen
Ontstaan krachtens de wet (ontstaan dankzij wet) ⟶ menselijk handelen/gedrag
Ingevolge een menselijk handelen
Schuldvordering = in geld waardeerbaar
Schuldeiser ⟷ Schuldenaar
↳ verbintenis tot herstel van schade
VOORBEELD: fietser – dader (onrechtmatige daad), verhuurder – huurder (contract)
SE jegens SA aanspraken doen gelden indien: in geld waardeerbaar & in rechte afdwingbaar
VOORBEELD: aanbieder – kandidaat koper (eenzijdige rechtshandeling), zaakwaarneming:
buurman laat raam open staan van je huis & brandweer moet komen (-> compensatieplicht)
⟶ meestal contract met wederzijdse verbintenis
!! Soms is elke partij SE en SA
VOORBEELD: Verkoper ⟷ koper
SE ⟶⟶⟶ SA (betalingsverbintenis)
SA ⟵⟵⟵ SE (leveringsverbintenis, aansprakelijk voor levering)
↳ wederkerige verbintenissen (= wederzijds & samenhangend, ene
verbintenis wordt aangegaan omwille van de andere)
VOORBEELD: verhuurder (beschikbaar maken) ⟷ huurder (betalen)
↳ wederkerige verbintenis: wederzijds & samenhangend
2. Kenmerken
1. Rechtsband tussen personen
Vorderingsrechten <-> zakelijke rechten
intern
o verbintenis = verhouding tussen personen (zonder goederen!)
⟶ SE heeft aanspraak op gedraging/prestatie SA
o zakelijk recht (art. 3.8§1 BW) = verhouding tussen persoon en goed
⟶ titularis heeft zeggenschap over zaak (kan zelf kiezen wat te doen)
extern
o zakelijk recht = geldt erga omnes (moet door iedereen geëerbiedigd w)
o verbintenis = opsplitsing tussen aanspraken tussen SE & SA en haar
bestaan als rechtsfeit in het rechtsverkeer
aanspraken: relatief, enkel SE kan afdwingen als SA iets is
verschuldigd
bestaan als rechtsfeit is tegenwerpelijk aan derden en kan door
derden w ingeroepen
3e moet eerbieden & kan zich er op beroepen
Arrest van 2010, voetnoot 19
Voorbeeld: tussen café en brouwerij is er een
afnamecontract, mag 3e (brouwerij) op gesprek bij
BIRTE VAN DEN EYNDE | verbintenissenrecht 2021-2022
,2
café? JA maar verder: 3e kennis van contract dus
contractbreuk: café fout & 3e buitencontractueel
aangesproken (1382 OBW)
derdenwerking: hoe ziet het eruit voor buitenstaanders? Hoe
weten ze dat? -> publicatieplicht
2. Ontstaan uit menselijk handelen
Bronnen van verbintenissen
de wet geeft obligatoire kracht of verbintenis-scheppende kracht aan bepaalde
gedragingen (art. 1370 Oud BW > onduidelijk, onvolledig > art. 5.3 NBW)
⟶ art. 1134, §1 Oud BW
⟶ randnummer 7, voetnoot 25
Rechtshandelingen = menselijk gedrag dat rechtsgevolgen beoogt
o Twee- of meerzijdige RH
o Eenzijdige rechthandeling
Wil om verbintenis
Niet om te verbintenis
De wet = de wet verbindt rechtsgevolgen aan menselijk gedrag dat die gevolgen
niet beoogt
o Onrechtmatig handelen of nalaten (art. 1382 Oud BW)
o Quasi-contracten: zaakwaarneming, onverschuldigde betaling en
verrijking zonder oorzaak (art. 1371 OBW)
o Cassatie 1/10/2010 – brouwerij Haachtarrest
o Bv. 2 bedrijven sluiten afnamecontract, algemene voorwaarden worden
gestuurd en na 2 jaar opzegbeding van in algemene voorwaarden ->
klopt niet, algemene duur MAAR rechtbank: vertrouwen gewekt dat het
juist was
=> gedragsnorm: je mag gewekte vertrouwen niet schaden
3. Met als voorwerp een in geld waarneembare aanspraak
Tot wat verbindt de SA zich dan? Waarop kan SE aanspraak maken?
