Samenvatting Levenslooppsychologie

LEVENSLOOPPSYCHOLOGIE
Samenvatting




2022-2023

,1. Bouwstenen voor een levenslooppsychologie
1.1 Startdefinitie van de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie  de studie van de evolutie van het normale functioneren of gedrag van het
individu doorheen het leven
1.2 Ontwikkelingspsychologie doorheen de tijd
 Wetenschappelijke benadering is anderhalve eeuw geleden gestart (vanaf 20 ste eeuw) = een vrij
jonge discipline
 Voor verwetenschappelijking veel historisch interessante evoluties
 Altijd al interesse in kinderen (opvoeding, onderwijs) = levert belangrijke inzichten op
 De wetenschap was te weinig gericht op de achterliggende mechanismen
1.2.1 De oudheid
Visie op individuele menselijke ontwikkeling:
 Plato
o Kind dat regelmatig gewiegd werd = uitgroeien tot goede atleet
o Kind verwennen = maakt een kind prikkelbaar
o Tirannieke houding = futloze en sombere kinderen
 Cicero
o Stadia in het leven (levensperiode) had een passende eigenheid
o Kindertijd = zwakheid
o Jeugd = onstuimig
 Investering in de kindertijd en jeugd was zinvol voor toekomstige belang van kinderen in de
maatschappij (kinderen waren de maatschappij van morgen)
1.2.2 De middeleeuwen
 Kind werd gezien als geschenk van God maar ook als een erfzonde
 Geen beschermde kindertijd
 Werd gezien als een miniatuurvolwassene
 Extra werkkracht in het gezin = meewerken zoals een volwassene
 Weinig emotionele ondersteuning
 Erasmus
o Belang van een liefdevolle bejegening
o Degelijk onderwijs
o Goede band tussen leraar en kind
o Imitatie heeft een rol bij taalverwerving
o Loopt achterstand op als kind thuis de taal niet aangeleerd krijgt
1.2.3 De verlichting
Filosofische benadering:
 Jean-Jacques Rousseau
o Kind van nature goed en moest zo min mogelijk van buitenaf verstoord worden
o Kind kansen geven om natuurlijke mogelijkheden te ontplooien
o Actief in eigen ontwikkeling = kennis opdoen met interactie met zijn omgeving
 John Locke
o Tabula rasa = kind komt ter wereld als een onbeschreven blad dat beschreven wordt aan de
hand van ervaringen die het opdoet en van opvoeding
o Onredelijke kinderen moeten aan banden worden gelegd door ouders
Sociogenese van de kindertijd  kindertijd wordt ontdekt als belangrijke aparte periode in de ontwikkeling
die een welbepaalde benadering vraagt
 Er is nog geen sprake van verwetenschappelijking, het is nog niet als afzonderlijk vakgebied uit
filosofie ontstaan

,1.2.4 De moderne tijd
 Charles Darwin
o Schuift biologische evolutieleer naar voren, survival of the fittest (geen scheppingsverhaal)
o Geïnteresseerd in de ontwikkeling van de mens als soort
o Deed observaties op ontwikkeling van zijn zoon (op welke leeftijd gebeurt wat)
 Verschillende babybiografieën kwamen uit = niet wetenschappelijk (case studies door eigen
vaders), probeerden structuur te ontdekken in de ontwikkelingen van een kind
 Ernst Haeckel
o De ontogenese is een recapitulatie van de fylogenese = ontwikkeling van een individu van
een soort is de herhaling van de ontwikkeling van een soort
Genetische psychologie  psychologische groei verloopt sterk parallel aan de biologische groei,
biologische mechanismen zijn sturend voor de psychologische ontwikkeling
1.2.5 De recentere geschiedenis
Wetenschappelijke ontwikkelingspsychologie komt door:
 Meer wetenschappelijke onderzoeksmethodes en toonaangevende theorieën
 Alfred Binet
o Normeringsprincipe = wat is de norm om een kind intelligent te noemen
o Grondlegger van de latere intelligentietest (IQ-test)
 William Stern
o Cross-sectionele onderzoeksmethode = op 1 moment groep van dezelfde leeftijd
onderzoeken of bestuderen om bepaalde patronen te ontdekken
 Stanley Hall
o Vragenlijsten of enquêtes van grote groepen kinderen om zicht te krijgen op attitudes,
interesses, gedragingen …
o Was hierbij op zoek naar relaties tussen persoonlijkheidskenmerken, aanpassingsproblemen
en vroegere ervaringen
Verwetenschappelijking in 20ste eeuw:
 Verschijnen van toonaangevende theorieën vanuit verschillende invalshoeken
o Psychodynamische hoek (Freud en Erikson)
o Gedragspsychologische hoek (soorten leren)
o Cognitieve hoek (Piaget)
 Biologische kijk op ontwikkeling verschuift naar achtergrond
 Ook aandacht voor fasen na de kindertijd en jeugd = volwassenheid en ouderdom ook in visier
 De ontwikkelingspsychologie is nu een wetenschappelijk vakgebied
1.2.6 Nu en in de toekomst
 Ontwikkelingspsychologie evolueert nog steeds
 Veel verschillende theorieën
 Samenwerking met andere disciplines (genetica, neurowetenschap, sociologie, filosofie …)
 Belangrijke wetenschap
o Kennis voor opvoeding en onderwijs
o Kennis voor afwijkende ontwikkelingen
o Kennis voor preventie
1.3 Basisbegrippen en -inzichten in de psychologie
1.3.1 Beschrijven versus verklaren
 Wil zich niet beperken tot beschrijven van de leeftijdsverschillen op diverse domeinen van
functioneren
 Wil werkzame processen en mechanismen verklaren (uitgegroeid tot een verklarende discipline)
 Komen tot een predictie van ontwikkelingsfenomenen

