lOMoARcPSD|11911780
Staatsrecht
Inleiding
RECHT EN PUBLIEKRECHT:
Recht: een middel om de samenleving te ordenen en vorm te geven
o Vormt (idealiter) een systematisch en logisch opgebouwd geheel van
overkoepelende principes en specifieke regels, die een onderlinge
samenhang vertonen en elkaar niet tegenspreken
De overheid kan deze regels afdwingen via dwang of sancties
Werkdefinitie van recht:
Recht is een rationeel opgebouwd geheel van precies afgelijnde begrippen en normen
waaraan van overheidswege opgelegde, minstens van overheidswege erkende, sancties
kleven, die langs instellingen kunnen worden afgedwongen en waarvan de bedoeling is de
orde in de samenleving te organiseren, te handhaven of te herstellen
Opdeling:
Recht wordt opgedeeld in 2 grote groepen:
o Publiekrecht: regelt de situatie van de overheid en de relatie tussen de
overheid en de burger
o Privaatrecht: regelt de situatie van de individuele burger en zijn relatie met
andere burgers
KERNBOODSCHAP:
! België is een meergelaagde, democratische rechtsstaat in Europa !
DEEL I: België, zijn burgers en hun rechten
ORIËNTATIE:
Wat is de belgische staat?
Burgerschap: wie zijn de burgers? Wie heeft de Belgische nationaliteit
Fundamentele rechten
WAT IS DE (BELGISCHE) STAAT :
De staat is de basisidentiteit waarbinnen het nationale publiekrecht vorming krijgt
1. Consitutieve bestanddelen van de staat
In het internationaal recht zijn er bepaalde criteria: de constitutieve bestanddelen
o De staat = een rechtssubject (= de houder van rechten en plichten)
, lOMoARcPSD|11911780
Voorwaarden om van een staat te spreken:
Permanente bevolking
Afgebakend gebied (= territorium)
Een overheid die ook het vermogen heeft om met andere staten relaties aan te gaan
o Andere staten moeten jou ook herkennen als staat internationale
erkenning is dus noodzakelijk dit is een declaratieve handeling
1.1. Een permanente bevolking
Elke staat: gezag over een min of meer vaste groep personen deze mensen delen
eenzelfde nationaliteit
MAAR:
o Mensen kunnen ook 2 nationaliteiten hebben: bipatriditeit
o Mensen kunnen ook geen nationaliteit hebben: apatriditeit proberen we
te vermijden
Een staat kan ook gezag hebben over personen die niet dezelfde nationaliteit hebben, indien
deze mensen zich op hetzelfde grondgebied bevinden de uitoefening van gezag op
personen is dus niet noodzakelijk verbonden aan één staat
Toegepast op België:
België heeft een permanente bevolking
o 1 januari 2021: 11.507.163
1.2. Een afgebakend gebied / territorium
Elke staat: gezag over een afgebakend territoriaal gebied
In beginsel exclusief (= territorium behoort tot het grondgebied van één staat)
Het grondgebied van een staat omvat:
De landoppervlakte binnen zijn grenzen
De ondergrond en de binnenwateren
De territoriale zee (bij kuststaten)
Het luchtruim (gebied boven de landoppervlakte en de territoriale zee)
LET OP: gezagsuitoefening op de territoriale wateren en het luchtruim = onderworpen aan
internationale verdragen
Toegepast op België:
België heeft een afgebakend gebied (omringd door andere landen)
o Dit was niet vanzelfsprekend grenzen zijn pas vast komen te liggen bij het
verdrag van Maastricht in 1843
Ze liggen vast, MAAR zijn veranderlijk en daardoor soms vreemd
2
, lOMoARcPSD|11911780
1.3. Een overheid
Elke staat: beschikt over een overheid
Overheid: een entiteit die in staat is om wetten te maken, te besturen en recht te spreken
