Ethiek
1. Wat is ethiek en ethische problemen:
Rol van ethiek bij duurzaamheid:
Toegankelijkheid
• Als we willen dat het recht een actieve rol speelt bij het bewerkstelligen van welzijn voor
iedereen in onze samenleving, dan moeten we het begrijpelijk en toegankelijk maken voor
iedereen, zonder toevlucht te nemen tot onduidelijke taal.
Relevant
• De rechtspraktijk moet dicht bij de burgers en de openbare instellingen staan om de
uitdagingen waarmee zij dagelijks worden geconfronteerd, beter te begrijpen. We zijn ervan
overtuigd dat het recht kan helpen om relevante en duurzame antwoorden te geven.
Samenwerken
• Voor ons is het belangrijk om onze rechtspraktijk te confronteren met andere perspectieven
en actoren. De leden van EQUAL Academy zijn ervan overtuigd dat het recht voordeel haalt
bij een collaboratieve, participatieve en horizontale benadering.
Toegewijd
• Milieu, energie, gezondheid, privacy, stadsplanning, openbare financiën, ... zijn vakgebieden
binnen het publiek recht, die een toegewijde juridische praktijk vereisen ondersteund door
inzet, humanistische waarden en een sterke maatschappelijke dimensie.
Wat is ethiek?
Ethiek is een tak van de filosofie die zich bezighoudt met het juiste handelen. Ethiek stelt zich de
vraag wat de norm is voor het handelen. Wij bekijken de toegepaste ethiek: gericht op
maatschappelijke problemen.
Ethiek is het geheel van gedachten over de gedragsregels die mensen tegenover elkaar in
acht moeten nemen.
Ethische regels kunnen heel strikt en dwingend zijn maar ook veel minder nauw omschreven.
In de democratie is de ethiek in de regel alleen vastgelegd voor zover ze fundamentele
rechten en strafrechtelijke feiten betreft, zoals dat je niet mag moorden, stelen, frauderen of
contracten mag breken.
in democratische samenlevingen bestaat een tendens om ethische regels juist in wetten vast
te leggen: vb: ten aanzien van genetische manipulatie, de verantwoordelijkheid van
bedrijven, de gedragscodes van beroepsgroepen of de regels van medische behandeling
(medische ethiek).
1
,Voorbeelden van ethische problemen:
Mag je toelaten om mensen te klonen? Een gekloonde aap is nog geen gekloond mens. Het
klonen van mensen is weer een stap dichterbij nu Chinese onderzoekers erin zijn geslaagd
apen te klonen. Wetenschappelijk gezien dan, want ethisch zitten er veel haken en ogen aan.
De volgende stap is of we ook mensen mogen gaan klonen. De apen zijn degenen die qua
fysiek het dichts bij ons staan.
Moet je mensen verplichten om een deel van hun inkomen aan landen in de derde wereld af
te staan? Stel je verdiend 2000 EUR per maand, stel dat ze je verplichten om 100 EUR af te
staan aan mensen in de derde wereld.
Mag je een jongen van vijftien jaar naar een Boeddhistisch klooster laten gaan?
Moeten burgers gaan stemmen tijdens de verkiezingen?
Normatieve problemen, soorten:
Wat zijn normatieve problemen?
Het gaat over de vraag of een regel toegelaten, verboden, verplicht moet worden
DUS: problemen die we dagelijks in de krant lezen, waarover we met vrienden discussiëren.
Vbn:
Kunnen we mensen verplichten om zich te laten vaccineren?
Kunnen we mensen verbieden om op reis te gaan?
Moeten we terug-keerders uit rode zones verplichten om zich te laten testen?
Onderscheid tussen gerelateerde en ongerelateerde normatieve problemen:
Gerelateerd (plaats, tijd, toeval, aantal, afstand…zijn belangrijk voor )
Vb: Mag een politicus de verkeerswet overtreden of mag een arts zijn beroepsgeheim
doorbreken?
Ongerelateerd (sociale rollen en natuurlijke determinanten, omstandigheden zijn irrelevant)
Vbn: Mag abortus? Mag je mensen folteren? Mag ik een wapen dragen?
2
,Oplossing van normatieve problemen:
Door de ratio of het verstand:
argumenten ontwikkelen
Open staan voor kritiek
Bezwaren weerleggen
Vermijden van : beroep op geloof, emotie of de feitelijke toestand (dit leidt soms tot
heftige discussies voor mensen die in alle omstandigheden willen vasthouden aan
hun geloof (besnijdenis, afkeuring homoseksualiteit….)