Klassieke opdeling
o Verbintenis om iets te doen = facere
o Verbintenis om iets niet te doen = non-facere
o Verbintenis om iets te geven = dare (eigendomsrecht – specifieke zaak)
Eigendomsovergang
Risico-overgang (cassatie 29/05/2020)
Eigendom van species gaat over bij consensus (art.
1138 OBW)
Eigendom van genus gaat over bij afzondering
Bv. Risico mee over met consensus -> chinese vaas
breekt na overeenstemming art. 1138 Oud BW
Moderne opdeling
o Resultaatsverbintenis (= SA moet bepaald resultaat bereiken)
o Inspanningsverbintenis (= SA moet nodige inspanningen leveren)
Opmerkingen
o Moderne opdeling doorkruist de klassieke
o Moderne is nuttig bij verbintenis om iets te doen
o Uit één contract vloeien vaak de twee soorten voort (bv. Advocaat,
beste verdedigen & optijd zijn in rechtbank, …)
o Partijen kunnen zelf bepalen wat voorwerp is (van resultaats- en
inspanningsverbintenis) (bv. Astrazeneca; clause -> inspannings)
o Wanneer onduidelijk kijkt rechter naar bedoeling van partijen & zeker of
onzeker karakter (randnummer 14) (bv. Sterilisatie: vrouw er na terug
zwanger, voetnoot 60)
BIRTE VAN DEN EYNDE | verbintenissenrecht 2021-2022
,3
o Nuancering in de praktijk, bv. Bij vervoerde personen
Versterkte inspanningsverbintenis
Versterkte resultaatsverbintenis (= garantieverb)
GEEN vrijwaringsbeding! (= buitenstaander wil financiële
gevolgen dragen)
4. Die in rechte afdwingbaar is
⟶ afdwingbaarheid
Als SA verb niet vrijwillig naleeft, SE hem in rechte ertoe dwingen =
gedwongen uitvoering en dwanguitvoering
In 3 stappen:
o Ingebrekestelling SA
o Vonnis bekomen met rechterlijk bevel om verbintenis – de beloofde
prestatie – na te komen (= in natura) = gedwongen uitvoering
o Vonnis doen uitvoeren met dwangmiddelen = dwanguitvoering
1 principe & 2 beperkingen
o Uitvoering in natura heeft voorrang (= de prestatie zelf)
o Tenzij fysieke dwang zou vereisen (algemeen verbod)
Enige uitzondering: uithuiszetting
o Tenzij onmogelijk of rechtsmisbruik ⟶ uitvoering bij
equivalent/schadeloosstelling (= vervangende schadeloosstelling)
in geld
in natura (vergoeding van schade) (voorbeeld: Kamala
Harris: verkeerde foto Vogue)
↳ Ondanks beperkingen, gedwongen uitvoering in natura en dwanguitvoering
vaak mogelijk (= hangt af van voorwerp vd verb.)
geven van species: zaak opeisen of beslag laten leggen
iets doen of niet doen: afdwingen zonder fysieke dwang
o dwangsom (art. 1385bis Ger. W.)
o geen persoonlijke verb: gerechtelijke vervanging (art. 1143-1144
BW): je bekomt uitvoering in natura door derde
o subsidiair: herstel vd schade
VERBINTENISSEN UIT OVEREENKOMSTEN: BEGRIP EN SOORTEN
1. Begripsbepaling
Overeenkomst (ok) = contract (co)
Meerzijdige rechtshandeling
Berust op concensus (= wilsovereenstemming)
Één of meer partijen
Juridisch bindende verbintenissen aangaan, wanneer contract bron van verbintenissen is,
MAAR men kan bij contract ook andere rechtsgevolgen beogen
Steeds min 2 wilsuitingen & één verbintenis uit contract volstaat
DUS
1. steeds consensus
2. tussen 2 of meer personen
⟶ verschil meerpartijen – samenhangende contracten
↳ 1 ok ↳ afzonderlijke contracten MAAR verband, juridisch of economisch,
vormen een groep/geheel, zelfde voorwerp/doel
3. met de wil rechtsgevolgen te doen ontstaan, nl verbintenissen of zakelijke rechten
te creëren, te stellen, over te dragen, te wijzigen of te beëindigen
BIRTE VAN DEN EYNDE | verbintenissenrecht 2021-2022
, 4
1. partijen bepalen in beginsel zelf of ze afdwingbare verb/co beogen (als
geldig aangegaan, is het bindend)
⟶ rechtens verblijvende afspraak is geldig (bv gentlemen’s agreement
⟶ aard vd afspraken belangrijk: mondaine, sociale, politieke afspraken niet
bindend (MAAR rechtmatig gewekt vertrouwen niet geschaden w –
schadeclaim)
2. morele verb of co kennen vele gradaties in afdwingbaarheid en gaan van
bindend tot niet-bindend
⟶ vaak in zakenleven: letters of intent + letters of comfort
3. natuurlijke verb: niet afdwingbaar
⟶ maar als vrijwillig nageleefd: geen onverschuldigde betaling/geen
terugvordering mogelijk
2. Soorten overeenkomsten
§1. Vermogensrechtelijke overeenkomsten (en andere ok)
= overeenkomst tussen particulieren (burgers of ondernemingen) die vermogensrechtelijke
verbintenissen of zakelijke rechten vestigt, vaststelt, overdraagt, wijzigt of teniet doet
= patrimoniale ok
(↳ meest voorkomende in vak)
DAARNAAST: andere ok
Familierechtelijke ok
Bewijsrechtelijke of procesrechtelijke ok
Vennootschapsrechtelijke ok
⟶ verbintenissenrecht geldt aanvullend en soms per analogie
(bv. Huwelijksvermogen)
Verdragen, publiekrechtelijke ok en ok van particulieren met de overheid
1. Verdragen (tussen staten ⟶ verdragsrecht)
2. Publiekrechtelijke ok (tussen overheden binnen 1 staat ⟶ publiekrecht)
3. Ok tussen particulier en overheid
1. Gewone ok ⟶ algemeen verbintenissenrecht
2. Administratieve ok (concessies en overheidsopdrachten)
⟶ administratiefrechtelijke nationale en Europese regels, slechtss
subsidiair gemeen verbintenissenrecht
3. Beleidscontracten of convenanten
⟶ in beginsel gemeen verbintenissenreht, maar afwijkende
beginselen van behoorlijk bestuur (bv veranderlijkheid)
4. PPS en beheerscontracten (met autonome overheidsbedrijven)
⟶ ad hoc/geval per geval te beoordelen
§2. Soorten vermogensrechtelijke overeenkomsten
Consensuele, zakelijke en plechtige overeenkomsten
= te maken met geldigheidsvoorwaarden van contract: consensualisme!!
Inpandgeving roerend goed = vroeger: zakelijk MAAR sinds 1/1/2018 stelt
Pandwet: consensueel contract in de regel, maar plechtig co met consument
Koop van een onroerend goed = consensueel of plechtig?
o Geldigheid van die koop: Hoe komt die geldig tot stand?
o Bewijs van die koop: hoe bewijs je de onroerende koop?
o Tegenwerpbaarheid aan derden: hoe zorg je voor publiciteit?
Eenzijdige en wederkerige overeenkomsten
(tel aantal verbintenissen, niet wilsuitingen want altijd 2 nodig!!)
BIRTE VAN DEN EYNDE | verbintenissenrecht 2021-2022
VERBINTENISSENRECHT
⟶ art. 1101-1386 Oud BW: vermogensrechterlijke verbintenis
INLEIDING
1. Definitie: de “vermogensrechterlijke verbintenis”
= rechtsband, recht erkent die band
Tussen 2 of meer personen
Ontstaan krachtens de wet (ontstaan dankzij wet) ⟶ menselijk handelen/gedrag
Ingevolge een menselijk handelen
Schuldvordering = in geld waardeerbaar
Schuldeiser ⟷ Schuldenaar
↳ verbintenis tot herstel van schade
VOORBEELD: fietser – dader (onrechtmatige daad), verhuurder – huurder (contract)
SE jegens SA aanspraken doen gelden indien: in geld waardeerbaar & in rechte afdwingbaar
VOORBEELD: aanbieder – kandidaat koper (eenzijdige rechtshandeling), zaakwaarneming:
buurman laat raam open staan van je huis & brandweer moet komen (-> compensatieplicht)
⟶ meestal contract met wederzijdse verbintenis
!! Soms is elke partij SE en SA
VOORBEELD: Verkoper ⟷ koper
SE ⟶⟶⟶ SA (betalingsverbintenis)
SA ⟵⟵⟵ SE (leveringsverbintenis, aansprakelijk voor levering)
↳ wederkerige verbintenissen (= wederzijds & samenhangend, ene
verbintenis wordt aangegaan omwille van de andere)
VOORBEELD: verhuurder (beschikbaar maken) ⟷ huurder (betalen)
↳ wederkerige verbintenis: wederzijds & samenhangend
2. Kenmerken
1. Rechtsband tussen personen
Vorderingsrechten <-> zakelijke rechten
intern
o verbintenis = verhouding tussen personen (zonder goederen!)
⟶ SE heeft aanspraak op gedraging/prestatie SA
o zakelijk recht (art. 3.8§1 BW) = verhouding tussen persoon en goed
⟶ titularis heeft zeggenschap over zaak (kan zelf kiezen wat te doen)
extern
o zakelijk recht = geldt erga omnes (moet door iedereen geëerbiedigd w)
o verbintenis = opsplitsing tussen aanspraken tussen SE & SA en haar
bestaan als rechtsfeit in het rechtsverkeer
aanspraken: relatief, enkel SE kan afdwingen als SA iets is
verschuldigd
bestaan als rechtsfeit is tegenwerpelijk aan derden en kan door
derden w ingeroepen
3e moet eerbieden & kan zich er op beroepen
Arrest van 2010, voetnoot 19
Voorbeeld: tussen café en brouwerij is er een
afnamecontract, mag 3e (brouwerij) op gesprek bij
BIRTE VAN DEN EYNDE | verbintenissenrecht 2021-2022
,2
café? JA maar verder: 3e kennis van contract dus
contractbreuk: café fout & 3e buitencontractueel
aangesproken (1382 OBW)
derdenwerking: hoe ziet het eruit voor buitenstaanders? Hoe
weten ze dat? -> publicatieplicht
2. Ontstaan uit menselijk handelen
Bronnen van verbintenissen
de wet geeft obligatoire kracht of verbintenis-scheppende kracht aan bepaalde
gedragingen (art. 1370 Oud BW > onduidelijk, onvolledig > art. 5.3 NBW)
⟶ art. 1134, §1 Oud BW
⟶ randnummer 7, voetnoot 25
Rechtshandelingen = menselijk gedrag dat rechtsgevolgen beoogt
o Twee- of meerzijdige RH
o Eenzijdige rechthandeling
Wil om verbintenis
Niet om te verbintenis
De wet = de wet verbindt rechtsgevolgen aan menselijk gedrag dat die gevolgen
niet beoogt
o Onrechtmatig handelen of nalaten (art. 1382 Oud BW)
o Quasi-contracten: zaakwaarneming, onverschuldigde betaling en
verrijking zonder oorzaak (art. 1371 OBW)
o Cassatie 1/10/2010 – brouwerij Haachtarrest
o Bv. 2 bedrijven sluiten afnamecontract, algemene voorwaarden worden
gestuurd en na 2 jaar opzegbeding van in algemene voorwaarden ->
klopt niet, algemene duur MAAR rechtbank: vertrouwen gewekt dat het
juist was
=> gedragsnorm: je mag gewekte vertrouwen niet schaden
3. Met als voorwerp een in geld waarneembare aanspraak
Tot wat verbindt de SA zich dan? Waarop kan SE aanspraak maken?
Klassieke opdeling
o Verbintenis om iets te doen = facere
o Verbintenis om iets niet te doen = non-facere
o Verbintenis om iets te geven = dare (eigendomsrecht – specifieke zaak)
Eigendomsovergang
Risico-overgang (cassatie 29/05/2020)
Eigendom van species gaat over bij consensus (art.
1138 OBW)
Eigendom van genus gaat over bij afzondering
Bv. Risico mee over met consensus -> chinese vaas
breekt na overeenstemming art. 1138 Oud BW
Moderne opdeling
o Resultaatsverbintenis (= SA moet bepaald resultaat bereiken)
o Inspanningsverbintenis (= SA moet nodige inspanningen leveren)
Opmerkingen
o Moderne opdeling doorkruist de klassieke
o Moderne is nuttig bij verbintenis om iets te doen
o Uit één contract vloeien vaak de twee soorten voort (bv. Advocaat,
beste verdedigen & optijd zijn in rechtbank, …)
o Partijen kunnen zelf bepalen wat voorwerp is (van resultaats- en
inspanningsverbintenis) (bv. Astrazeneca; clause -> inspannings)
o Wanneer onduidelijk kijkt rechter naar bedoeling van partijen & zeker of
onzeker karakter (randnummer 14) (bv. Sterilisatie: vrouw er na terug
zwanger, voetnoot 60)
BIRTE VAN DEN EYNDE | verbintenissenrecht 2021-2022
,3
o Nuancering in de praktijk, bv. Bij vervoerde personen
Versterkte inspanningsverbintenis
Versterkte resultaatsverbintenis (= garantieverb)
GEEN vrijwaringsbeding! (= buitenstaander wil financiële
gevolgen dragen)
4. Die in rechte afdwingbaar is
⟶ afdwingbaarheid
Als SA verb niet vrijwillig naleeft, SE hem in rechte ertoe dwingen =
gedwongen uitvoering en dwanguitvoering
In 3 stappen:
o Ingebrekestelling SA
o Vonnis bekomen met rechterlijk bevel om verbintenis – de beloofde
prestatie – na te komen (= in natura) = gedwongen uitvoering
o Vonnis doen uitvoeren met dwangmiddelen = dwanguitvoering
1 principe & 2 beperkingen
o Uitvoering in natura heeft voorrang (= de prestatie zelf)
o Tenzij fysieke dwang zou vereisen (algemeen verbod)
Enige uitzondering: uithuiszetting
o Tenzij onmogelijk of rechtsmisbruik ⟶ uitvoering bij
equivalent/schadeloosstelling (= vervangende schadeloosstelling)
in geld
in natura (vergoeding van schade) (voorbeeld: Kamala
Harris: verkeerde foto Vogue)
↳ Ondanks beperkingen, gedwongen uitvoering in natura en dwanguitvoering
vaak mogelijk (= hangt af van voorwerp vd verb.)
geven van species: zaak opeisen of beslag laten leggen
iets doen of niet doen: afdwingen zonder fysieke dwang
o dwangsom (art. 1385bis Ger. W.)
