Materieel strafrecht samenvatting
Week 1A: schuld
De definitie van schuld (culpa)
- Schuld is verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid (De Hullu)
o Schuld staat in art. 307 jo. 308 Sr jo. 6 WVW
- Onvoorzichtigheid: de dader overtreedt een zorgvuldigheidsnorm
o Het gaat om geschreven en ongeschreven normen
Ongeschreven norm (Verpleegster arrest): de regel die de verpleegster
overtrad stond niet in de wet
o Objectief begrip: heeft iemand met zijn gedraging zo’n norm overtreden? dader
moest anders handelen
- De overtreding moet aanmerkelijk zijn (grove schuld): niet een klein beetje (hangt af van de
omstandigheden van het geval)
o Niet iedere overtreding levert schuld (culpa) op
o Objectief begrip dader moest anders handelen
- Geen schuld als de dader geen verwijt kan worden gemaakt
o Subjectief: psychische kant → dader kon anders handelen
o De verwijtbaarheid ontbreekt bij schulduitsluitingsgronden (verontschuldigbare
onmacht, bijv. hartaanval, psychose of epileptische aanval)
Verontschuldigbaar: je kan er zelf niks aan doen
Subjectief vs objectief
- Objectief: dader moest anders handelen onderwerpen die een rol spelen om de
aanmerkelijke onvoorzichtigheid in te vullen:
o Geoorloofd risico: kan de aanmerkelijke onvoorzichtigheid invullen
o Garantenstellung: een doelgroep die een grotere verantwoordelijkheid heeft, bijv.
vrachtwagenchauffeur, dokter, duikinstructeur
o Wederrechtelijkheid: het moet in strijd zijn met geschreven of ongeschreven
normen
- Subjectief: dader kon anders handelen (verwijtbaarheid) aak als je al aanmerkelijk
onvoorzichtig hebt gehandeld, kun je de verwijtbaarheid ook al aannemen (tenzij er sprake is
van een schulduitsluiting)
o Voorzienbaarheid: als iemand verwijtbaar heeft gehandeld, moet het om gedrag
gaan waarmee de verdachte kon voorzien dat hij daarmee een norm heeft
overschreden
Blackout
- Drie algemene punten van het Blackout-arrest:
o In zijn algemeenheid kan niet worden aangegeven of één overtreding schuld
(aanmerkelijke onvoorzichtigheid) oplevert
o Gaat niet alleen om de overtreding op zich, het hangt van de aard en de ernst van de
overtreding af en de omstandigheden waaronder deze overtreding is begaan
o Uit de ernst van de gevolgen kan niet zonder meer worden afgeleid dat er al meteen
sprake is van schuld
Als je iemand bijv. doodrijdt, staat het nog niet meteen vast dat je schuldig
bent
- In het specifieke geval van het Blackout-arrest: het op een verkeerde weghelft terechtkomen,
is in beginsel aanmerkelijk onvoorzichtig
- De verdachte heeft echter verklaard dat zij een blackout had en dat zou verontschuldigbare
onmacht kunnen opleveren
- Dat heeft het hof niet onderzocht en daarom casseert de Hoge Raad
1
,Materieel strafrecht samenvatting
o Hof moet onderzoeken of de verdachte misschien te weinig heeft geslapen, te lang
achter het stuur heeft gezeten, medicijnen heeft geslikt, etc. kijken of er sprake is
van verwijtbaarheid
