HC's/samenvatting Stress, gezondheid en Ziekte

Stress, Gezondheid en Ziekte

Hoorcollege 1: Stressrespons en Evolutie

Stress: Definitie stress wisselt, maar het fenomeen is meestal hetzelfde, maar de nadruk ligt
soms op stimulus, soms op respons
- Stressor = elke mogelijke bedreiging van psychobiologische doelen
- Stressrespons = adaptieve psychobiologische reactie op een stressor

Homeostatic challenge = eten van koolhydraten  glucose niveau omhoog

Versimpelde, onofficiële en voorlopige werkdefinitie voor deze colleges:
- Stressrespons = negatieve emotionele psychobiologische respons

Onmiddelijke subjectieve stressresponsen:
- Psychologisch:
o Negatieve emoties: boosheid, angst, depressie
o Gespannen
o Onzeker
o Waakzaam
o Verward
o Paniek
- Lichamelijk:
o Hartkloppingen
o Zweten, kippenvel
o Spieren spannen
o Sneller ademhalen
o Droge mond
o Trillen, beven
o Koude vingers
o Misselijk, maagpijn, diarree
o Flauwvallen
o Lichte/verstoorde slaap

Stress = een probleem:
- Volgens WHO is stress ‘wereldwijde epidemie’.
- Stress is verantwoordelijk voor 50-60% van de verloren arbeidsdagen
- 2/3 bezoek aan artsen is stressgerelateerd

Stress & ziekte  lichamelijke ziekten:
- Hart- en vaatziekten
- Allergieën, eczeem
- Infectie-ziekten (griep, TBC, AIDS)
- Diabetes
- Arthritis (reuma)
- Kanker (niet alle?)
Stress  hart- en vaatziekten

, - In 4-12 jaar onderzocht:
o Overall life stress  >2 hogere kans hartinfarct (hoger dan dat voor klassieke
risicofactoren zoals zwaarlijvigheid en hoge bloeddruk)
o Work stress  ongeveer 4x hogere kans
o Huwelijke conflicten  ongeveer 3x hogere kans op herhaalde
hartproblemen
o Dood van geliefde  ongeveer 6x grotere kans hartinfarct




 Vooral richten op directe route

Biologische theorieën over stress:
- Cannon (1932): Psychologische dreiging  fight-flight response: snelle reactie
adrenaline
o Fight-flight/stress-response  in de natuur is het erg functioneel, bij
moderne mensen nu niet echt  daarom nu langdurige of zelfs chronische
stress-response
- Selye (1956): stressrespons = fysieke en psychologie dreiging = non-specifiek
o ‘general adaptation syndrome’: glucocorticosteroïden (cortisol)




o Op begeven moment raakt die hormoon op (gebeurt niet snel)
o Adrenaline zorgt voor zelfde soort patroon
o Ziekte/dood kan het resultaat zijn van chronische fase van weerstand^
o Voor deel klopt selye theorie niet

Vroeger leefde wij heel anders  we horen bij familie van primaten.

,Evolutietheoretisch Kader voor de psychobiologische stress respons
 3 consequenties van haar fylogenetische ouderdom:
1. Functie van stressrespons is nog steeds: dreiging wegnemen of ontvluchten
2. Effect stress op lichaam van dier en mens volgt nog steeds dezelfde ‘oude
biologische routes’ die we delen met andere (zoog)dieren (hoe complex, en
cultureel bepaalde menselijke stressoren ook zijn)
3. Effect stress op lichaam van dier en mens ook door dezelfde basale
psychologische factoren

Basale psychologische factoren die effect van stress op lichaam bepalen:
- Stressor-dimensies
o Aversiviteit (aard van dreiging) (hoe belangrijk is het voor je)
o Oncontroleerbaarheid & onvoorspelbaarheid (kan je optijd weg)
o Duur (rode draad 1)
- Respons-patronen
o Vechten, vluchten, vrees (angst, waakzaamheid)
o Opgeven

Aversiviteit: soorten dreiging:
- Fysiek: direct door
o Koude, hitte, toxinen, infectie (via immuunsysteem), bloeding, geweld,
honger, dorst, uitputting, slaapdeprivatie etc
- Psychologisch: waargenomen bedreiging van
o Fysieke integriteit: door fysieke aversiviteit ^ of
o Psychosociale integriteit (behoefte): oa zekerheid/veiligheid,
verbondenheid/intimiteit/seks, autonomie/prestige/status (alleen mens: ‘zelf-
actualisatie’)
- Bijna alle stressoren zijn vooral sociaal geworden: uitstoting/sociale uitsluiting

Klassieke oncontroleerbaarheids experiment: ‘Yoked control’ (Brady, Weiss & Seligman)
- 2 ratten in een kooi, krijgen schok
- 1 kan uit zetten en de ander niet  een heeft controle ander niet
- Cruciale design-kenmerken:
o Aversiviteit constant
o Psychologische factor gemanipuleerd: oncontroleerbaarheid/
onvoorspelbaarheid
- Effecten ban experimentele oncontroleerbaarheid (rat zonder controle)
o Maag/darm zweren
o Stress-hormonen veel hoger (bijv glucocorticoïden)
o Opraken depots neurotransmitters in hersenen (bijv noradrenaline,
serotonine)
o Onderdrukte immuunrespons (bijv 2x lagere afweer van geimplanteerde
tumro)

, Oncontroleerbaarheid & onvoorspelbaarheid  menselijke situatie:
Voorbeeld van stressor Controleerbaarheid/ Mogelijke aversiteit
Voorspelbaarheid (bedreiging van welk doel?)
Nieuw huis, baan, partner, Minder voorspelbaar Veiligheid en voortplanting
kind
Daily hassles (dagelijke Minder controle, minder alle
problemen) voorspelbaarheid
Werkstress Veel minder controle Sociale uitsluiting, veiligheid
Rol conflicten Minder controle, veel Sociale uitsluiting
minder voorspelbaarheid
‘Blauwtje gelopen’ Minder controle, minder Voortplanting, prestige
voorspelbaarheid
Hopeloosheid Heel veel minder controle alle

Hoofdpatronen stressrespons:
- Vechten, vluchten, vrees: DEFENCE
o Bij verminderde controle over stressoren
o DOEL: inspanning om controle te verkrijgen
o EMOTIES: boosheid, angst, waakzaamheid
- Opgeven: DEFEAT
o Bij verlies controle over stressoren
o DOEL: conserveren van energie, terugtrekken
o EMOTIES: hulpeloosheid, hopeloosheid,
depressie

Hoofdvraag: Hoe kan stress het lichaam beïnvloeden?
- Stress = negatieve emoties
- Negatieve emoties gaan gepaard met actietendens:
o Boosheid  vechten
o Angst, vrees  vluchten
o Depressie  opgeven, terugtrekken
- Actietendens  fysiologische voorbereiding

Fysiologische stress respons is in de kern hetzelfde als de inspanningsrespons, zoals bij zware
fysieke activiteiten (rennens, sjouwen, trappen lopen, sport)
Maar 
Stress response (vecht/vlucht respons) = lichamelijke inspannings-respons +
(Waargenomen aversiviteit + verminderde controle  negatieve emoties)

Bij voorbereiding gaat hartslag al omhoog  moderne menselijke stress: prepare for
Fight/Flight


Hersenen:
(Directe innervatie
= directe
zenuwbanen)