Emoties zijn vaak onvermijdelijk:
Voorbeeld van een ethisch dilemma = Tramdilemma
Bespreek het tramdilemma:
‘De bestuurder van een op hol geslagen tram kan alleen van een spoor naar een ander spoor sturen;
vijf man werken op een spoor en één man op het andere; iedereen op het spoor waar hij op gaat zal
doodgaan.’
Uit een studie blijkt dat de mensen een robot die de beslissing moet nemen en die de trein laat door
rijden op de 5 personen hiervan beschuldigen terwijl het bij de keuze door een persoon het
tegenovergestelde te zien is. Hier wordt het aanvaard dat de persoon niet handelt en gaan ze hem
beschuldigen als de persoon de beslissing wel neemt.
Waarom zijn emoties geen goede manier om ethische problemen op te lossen? (ook toepassen op
een case)
Emoties zijn onvermijdelijk en hebben geen grenzen. Het zijn geen betrouwbare gidsen. We mogen
ons niet laten leiden door geloof, emoties, bestaande situaties. De reden dat we ons niet door
emoties mogen laten begeleiden is omdat deze geen grenzen hebben. Er kan iets gebeurd zijn
waardoor wij wraak willen. Vb. leraar die een kind misbruikt had, de reacties op FB zijn hang hem op,
… daar laten de mensen zich duidelijk leiden door emoties en dan zijn ze berust op wraak, wat
begrijpbaar is in bepaalde situaties. Dan gaan er mensen terug gefolterd worden.
Rationele oplossingen:
Patrick Stuebing is een Duitse man die vier kinderen heeft bij zijn biologische zus. Hijzelf werd
geadopteerd maar hij werd later verliefd op zijn zus. Seks tussen broer en zus is verboden in
Duitsland en dus werd Stuebing veroordeeld tot 3 jaar gevangenisstraf. Hij werd ook beschuldigd van
het vrijwillig toebrengen van fysieke schade aan drie van zijn vier kinderen die gehandicapt zijn.
Kinderen van genetisch verwante ouders lopen meer kans op genetische afwijkingen.
3
, Welke rationele elementen hebben we om vrijwillige seks tussen broer en zus te verbieden?
Hij en zijn zus zijn allebei geadopteerd, maar zijn biologisch wel broer en zus. Welke elementen zijn
er om dit soort handelingen te voorkomen.
- Risico op gehandicapte kinderen (wetenschappelijk onderzoek)
- Het gaat in tegen de normen en waarden van de samenleving. Dit kan ook morele schade
toebrengen aan kinderen die uit dergerlijke situatie geboren worden.
- Bescherming van het gezin
- Juridisch aspect: het is door bepaalde redenen verboden in onze samenleving
Wat zouden emotionele elementen zijn?
Peter Singer’s visie op vrijgevigheid:
Welke filosofie verdedigt de Australische filosoof Peter Singer in verband met menselijke
waardigheid. Welke gevolgen trekt hij hieruit voor giften aan liefdadigheid?
Volgens deze filosoof is het duidelijk dat jij geld moet geven om levens te redden, het zou niet
uitmaken of het een leven dichtbij ons is of verder is dat wij redden. Singer geeft als argumenten dat
alle mensen gelijkwaardig zijn. Wanneer mensen zich in nood bevinden moet je hen helpen indien
jouw leven hier niet bijzonder onder lijdt. Hij geeft aan de verdrinkingsdood en hongerdood te
vermijden zijn.
Het begrip menselijke waardigheid, betekenisvelden van menselijke waardigheid, schending ervan:
De menselijke waardigheid is een relatief breed en interpreteerbaar begrip. De menselijke
waardigheid wordt verdedigd in de universele verklaring van de rechten van de mens.
De preambule stelt: “Overwegende, dat erkenning van de inherente waardigheid en van de gelijke en
onvervreemdbare rechten van alle leden van de mensengemeenschap grondslag is voor de vrijheid,
gerechtigheid en vrede in de wereld;”
Artikel 1 stelt: “Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd
met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te
gedragen.”
De waardigheid heeft vier toepassingsgebieden:
1 Verbod op onmenselijke behandeling: foltering, uithongeren, te weinig hygiëne in de
gevangenis voor de gevangene, twee mensen in een cel voor één persoon, …
2 Recht op een menswaardig bestaan: zonder pijn, recht op een identiteit en een nationaliteit
…
3 Recht op zelfbeschikking
4 Verbod op discriminatie
Het afnemen van de menselijke waardigheid is dehumaniseren!
Dehumaniseren is het afnemen van de menselijke waardigheid. Voorbeelden: Holocaust,
behandeling van de Palestijnen door Israël, armoede onder ze zigeunerbevolking, daklozen …
4
1. Wat is ethiek en ethische problemen:
Rol van ethiek bij duurzaamheid:
Toegankelijkheid
• Als we willen dat het recht een actieve rol speelt bij het bewerkstelligen van welzijn voor
iedereen in onze samenleving, dan moeten we het begrijpelijk en toegankelijk maken voor
iedereen, zonder toevlucht te nemen tot onduidelijke taal.
Relevant
• De rechtspraktijk moet dicht bij de burgers en de openbare instellingen staan om de
uitdagingen waarmee zij dagelijks worden geconfronteerd, beter te begrijpen. We zijn ervan
overtuigd dat het recht kan helpen om relevante en duurzame antwoorden te geven.
Samenwerken
• Voor ons is het belangrijk om onze rechtspraktijk te confronteren met andere perspectieven
en actoren. De leden van EQUAL Academy zijn ervan overtuigd dat het recht voordeel haalt
bij een collaboratieve, participatieve en horizontale benadering.
Toegewijd
• Milieu, energie, gezondheid, privacy, stadsplanning, openbare financiën, ... zijn vakgebieden
binnen het publiek recht, die een toegewijde juridische praktijk vereisen ondersteund door
inzet, humanistische waarden en een sterke maatschappelijke dimensie.
Wat is ethiek?
Ethiek is een tak van de filosofie die zich bezighoudt met het juiste handelen. Ethiek stelt zich de
vraag wat de norm is voor het handelen. Wij bekijken de toegepaste ethiek: gericht op
maatschappelijke problemen.
Ethiek is het geheel van gedachten over de gedragsregels die mensen tegenover elkaar in
acht moeten nemen.
Ethische regels kunnen heel strikt en dwingend zijn maar ook veel minder nauw omschreven.
In de democratie is de ethiek in de regel alleen vastgelegd voor zover ze fundamentele
rechten en strafrechtelijke feiten betreft, zoals dat je niet mag moorden, stelen, frauderen of
contracten mag breken.
in democratische samenlevingen bestaat een tendens om ethische regels juist in wetten vast
te leggen: vb: ten aanzien van genetische manipulatie, de verantwoordelijkheid van
bedrijven, de gedragscodes van beroepsgroepen of de regels van medische behandeling
(medische ethiek).
1
,Voorbeelden van ethische problemen:
Mag je toelaten om mensen te klonen? Een gekloonde aap is nog geen gekloond mens. Het
klonen van mensen is weer een stap dichterbij nu Chinese onderzoekers erin zijn geslaagd
apen te klonen. Wetenschappelijk gezien dan, want ethisch zitten er veel haken en ogen aan.
De volgende stap is of we ook mensen mogen gaan klonen. De apen zijn degenen die qua
fysiek het dichts bij ons staan.
Moet je mensen verplichten om een deel van hun inkomen aan landen in de derde wereld af
te staan? Stel je verdiend 2000 EUR per maand, stel dat ze je verplichten om 100 EUR af te
staan aan mensen in de derde wereld.
Mag je een jongen van vijftien jaar naar een Boeddhistisch klooster laten gaan?
Moeten burgers gaan stemmen tijdens de verkiezingen?
Normatieve problemen, soorten:
Wat zijn normatieve problemen?
Het gaat over de vraag of een regel toegelaten, verboden, verplicht moet worden
DUS: problemen die we dagelijks in de krant lezen, waarover we met vrienden discussiëren.
Vbn:
Kunnen we mensen verplichten om zich te laten vaccineren?
Kunnen we mensen verbieden om op reis te gaan?
Moeten we terug-keerders uit rode zones verplichten om zich te laten testen?
Onderscheid tussen gerelateerde en ongerelateerde normatieve problemen:
Gerelateerd (plaats, tijd, toeval, aantal, afstand…zijn belangrijk voor )
Vb: Mag een politicus de verkeerswet overtreden of mag een arts zijn beroepsgeheim
doorbreken?
Ongerelateerd (sociale rollen en natuurlijke determinanten, omstandigheden zijn irrelevant)
Vbn: Mag abortus? Mag je mensen folteren? Mag ik een wapen dragen?
2
,Oplossing van normatieve problemen:
Door de ratio of het verstand:
argumenten ontwikkelen
Open staan voor kritiek
Bezwaren weerleggen
Vermijden van : beroep op geloof, emotie of de feitelijke toestand (dit leidt soms tot
heftige discussies voor mensen die in alle omstandigheden willen vasthouden aan
hun geloof (besnijdenis, afkeuring homoseksualiteit….)
Emoties zijn vaak onvermijdelijk:
Voorbeeld van een ethisch dilemma = Tramdilemma
Bespreek het tramdilemma:
‘De bestuurder van een op hol geslagen tram kan alleen van een spoor naar een ander spoor sturen;
vijf man werken op een spoor en één man op het andere; iedereen op het spoor waar hij op gaat zal
doodgaan.’
Uit een studie blijkt dat de mensen een robot die de beslissing moet nemen en die de trein laat door
rijden op de 5 personen hiervan beschuldigen terwijl het bij de keuze door een persoon het
tegenovergestelde te zien is. Hier wordt het aanvaard dat de persoon niet handelt en gaan ze hem
beschuldigen als de persoon de beslissing wel neemt.
Waarom zijn emoties geen goede manier om ethische problemen op te lossen? (ook toepassen op
een case)
Emoties zijn onvermijdelijk en hebben geen grenzen. Het zijn geen betrouwbare gidsen. We mogen
ons niet laten leiden door geloof, emoties, bestaande situaties. De reden dat we ons niet door
emoties mogen laten begeleiden is omdat deze geen grenzen hebben. Er kan iets gebeurd zijn
waardoor wij wraak willen. Vb. leraar die een kind misbruikt had, de reacties op FB zijn hang hem op,
… daar laten de mensen zich duidelijk leiden door emoties en dan zijn ze berust op wraak, wat
begrijpbaar is in bepaalde situaties. Dan gaan er mensen terug gefolterd worden.
Rationele oplossingen:
Patrick Stuebing is een Duitse man die vier kinderen heeft bij zijn biologische zus. Hijzelf werd
geadopteerd maar hij werd later verliefd op zijn zus. Seks tussen broer en zus is verboden in
Duitsland en dus werd Stuebing veroordeeld tot 3 jaar gevangenisstraf. Hij werd ook beschuldigd van
het vrijwillig toebrengen van fysieke schade aan drie van zijn vier kinderen die gehandicapt zijn.
Kinderen van genetisch verwante ouders lopen meer kans op genetische afwijkingen.
3
, Welke rationele elementen hebben we om vrijwillige seks tussen broer en zus te verbieden?
Hij en zijn zus zijn allebei geadopteerd, maar zijn biologisch wel broer en zus. Welke elementen zijn
er om dit soort handelingen te voorkomen.
- Risico op gehandicapte kinderen (wetenschappelijk onderzoek)
- Het gaat in tegen de normen en waarden van de samenleving. Dit kan ook morele schade
toebrengen aan kinderen die uit dergerlijke situatie geboren worden.
- Bescherming van het gezin
- Juridisch aspect: het is door bepaalde redenen verboden in onze samenleving
Wat zouden emotionele elementen zijn?
Peter Singer’s visie op vrijgevigheid:
Welke filosofie verdedigt de Australische filosoof Peter Singer in verband met menselijke
waardigheid. Welke gevolgen trekt hij hieruit voor giften aan liefdadigheid?
Volgens deze filosoof is het duidelijk dat jij geld moet geven om levens te redden, het zou niet
uitmaken of het een leven dichtbij ons is of verder is dat wij redden. Singer geeft als argumenten dat
alle mensen gelijkwaardig zijn. Wanneer mensen zich in nood bevinden moet je hen helpen indien
jouw leven hier niet bijzonder onder lijdt. Hij geeft aan de verdrinkingsdood en hongerdood te
vermijden zijn.
Het begrip menselijke waardigheid, betekenisvelden van menselijke waardigheid, schending ervan:
De menselijke waardigheid is een relatief breed en interpreteerbaar begrip. De menselijke
waardigheid wordt verdedigd in de universele verklaring van de rechten van de mens.
De preambule stelt: “Overwegende, dat erkenning van de inherente waardigheid en van de gelijke en
onvervreemdbare rechten van alle leden van de mensengemeenschap grondslag is voor de vrijheid,
gerechtigheid en vrede in de wereld;”
Artikel 1 stelt: “Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd
met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te
gedragen.”
De waardigheid heeft vier toepassingsgebieden:
1 Verbod op onmenselijke behandeling: foltering, uithongeren, te weinig hygiëne in de
gevangenis voor de gevangene, twee mensen in een cel voor één persoon, …
2 Recht op een menswaardig bestaan: zonder pijn, recht op een identiteit en een nationaliteit
…
3 Recht op zelfbeschikking
4 Verbod op discriminatie
Het afnemen van de menselijke waardigheid is dehumaniseren!
Dehumaniseren is het afnemen van de menselijke waardigheid. Voorbeelden: Holocaust,
behandeling van de Palestijnen door Israël, armoede onder ze zigeunerbevolking, daklozen …
4