Wegenverkeerswet
- Art. 6 WVW: toetsen of er aan culpa is voldaan
o Verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid
- Art. 5 WVW: vangnet voor als art. 6 niet lukt (geen moeilijke maatstaf)
Pinkpop
- Casus: ‘s nachts na afloop van het popfestival Pinkpop rijdt een man met zijn auto drie
bezoekers van het festival aan die op de weg zitten
- De man wordt vervolgd voor dood door schuld (art. 6 WVW), subsidiair veroorzaken van
gevaar op de weg (art. 5 WVW) en verlaten van de plaats van het ongeluk terwijl daar
gewonden zijn (art. 7 WVW)
o Verschil: art. 6 WVW is een misdrijf en art. 5 WVW is een overtreding (lagere straf)
- Rechtsvraag: is er sprake van aanmerkelijke onvoorzichtigheid? man heeft geen ernstige
verkeersfouten gemaakt, alleen niet extra goed opgelet
- De rechtbank spreekt de verdachte vrij voor art. 6 en veroordeelt de verdachte voor art. 5 en
art. 7 WVW
- Motivering van de rechtbank in het licht van Blackout-arrest
2
, Materieel strafrecht samenvatting
Week 1B: roekeloosheid
Roekeloosheid tot 1 januari 2020
- Tot 1 januari 2020 gaf de wet geen definitie van roekeloosheid
- Artikel 175 lid 2 WVW: hogere straf bij roekeloosheid (6 jaar in plaats van 3 jaar)
- Artikel 175 lid 3 WVW: tot 1 januari kon de straf ook nog eens met de helft worden verhoogd
op grond van bijzondere omstandigheden (veel te hard rijden, bumperkleven, gevaarlijk
inhalen, geen voorrang verlenen, dronken rijden)
Roekeloosheid volgens de Hoge Raad
- Roekeloosheid tot 1 januari 2020 (r.o. 3.3. Handrem-arrest): of door de buitengewoon
onvoorzichtige gedraging van de verdachte een zeer ernstig gevaar in het leven is geroepen,
alsmede dat de verdachte zich daarvan bewust was, althans had moeten zijn
o Zwaarste vorm van culpa
- Uitgangspunten van het Blackout-arrest gelden ook bij roekeloosheid
- Motiveringsplicht voor de rechter:
o Buitengewone onvoorzichtigheid voor ‘gewone schuld’ is alleen aanmerkelijke
onvoorzichtigheid nodig
o Zeer ernstig gevaar
o De dader is zich daarvan bewust of had zich daarvan bewust moeten zijn
- Buitengewoon: je letterlijk buiten het gewone verkeer plaatsen bijv.:
o Kat en muisspel
o Straatrace binnen de bebouwde kom
o Vluchten voor de politie op een zeer gevaarlijke manier
o Dwingen tot stilstaan op snelweg
Een actueel vonnis
- Rechtbank Zeeland-West Brabant 26 augustus 2020:
o Rijgedrag grenst aan roekeloosheid, maar is het net niet
o Wel zeer onvoorzichtig rijgedrag
o Strafverzwarende omstandigheden: veel te hard rijden, gevaarlijk inhalen
- Roekeloosheid werd bijna nooit aangenomen, terwijl het wel vaak veel te gevaarlijk is
vernieuwing van de wet
Een nieuwe definitie in de wet
- Artikel 5a WVW (jo. art. 175 lid 2 sub b WVW)
- Lid 1: Het is een ieder verboden opzettelijk zich zodanig in het verkeer te gedragen dat de
verkeersregels in ernstige mate worden geschonden, indien daarvan levensgevaar of gevaar
voor zwaar lichamelijk letsel voor een ander te duchten is.
- Art. 175 lid 2 WVW is van toepassing als er een dodelijk ongeluk of zwaar lichamelijk letsel
volgt, art. 5a WVW niet
- Aan art. 175 lid 2 sub b is toegevoegd: ‘van roekeloosheid is in elk geval sprake als het gedrag
tevens als een overtreding van art. 5a lid 1 WVW kan worden aangemerkt’
o Het moet naast art. 5a lid 1 sub a t/m m wel nog voldoen aan de eisen van art. 5a lid
1 aanhef, bijv. opzettelijk en lichamelijk letsel
Knelpunten en onduidelijkheden over de huidige definitie van roekeloosheid
- Het moet gaan om meerdere gedragingen die geschonden moeten worden, waardoor het
lastiger is om tot roekeloosheid te komen
o Tegenargument: de HR zegt in het Blackout-arrest dat je in zijn algemeenheid niet
kunt zeggen dat één verkeersregel genoeg is, maar dan kan het soms dus wel
- ‘In ernstige mate’ moet duidelijker geformuleerd worden, is niet echt duidelijk wat daar nu
mee bedoeld wordt
3
Week 1A: schuld
De definitie van schuld (culpa)
- Schuld is verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid (De Hullu)
o Schuld staat in art. 307 jo. 308 Sr jo. 6 WVW
- Onvoorzichtigheid: de dader overtreedt een zorgvuldigheidsnorm
o Het gaat om geschreven en ongeschreven normen
Ongeschreven norm (Verpleegster arrest): de regel die de verpleegster
overtrad stond niet in de wet
o Objectief begrip: heeft iemand met zijn gedraging zo’n norm overtreden? dader
moest anders handelen
- De overtreding moet aanmerkelijk zijn (grove schuld): niet een klein beetje (hangt af van de
omstandigheden van het geval)
o Niet iedere overtreding levert schuld (culpa) op
o Objectief begrip dader moest anders handelen
- Geen schuld als de dader geen verwijt kan worden gemaakt
o Subjectief: psychische kant → dader kon anders handelen
o De verwijtbaarheid ontbreekt bij schulduitsluitingsgronden (verontschuldigbare
onmacht, bijv. hartaanval, psychose of epileptische aanval)
Verontschuldigbaar: je kan er zelf niks aan doen
Subjectief vs objectief
- Objectief: dader moest anders handelen onderwerpen die een rol spelen om de
aanmerkelijke onvoorzichtigheid in te vullen:
o Geoorloofd risico: kan de aanmerkelijke onvoorzichtigheid invullen
o Garantenstellung: een doelgroep die een grotere verantwoordelijkheid heeft, bijv.
vrachtwagenchauffeur, dokter, duikinstructeur
o Wederrechtelijkheid: het moet in strijd zijn met geschreven of ongeschreven
normen
- Subjectief: dader kon anders handelen (verwijtbaarheid) aak als je al aanmerkelijk
onvoorzichtig hebt gehandeld, kun je de verwijtbaarheid ook al aannemen (tenzij er sprake is
van een schulduitsluiting)
o Voorzienbaarheid: als iemand verwijtbaar heeft gehandeld, moet het om gedrag
gaan waarmee de verdachte kon voorzien dat hij daarmee een norm heeft
overschreden
Blackout
- Drie algemene punten van het Blackout-arrest:
o In zijn algemeenheid kan niet worden aangegeven of één overtreding schuld
(aanmerkelijke onvoorzichtigheid) oplevert
o Gaat niet alleen om de overtreding op zich, het hangt van de aard en de ernst van de
overtreding af en de omstandigheden waaronder deze overtreding is begaan
o Uit de ernst van de gevolgen kan niet zonder meer worden afgeleid dat er al meteen
sprake is van schuld
Als je iemand bijv. doodrijdt, staat het nog niet meteen vast dat je schuldig
bent
- In het specifieke geval van het Blackout-arrest: het op een verkeerde weghelft terechtkomen,
is in beginsel aanmerkelijk onvoorzichtig
- De verdachte heeft echter verklaard dat zij een blackout had en dat zou verontschuldigbare
onmacht kunnen opleveren
- Dat heeft het hof niet onderzocht en daarom casseert de Hoge Raad
1
,Materieel strafrecht samenvatting
o Hof moet onderzoeken of de verdachte misschien te weinig heeft geslapen, te lang
achter het stuur heeft gezeten, medicijnen heeft geslikt, etc. kijken of er sprake is
van verwijtbaarheid
Wegenverkeerswet
- Art. 6 WVW: toetsen of er aan culpa is voldaan
o Verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid
- Art. 5 WVW: vangnet voor als art. 6 niet lukt (geen moeilijke maatstaf)
Pinkpop
- Casus: ‘s nachts na afloop van het popfestival Pinkpop rijdt een man met zijn auto drie
bezoekers van het festival aan die op de weg zitten
- De man wordt vervolgd voor dood door schuld (art. 6 WVW), subsidiair veroorzaken van
gevaar op de weg (art. 5 WVW) en verlaten van de plaats van het ongeluk terwijl daar
gewonden zijn (art. 7 WVW)
o Verschil: art. 6 WVW is een misdrijf en art. 5 WVW is een overtreding (lagere straf)
- Rechtsvraag: is er sprake van aanmerkelijke onvoorzichtigheid? man heeft geen ernstige
verkeersfouten gemaakt, alleen niet extra goed opgelet
- De rechtbank spreekt de verdachte vrij voor art. 6 en veroordeelt de verdachte voor art. 5 en
art. 7 WVW
- Motivering van de rechtbank in het licht van Blackout-arrest
2
, Materieel strafrecht samenvatting
Week 1B: roekeloosheid
Roekeloosheid tot 1 januari 2020
- Tot 1 januari 2020 gaf de wet geen definitie van roekeloosheid
- Artikel 175 lid 2 WVW: hogere straf bij roekeloosheid (6 jaar in plaats van 3 jaar)
- Artikel 175 lid 3 WVW: tot 1 januari kon de straf ook nog eens met de helft worden verhoogd
op grond van bijzondere omstandigheden (veel te hard rijden, bumperkleven, gevaarlijk
inhalen, geen voorrang verlenen, dronken rijden)
Roekeloosheid volgens de Hoge Raad
- Roekeloosheid tot 1 januari 2020 (r.o. 3.3. Handrem-arrest): of door de buitengewoon
onvoorzichtige gedraging van de verdachte een zeer ernstig gevaar in het leven is geroepen,
alsmede dat de verdachte zich daarvan bewust was, althans had moeten zijn
o Zwaarste vorm van culpa
- Uitgangspunten van het Blackout-arrest gelden ook bij roekeloosheid
- Motiveringsplicht voor de rechter:
o Buitengewone onvoorzichtigheid voor ‘gewone schuld’ is alleen aanmerkelijke
onvoorzichtigheid nodig
o Zeer ernstig gevaar
o De dader is zich daarvan bewust of had zich daarvan bewust moeten zijn
- Buitengewoon: je letterlijk buiten het gewone verkeer plaatsen bijv.:
o Kat en muisspel
o Straatrace binnen de bebouwde kom
o Vluchten voor de politie op een zeer gevaarlijke manier
o Dwingen tot stilstaan op snelweg
Een actueel vonnis
- Rechtbank Zeeland-West Brabant 26 augustus 2020:
o Rijgedrag grenst aan roekeloosheid, maar is het net niet
o Wel zeer onvoorzichtig rijgedrag
o Strafverzwarende omstandigheden: veel te hard rijden, gevaarlijk inhalen
- Roekeloosheid werd bijna nooit aangenomen, terwijl het wel vaak veel te gevaarlijk is
vernieuwing van de wet
Een nieuwe definitie in de wet
- Artikel 5a WVW (jo. art. 175 lid 2 sub b WVW)
- Lid 1: Het is een ieder verboden opzettelijk zich zodanig in het verkeer te gedragen dat de
verkeersregels in ernstige mate worden geschonden, indien daarvan levensgevaar of gevaar
voor zwaar lichamelijk letsel voor een ander te duchten is.
- Art. 175 lid 2 WVW is van toepassing als er een dodelijk ongeluk of zwaar lichamelijk letsel
volgt, art. 5a WVW niet
- Aan art. 175 lid 2 sub b is toegevoegd: ‘van roekeloosheid is in elk geval sprake als het gedrag
tevens als een overtreding van art. 5a lid 1 WVW kan worden aangemerkt’
o Het moet naast art. 5a lid 1 sub a t/m m wel nog voldoen aan de eisen van art. 5a lid
1 aanhef, bijv. opzettelijk en lichamelijk letsel
Knelpunten en onduidelijkheden over de huidige definitie van roekeloosheid
- Het moet gaan om meerdere gedragingen die geschonden moeten worden, waardoor het
lastiger is om tot roekeloosheid te komen
o Tegenargument: de HR zegt in het Blackout-arrest dat je in zijn algemeenheid niet
kunt zeggen dat één verkeersregel genoeg is, maar dan kan het soms dus wel
- ‘In ernstige mate’ moet duidelijker geformuleerd worden, is niet echt duidelijk wat daar nu
mee bedoeld wordt
3