o geen persoonlijke verb: gerechtelijke vervanging (art. 1143-1144
BW): je bekomt uitvoering in natura door derde
o subsidiair: herstel vd schade
VERBINTENISSEN UIT OVEREENKOMSTEN: BEGRIP EN SOORTEN
1. Begripsbepaling
Overeenkomst (ok) = contract (co)
Meerzijdige rechtshandeling
Berust op concensus (= wilsovereenstemming)
Één of meer partijen
Juridisch bindende verbintenissen aangaan, wanneer contract bron van verbintenissen is,
MAAR men kan bij contract ook andere rechtsgevolgen beogen
Steeds min 2 wilsuitingen & één verbintenis uit contract volstaat
DUS
1. steeds consensus
2. tussen 2 of meer personen
⟶ verschil meerpartijen – samenhangende contracten
↳ 1 ok ↳ afzonderlijke contracten MAAR verband, juridisch of economisch,
vormen een groep/geheel, zelfde voorwerp/doel
3. met de wil rechtsgevolgen te doen ontstaan, nl verbintenissen of zakelijke rechten
te creëren, te stellen, over te dragen, te wijzigen of te beëindigen
BIRTE VAN DEN EYNDE | verbintenissenrecht 2021-2022
, 4
1. partijen bepalen in beginsel zelf of ze afdwingbare verb/co beogen (als
geldig aangegaan, is het bindend)
⟶ rechtens verblijvende afspraak is geldig (bv gentlemen’s agreement
⟶ aard vd afspraken belangrijk: mondaine, sociale, politieke afspraken niet
bindend (MAAR rechtmatig gewekt vertrouwen niet geschaden w –
schadeclaim)
2. morele verb of co kennen vele gradaties in afdwingbaarheid en gaan van
bindend tot niet-bindend
⟶ vaak in zakenleven: letters of intent + letters of comfort
3. natuurlijke verb: niet afdwingbaar
⟶ maar als vrijwillig nageleefd: geen onverschuldigde betaling/geen
terugvordering mogelijk
2. Soorten overeenkomsten
§1. Vermogensrechtelijke overeenkomsten (en andere ok)
= overeenkomst tussen particulieren (burgers of ondernemingen) die vermogensrechtelijke
verbintenissen of zakelijke rechten vestigt, vaststelt, overdraagt, wijzigt of teniet doet
= patrimoniale ok
(↳ meest voorkomende in vak)
DAARNAAST: andere ok
Familierechtelijke ok
Bewijsrechtelijke of procesrechtelijke ok
Vennootschapsrechtelijke ok
⟶ verbintenissenrecht geldt aanvullend en soms per analogie
(bv. Huwelijksvermogen)
Verdragen, publiekrechtelijke ok en ok van particulieren met de overheid
1. Verdragen (tussen staten ⟶ verdragsrecht)
2. Publiekrechtelijke ok (tussen overheden binnen 1 staat ⟶ publiekrecht)
3. Ok tussen particulier en overheid
1. Gewone ok ⟶ algemeen verbintenissenrecht
2. Administratieve ok (concessies en overheidsopdrachten)
⟶ administratiefrechtelijke nationale en Europese regels, slechtss
subsidiair gemeen verbintenissenrecht
3. Beleidscontracten of convenanten
⟶ in beginsel gemeen verbintenissenreht, maar afwijkende
beginselen van behoorlijk bestuur (bv veranderlijkheid)
4. PPS en beheerscontracten (met autonome overheidsbedrijven)
⟶ ad hoc/geval per geval te beoordelen
§2. Soorten vermogensrechtelijke overeenkomsten
Consensuele, zakelijke en plechtige overeenkomsten
= te maken met geldigheidsvoorwaarden van contract: consensualisme!!
Inpandgeving roerend goed = vroeger: zakelijk MAAR sinds 1/1/2018 stelt
Pandwet: consensueel contract in de regel, maar plechtig co met consument
Koop van een onroerend goed = consensueel of plechtig?
o Geldigheid van die koop: Hoe komt die geldig tot stand?
o Bewijs van die koop: hoe bewijs je de onroerende koop?
o Tegenwerpbaarheid aan derden: hoe zorg je voor publiciteit?
Eenzijdige en wederkerige overeenkomsten
(tel aantal verbintenissen, niet wilsuitingen want altijd 2 nodig!!)
BIRTE VAN DEN EYNDE | verbintenissenrecht 2021-2022