klassieke functies, maar staat vervult nog deelfuncties
Met de uitvoering van deze taken gaat een legitimering gepaard
Toegepast op België:
België heeft een overheid die in staat is om de klassieke functies uit te oefenen
We hebben verschillende soorten overheden:
o Nationale / federale overheden
o Deelstatelijke overheden (bv: de Vlaamse overheid)
o Lokale overheden (bv: stad Gent)
1.4. Erkenning
Nieuwe staten: ontstaan uit het niets (vroeger), nu is dat praktisch niet meer mogelijk
Nu kunnen nieuwe staten ontstaan op verschillende manieren:
o Door secessie (afscheiding) bestaande staat scheidt zich af
o Door fusie bestaande staten vormen één nieuwe staat
o Via dismembratio één staat valt uiteen in verschillende staten
Een staat kon vroeger ook ophouden met bestaan, wanneer hij door een andere staat
geannexeerd werd. Ook wanneer een nieuwe staat ontstaat, kan dat leiden tot het
ophouden van een oude staat
Erkenning: een rechtshandeling waarbij een andere staat het bestaan van een nieuwe staat
bevestigt. Die nieuwe staat verwerft daardoor internationale rechtspersoonlijkheid
Erkenning is eenzijdig en niet verplicht. Het kan expliciet zijn, maar het kan ook
impliciet afgeleid worden uit de relaties die de staten aanknopen. Het is een
declaratieve handeling
! Een erkenning is niet vrijblijvend, ze heeft retroactieve (terugwerkende) werking = vanaf de
erkenning gaan we ervanuit dat de erkende staat heeft bestaan vanaf zijn ontstaan. De
erkenning kan ook niet ongedaan worden gemaakt
Toegepast op België:
De Belgische revolutie gebeurde onverwachts (men wou eigenlijk niet dat België
onafhankelijk werd), toch is het ons gelukt. Het was niet vanzelfsprekend om dit verhaal tot
een goed einde te brengen. Er was namelijk een probleem: het territorium van de orangisten
(mensen die tegen de onafhankelijkheid waren) kwam in beding. We waren in oorlog met
Nederland. Onze overheid stond toen nog niet stevig. Als Nederland België niet zou erkent
hebben zou de revolutie gedoemd zijn en zouden we gezien worden als het opstandig deel
3
, lOMoARcPSD|11911780
van de Nederlanden, MAAR de Belgische erkenning is er gekomen. Vanaf het verdrag van
Londen heeft ook Nederland ons erkent
2. Gevolgen van kwalificatie als staat
Staten hebben een aantal belangrijke kenmerken:
Rechtspersoonlijkheid: intern en extern
Soevereiniteit: eigen rechtsordening, handvest VN
Internationale immuniteit
Rechtsmacht
België is een staat DUS bovenstaande kenmerken gelden ook voor ons
2.1. Rechtspersoonlijkheid
Een staat is een rechtssubject wordt in het rechtsverkeer als een afzonderlijke entiteit
beschouwd
Rechtspersoonlijkheid geldt intern (optreden binnen de staat) en extern (optreden
tegenover andere staten)
o Bijvoorbeeld: België kan met Duitsland verdragen sluiten als Belgische staat
met rechtspersoonlijkheid
! België is een entiteit met eigen rechten en plichten !
2.2. Soevereiniteit
We hebben interne soevereiniteit en externe soevereiniteit:
Interne soevereiniteit: houdt in dat een staat het recht heeft om zijn eigen
rechtsordening te bepalen
Externe soevereiniteit: houdt in dat een staat het recht heeft om ongestoord te
functioneren (zonder inmening van andere staten)
! Soevereiniteit van een staat is een van de belangrijkste hoekstenen van de internationale
rechtsorde (art 2.1 Handvest VN) !
Relativering:
Sinds de 21ste eeuw kunnen staten hun soevereiniteit overdragen aan supranationale
instelling (bv: Europese Unie)
België heeft dit gedaan Gevolg: rechtsregels van de EU kunnen voorrang hebben
op de Belgische rechtsnormen of er strijdig mee zijn
4
Staatsrecht
Inleiding
RECHT EN PUBLIEKRECHT:
Recht: een middel om de samenleving te ordenen en vorm te geven
o Vormt (idealiter) een systematisch en logisch opgebouwd geheel van
overkoepelende principes en specifieke regels, die een onderlinge
samenhang vertonen en elkaar niet tegenspreken
De overheid kan deze regels afdwingen via dwang of sancties
Werkdefinitie van recht:
Recht is een rationeel opgebouwd geheel van precies afgelijnde begrippen en normen
waaraan van overheidswege opgelegde, minstens van overheidswege erkende, sancties
kleven, die langs instellingen kunnen worden afgedwongen en waarvan de bedoeling is de
orde in de samenleving te organiseren, te handhaven of te herstellen
Opdeling:
Recht wordt opgedeeld in 2 grote groepen:
o Publiekrecht: regelt de situatie van de overheid en de relatie tussen de
overheid en de burger
o Privaatrecht: regelt de situatie van de individuele burger en zijn relatie met
andere burgers
KERNBOODSCHAP:
! België is een meergelaagde, democratische rechtsstaat in Europa !
DEEL I: België, zijn burgers en hun rechten
ORIËNTATIE:
Wat is de belgische staat?
Burgerschap: wie zijn de burgers? Wie heeft de Belgische nationaliteit
Fundamentele rechten
WAT IS DE (BELGISCHE) STAAT :
De staat is de basisidentiteit waarbinnen het nationale publiekrecht vorming krijgt
1. Consitutieve bestanddelen van de staat
In het internationaal recht zijn er bepaalde criteria: de constitutieve bestanddelen
o De staat = een rechtssubject (= de houder van rechten en plichten)
, lOMoARcPSD|11911780
Voorwaarden om van een staat te spreken:
Permanente bevolking
Afgebakend gebied (= territorium)
Een overheid die ook het vermogen heeft om met andere staten relaties aan te gaan
o Andere staten moeten jou ook herkennen als staat internationale
erkenning is dus noodzakelijk dit is een declaratieve handeling
1.1. Een permanente bevolking
Elke staat: gezag over een min of meer vaste groep personen deze mensen delen
eenzelfde nationaliteit
MAAR:
o Mensen kunnen ook 2 nationaliteiten hebben: bipatriditeit
o Mensen kunnen ook geen nationaliteit hebben: apatriditeit proberen we
te vermijden
Een staat kan ook gezag hebben over personen die niet dezelfde nationaliteit hebben, indien
deze mensen zich op hetzelfde grondgebied bevinden de uitoefening van gezag op
personen is dus niet noodzakelijk verbonden aan één staat
Toegepast op België:
België heeft een permanente bevolking
o 1 januari 2021: 11.507.163
1.2. Een afgebakend gebied / territorium
Elke staat: gezag over een afgebakend territoriaal gebied
In beginsel exclusief (= territorium behoort tot het grondgebied van één staat)
Het grondgebied van een staat omvat:
De landoppervlakte binnen zijn grenzen
De ondergrond en de binnenwateren
De territoriale zee (bij kuststaten)
Het luchtruim (gebied boven de landoppervlakte en de territoriale zee)
LET OP: gezagsuitoefening op de territoriale wateren en het luchtruim = onderworpen aan
internationale verdragen
Toegepast op België:
België heeft een afgebakend gebied (omringd door andere landen)
o Dit was niet vanzelfsprekend grenzen zijn pas vast komen te liggen bij het
verdrag van Maastricht in 1843
Ze liggen vast, MAAR zijn veranderlijk en daardoor soms vreemd
2
, lOMoARcPSD|11911780
1.3. Een overheid
Elke staat: beschikt over een overheid
Overheid: een entiteit die in staat is om wetten te maken, te besturen en recht te spreken
klassieke functies, maar staat vervult nog deelfuncties
Met de uitvoering van deze taken gaat een legitimering gepaard
Toegepast op België:
België heeft een overheid die in staat is om de klassieke functies uit te oefenen
We hebben verschillende soorten overheden:
o Nationale / federale overheden
o Deelstatelijke overheden (bv: de Vlaamse overheid)
o Lokale overheden (bv: stad Gent)
1.4. Erkenning
Nieuwe staten: ontstaan uit het niets (vroeger), nu is dat praktisch niet meer mogelijk
Nu kunnen nieuwe staten ontstaan op verschillende manieren:
o Door secessie (afscheiding) bestaande staat scheidt zich af
o Door fusie bestaande staten vormen één nieuwe staat
o Via dismembratio één staat valt uiteen in verschillende staten
Een staat kon vroeger ook ophouden met bestaan, wanneer hij door een andere staat
geannexeerd werd. Ook wanneer een nieuwe staat ontstaat, kan dat leiden tot het
ophouden van een oude staat
Erkenning: een rechtshandeling waarbij een andere staat het bestaan van een nieuwe staat
bevestigt. Die nieuwe staat verwerft daardoor internationale rechtspersoonlijkheid
Erkenning is eenzijdig en niet verplicht. Het kan expliciet zijn, maar het kan ook
impliciet afgeleid worden uit de relaties die de staten aanknopen. Het is een
declaratieve handeling
! Een erkenning is niet vrijblijvend, ze heeft retroactieve (terugwerkende) werking = vanaf de
erkenning gaan we ervanuit dat de erkende staat heeft bestaan vanaf zijn ontstaan. De
erkenning kan ook niet ongedaan worden gemaakt
Toegepast op België:
De Belgische revolutie gebeurde onverwachts (men wou eigenlijk niet dat België
onafhankelijk werd), toch is het ons gelukt. Het was niet vanzelfsprekend om dit verhaal tot
een goed einde te brengen. Er was namelijk een probleem: het territorium van de orangisten
(mensen die tegen de onafhankelijkheid waren) kwam in beding. We waren in oorlog met
Nederland. Onze overheid stond toen nog niet stevig. Als Nederland België niet zou erkent
hebben zou de revolutie gedoemd zijn en zouden we gezien worden als het opstandig deel
3
, lOMoARcPSD|11911780
van de Nederlanden, MAAR de Belgische erkenning is er gekomen. Vanaf het verdrag van
Londen heeft ook Nederland ons erkent
2. Gevolgen van kwalificatie als staat
Staten hebben een aantal belangrijke kenmerken:
Rechtspersoonlijkheid: intern en extern
Soevereiniteit: eigen rechtsordening, handvest VN
Internationale immuniteit
Rechtsmacht
België is een staat DUS bovenstaande kenmerken gelden ook voor ons
2.1. Rechtspersoonlijkheid
Een staat is een rechtssubject wordt in het rechtsverkeer als een afzonderlijke entiteit
beschouwd
Rechtspersoonlijkheid geldt intern (optreden binnen de staat) en extern (optreden
tegenover andere staten)
o Bijvoorbeeld: België kan met Duitsland verdragen sluiten als Belgische staat
met rechtspersoonlijkheid
! België is een entiteit met eigen rechten en plichten !
2.2. Soevereiniteit
We hebben interne soevereiniteit en externe soevereiniteit:
Interne soevereiniteit: houdt in dat een staat het recht heeft om zijn eigen
rechtsordening te bepalen
Externe soevereiniteit: houdt in dat een staat het recht heeft om ongestoord te
functioneren (zonder inmening van andere staten)
! Soevereiniteit van een staat is een van de belangrijkste hoekstenen van de internationale
rechtsorde (art 2.1 Handvest VN) !
Relativering:
Sinds de 21ste eeuw kunnen staten hun soevereiniteit overdragen aan supranationale
instelling (bv: Europese Unie)
België heeft dit gedaan Gevolg: rechtsregels van de EU kunnen voorrang hebben
op de Belgische rechtsnormen of er strijdig mee zijn
4
