ZSA Malaria
Malaria is een infectie met protozoën van het genus Plasmodium, waarvan vijf species voor de
mens pathogeen zijn: P. falciparum, P. vivax, P. ovale, P. malariae en P. knowlesi.
Plasmodiuspecies zijn sporozoën die intracellulair leven, eerst in levercellen en daarna in
erytrocyten. De humane infectie begint met een steek van de geïnfecteerde vrouwtjesmug van het
genus Anopheles, waarvan vele species over de wereld voorkomen. In zeldzame gevallen kan
malaria worden overgebracht bij de geboorte, door transfusies met geïnfecteerd bloed of door
prikaccidenten.
Het verspreidingsgebied van malaria omvat het grootste deel van de tropen en bevindt zich
grofweg tussen 60° noorderbreedte en 40° zuiderbreedte en in het algemeen in gebieden beneden
2.000meter hoogte. Anophelesmuggen steken vooral in de late avond en ’s nachts. De
verraderlijkste en meest levensbedreigende ziekte is malaria tropica, veroorzaakt door P.
falciparum, waarmee jaarlijks ongeveer 150 miljoen mensen geïnfecteerd worden. Per jaar
overlijdt ruim een half miljoen mensen, voornamelijk jonge kinderen in Afrika die nog niet
voldoende immuniteit hebben opgebouwd. Dit betekent dat er iedere minuut een dodelijk
slachtoffer valt. Ongeveer 30.000 reizigers uit Amerika en Europa lopen jaarlijks malaria tropica op,
met 2 % letaliteit. Negentig procent van de malaria- gevallen doet zich voor in tropisch Afrika. Het
infectierisico is mede afhankelijk van de transmissie-intensiteit. Deze wordt bepaald door het
aantal (geïnfecteerde) mensen en muggen en de broed- en leefcondities voor de mug, die grote
geografische verschillen vertonen. Het grootste risico op malaria loopt men in Afrika (vooral West-
Afrika); in 90 % van de gevallen is P. falciparum de verwekker. In Azië en Zuid-Amerika komt
vooral P. vivax voor. In Nederland worden jaarlijks ongeveer 200 nieuwe gevallen geregistreerd.
Gemiddeld 78 % wordt veroorzaakt door P. falciparum, met jaarlijks één tot drie gevallen met fatale
afloop, 12 % door P. vivax, 6 % door P. ovale en enkele procenten door P. malariae, naast nog
een aantal menginfecties.
De malariacyclus
Plasmodium kent verschillende morfologische stadia in de mens, die tussengastheer is. Wanneer
een geïnfecteerde anophelesmug haar bloedmaal neemt, worden enkele tientallen sporozoïeten
die zich in de speekselklieren bevinden geïnjecteerd in de huid. Een aantal van deze
sporozoïeten dringt vanuit de circulatie in korte tijd het leverparenchym binnen en ontwikkelt zich
na 7–16 dagen (afhankelijk van de malariasoort) tot leverschizont of extra-erytrocytaire vorm.
Na openbarsten van de levercel komen uit het merosoom tienduizenden merozoïeten vrij in de
bloedbaan, om vervolgens erytrocyten te infecteren. Dit moment is het begin van de aseksuele
erytrocytaire cyclus (verantwoordelijk voor de klinische verschijnselen). Bij P. vivax en P.
ovale kan een aantal van deze leverstadia achterblijven in de vorm van hypnozoïeten en na
maanden, soms jaren, opnieuw bloedinfecties veroorzaken (recidieven, relapsen). Bloedstadia
kunnen niet opnieuw de lever infecteren. Eenmaal in de erytrocyt ontwikkelt de parasiet zich tot
een ringvormige trofozoïet, die verder uitrijpt tot schizont. De erytrocyt barst
- 24 uur (P. knowlesi),
- 48 uur (P. ovale, P. vivax) of
- 72 uur (P. malariae)
na infectie open, en de merozoïeten infecteren dan binnen enkele minuten nieuwe rode
bloedcellen. Hierbij zijn specifieke receptoren op parasiet en rode bloedcel betrokken. Zo maakt P.
vivax gebruik van het duffy-bloedgroepantigeen, dat afwezig is bij de meeste West-Afrikanen; dit
verklaart de afwezigheid van P. vivax in West-Afrika. Sommige aseksuele vormen ontwikkelen zich
, tot seksuele stadia: de mannelijke en vrouwelijke gametocyten. De seksuele cyclus vindt plaats
in de mug wanneer tijdens een bloedmaal gametocyten worden opgezogen. In de maag van de
mug worden de gametocyten geactiveerd, waarbij bevruchting plaatsvindt en zich een zygoot
vormt. Via een aantal morfologische transformaties komen uit een zygoot duizenden sporozoïeten
voort die naar de speekselklieren migreren en dan klaar zijn om een nieuwe gastheer te infecteren.
Deze sporogenese in de mug duurt twee tot drie weken, afhankelijk van de plasmodiumsoort en
de buitentemperatuur.
Malaria is een infectie met protozoën van het genus Plasmodium, waarvan vijf species voor de
mens pathogeen zijn: P. falciparum, P. vivax, P. ovale, P. malariae en P. knowlesi.
Plasmodiuspecies zijn sporozoën die intracellulair leven, eerst in levercellen en daarna in
erytrocyten. De humane infectie begint met een steek van de geïnfecteerde vrouwtjesmug van het
genus Anopheles, waarvan vele species over de wereld voorkomen. In zeldzame gevallen kan
malaria worden overgebracht bij de geboorte, door transfusies met geïnfecteerd bloed of door
prikaccidenten.
Het verspreidingsgebied van malaria omvat het grootste deel van de tropen en bevindt zich
grofweg tussen 60° noorderbreedte en 40° zuiderbreedte en in het algemeen in gebieden beneden
2.000meter hoogte. Anophelesmuggen steken vooral in de late avond en ’s nachts. De
verraderlijkste en meest levensbedreigende ziekte is malaria tropica, veroorzaakt door P.
falciparum, waarmee jaarlijks ongeveer 150 miljoen mensen geïnfecteerd worden. Per jaar
overlijdt ruim een half miljoen mensen, voornamelijk jonge kinderen in Afrika die nog niet
voldoende immuniteit hebben opgebouwd. Dit betekent dat er iedere minuut een dodelijk
slachtoffer valt. Ongeveer 30.000 reizigers uit Amerika en Europa lopen jaarlijks malaria tropica op,
met 2 % letaliteit. Negentig procent van de malaria- gevallen doet zich voor in tropisch Afrika. Het
infectierisico is mede afhankelijk van de transmissie-intensiteit. Deze wordt bepaald door het
aantal (geïnfecteerde) mensen en muggen en de broed- en leefcondities voor de mug, die grote
geografische verschillen vertonen. Het grootste risico op malaria loopt men in Afrika (vooral West-
Afrika); in 90 % van de gevallen is P. falciparum de verwekker. In Azië en Zuid-Amerika komt
vooral P. vivax voor. In Nederland worden jaarlijks ongeveer 200 nieuwe gevallen geregistreerd.
Gemiddeld 78 % wordt veroorzaakt door P. falciparum, met jaarlijks één tot drie gevallen met fatale
afloop, 12 % door P. vivax, 6 % door P. ovale en enkele procenten door P. malariae, naast nog
een aantal menginfecties.
De malariacyclus
Plasmodium kent verschillende morfologische stadia in de mens, die tussengastheer is. Wanneer
een geïnfecteerde anophelesmug haar bloedmaal neemt, worden enkele tientallen sporozoïeten
die zich in de speekselklieren bevinden geïnjecteerd in de huid. Een aantal van deze
sporozoïeten dringt vanuit de circulatie in korte tijd het leverparenchym binnen en ontwikkelt zich
na 7–16 dagen (afhankelijk van de malariasoort) tot leverschizont of extra-erytrocytaire vorm.
Na openbarsten van de levercel komen uit het merosoom tienduizenden merozoïeten vrij in de
bloedbaan, om vervolgens erytrocyten te infecteren. Dit moment is het begin van de aseksuele
erytrocytaire cyclus (verantwoordelijk voor de klinische verschijnselen). Bij P. vivax en P.
ovale kan een aantal van deze leverstadia achterblijven in de vorm van hypnozoïeten en na
maanden, soms jaren, opnieuw bloedinfecties veroorzaken (recidieven, relapsen). Bloedstadia
kunnen niet opnieuw de lever infecteren. Eenmaal in de erytrocyt ontwikkelt de parasiet zich tot
een ringvormige trofozoïet, die verder uitrijpt tot schizont. De erytrocyt barst
- 24 uur (P. knowlesi),
- 48 uur (P. ovale, P. vivax) of
- 72 uur (P. malariae)
na infectie open, en de merozoïeten infecteren dan binnen enkele minuten nieuwe rode
bloedcellen. Hierbij zijn specifieke receptoren op parasiet en rode bloedcel betrokken. Zo maakt P.
vivax gebruik van het duffy-bloedgroepantigeen, dat afwezig is bij de meeste West-Afrikanen; dit
verklaart de afwezigheid van P. vivax in West-Afrika. Sommige aseksuele vormen ontwikkelen zich
, tot seksuele stadia: de mannelijke en vrouwelijke gametocyten. De seksuele cyclus vindt plaats
in de mug wanneer tijdens een bloedmaal gametocyten worden opgezogen. In de maag van de
mug worden de gametocyten geactiveerd, waarbij bevruchting plaatsvindt en zich een zygoot
vormt. Via een aantal morfologische transformaties komen uit een zygoot duizenden sporozoïeten
voort die naar de speekselklieren migreren en dan klaar zijn om een nieuwe gastheer te infecteren.
Deze sporogenese in de mug duurt twee tot drie weken, afhankelijk van de plasmodiumsoort en
de buitentemperatuur.