, 1.3.2 Nomothetische versus idiografische invalshoek
Nomothetische invalshoek  observaties van grote groepen mensen voor algemene wetmatigheden over
de ontwikkeling bloot te leggen
Idiografische invalshoek  richten zich op het individu om daaruit besluiten te formuleren
 Ze zijn complementair en vullen elkaar aan
1.3.3 Differentiatie, integratie en organisatie
Differentiatie  verfijningsproces van capaciteiten (verfijning van de motoriek = ongecontroleerd, grijpen,
pincetgreep)
Integratie  Samenwerking van verschillende domeinen van functioneren (ooghandcoördinatie = visus en
motoriek)
 Organisatie = processen van differentiatie en integratie leiden samen tot comlpexere vormen van
gedrag (tennis = lopen, zien en grijpen)
 Gedrag kan minder differentiatie gaan vertonen (achteruitgang motoriek op oudere leeftijd)
1.3.4 Structuur versus functie
 In bestuderen van ontwikkeling kan je aandacht hebben voor
o Structurele aspecten = basiselementen waaruit een systeem bestaat
o Functionele aspecten = werking van een systeem
 Staan in wisselwerking en zijn belangrijk = structuur heeft invloed op functie en omgekeerd
1.3.5 Nature versus nurture
Nature  aanleg, aangeboren eigenheid
Nurture  omgevingsinvloeden
Verband tussen aanleg, genen en intelligentie:
 Aanleg en genen spelen een grote rol op vlak van intelligentie
 Omgeving speelt een minder grote rol
1.3.6 Continue versus discontinue kijk op ontwikkeling
Continu  ontwikkeling loopt gestaag en geleidelijk in een continu opbouwende lijn
 Nieuwe vaardigheid bouwt voor op volgende
 Komen voort uit bestaande mogelijkheden
 Verschillende ontwikkelingsdomeinen verlopen niet synchroon
Discontinue  ontwikkeling verloopt in sprongen met soms abrupte veranderingen
 Geheel nieuwe gedragsmogelijkheden
 Stadia, overgangsfasen, kritische periodes
Kwantitatieve versus kwalitatieve ontwikkeling:
 Kwantitatief = toename van aantal woorden op vlak van taalontwikkeling
 Kwalitatief = hoe is het taalgebruik
Onomkeerbaar versus cumulatief:
 Onomkeerbaar = vaste volgorde, eens de vaardigheid is verworven = voor altijd (Uitzondering
regressies)
 Cumulatief = elke nieuwe levensfase bevat alle voorgaande verworvenheden en is als geheel groter
dan de delen (taalontwikkeling, stappen, emotieregulatie)
1.3.7 Ontwikkelingsdeterminanten
Ontwikkelingsdeterminanten  factoren die de ontwikkeling bepalen of determineren
 Nature (biologisch georiënteerde visie) = ontwikkeling is endogeen (binnenuit gestuurd
rijpingsproces)
 Nurture (omgevingsgeoriënteerde visie) = ontwikkeling is exogeen (omgevingsinvloeden bepalen
ontwikkeling)
 Combinatie van nature en nurture is belangrijk




Interactionistisch model/interactiegeoriënteerde visie: