Materieel Strafrecht
Inhoud
Inleiding................................................................................................................................2
Strafuitsluitingsgronden.................................................................................................3
Legaliteit en wederrechtelijkheid......................................................................................5
Wederrechtelijkheid........................................................................................................6
Causaliteit.............................................................................................................................6
Leer van redelijke toerekening.......................................................................................7
Alternatieve causaliteit....................................................................................................8
Opzet algemeen...................................................................................................................8
Vormen van Dolus...............................................................................................................9
Vol opzet............................................................................................................................9
Noodzakelijkheidsbewustzijn.........................................................................................9
Voorwaardelijke opzet.....................................................................................................9
Voorbedachte raad...........................................................................................................9
Culpa...............................................................................................................................10
Strafuitsluitingsgronden..............................................................................................12
Algemeen toepasselijk wettelijke strafuitsluitingsgronden......................................12
Bijzondere strafuitsluitingsgronden............................................................................13
Buitenwettelijke strafuitsluitingsgronden..................................................................13
Strafbare poging en voorbereiding..................................................................................14
Strafbare poging........................................................................................................14
Strafbare voorbereiding............................................................................................15
Daderschap en deelneming..............................................................................................16
Medeplegen................................................................................................................16
Medeplichtigheid................................................................................................17
Rechtspersonen.............................................................................................................18
Vereisten strafbaarheid van de rechtspersoon...........................................................18
Feitelijk leidinggever vervolgen...................................................................................18
Publiekrechtelijke rechtspersonen...............................................................................19
Ne bis in idem en samenloop...........................................................................................19
Ne bis in idem-beginsel................................................................................................20
Samenloopregeling....................................................................................................21
,Inleiding
Materieel strafrecht bestaat uit:
a. Strafbaarstellingen
a. Delictsomschrijving + sanctienorm
b. Opgedeeld in misdrijven en overtredingen
c. Nadere onderscheidingen mogelijk
b. Algemene leerstukken van strafrechtelijke aansprakelijkheid
c. Sanctierecht
Formeel strafrecht geeft het materieel strafrecht een verwerkelijking
- Opportuniteitsbeginsel: OM mag beslissen of het opportuun is om
daadwerkelijk te gaan vervolgen (formeelrechtelijk beginsel)
Type delictsomschrijvingen:
- Formeel omschreven (handeling is strafbaar)
- Materieel omschreven (resultaat is strafbaar)
- Ommissiedelict (nalaten wat je diende te doen)
o Eigenlijke/zuivere (zodanig in de wet omschreven)
o Oneigenlijke/onzuivere (door nalaten kom je tot een delict, wat
niet als zodanig omschreven staat)
- Commissiedelict (een handeling gedaan, waardoor het delict werd
gepleegd)
Strafuitsluitingsgronden
Rechtvaardigingsgronden (wederrechtelijkheid wegnemen):
- Overmacht in de zin van een noodtoestand (art. 40 Sr)
- Noodweer (art. 41 lid 1 Sr)
o Niet strafbaar is hij die een feit begaat, geboden door de
noodzakelijke verdediging van eigen of eens anders lijf,
eerbaarheid of goed tegen ogenblikkelijke, wederrechtelijke
aanranding
- Uitvoering wettelijk voorschrift (art. 42 Sr)
- Uitvoering van een bevoegd gegeven ambtelijk bevel (art. 43 lid 1 Sr)
- Ontbreken materiële wederrechtelijkheid (HR Veearts)
Schulduitsluitingsgronden (verwijtbaarheid wegnemen):
, - Ontoerekeningsvatbaarheid (art. 39 Sr)
- Overmacht (art. 40 Sr)
o Strijd van twee plichten (het oplossen van de noodtoestand of de
wettelijke plicht naleven)
o Prangende en acute omstandigheden waaraan de verdachte
geen weerstond kon bieden en waaraan in redelijkheid ook geen
weerstand geboden behoefte te worden (garantenstellung)
- Noodweerexces (art. 41 lid 2 Sr)
o Niet strafbaar is de overschrijding van de grenzen van
noodzakelijke verdediging, indien zij het onmiddellijk gevolg is
geweest van een hevige gemoedsbeweging, door de aanranding
veroorzaakt
- Uitvoering wettelijk voorschrift (art. 42 Sr)
- Onbevoegd gegeven wettelijk bevel (art. 43 lid 2 Sr)
- AVAS (Melk en water-arrest)
HR Overzichtsarrest noodweer(exces) 2016:
- Ogenblikkelijke en wederrechtelijke aanranding van eigen of ander
lijf/eerbaarheid/goed
o Onmiddellijk dreigend gevaar, moet in redelijkheid beschouwd
zodanig bedreigend zijn | aanranding beëindigd > noodweer
vervalt
- Gedraging is geboden door de noodzakelijke verdediging
o Subsidiariteits- en proportionaliteitseis: was de verdediging
noodzakelijk en was de gekozen wijze geboden (wordt van deze
persoon beter verwacht?)
- Noodzaak van verdediging en het onttrekkingsvereiste
o Was dit echt noodzakelijk? Je kon je eraan onttrekken en je had
je eraan moeten onttrekken (reële en redelijke mogelijkheid
bestond | onttrekken aan de aanranding moet een reëel
alternatief zijn. Ander wordt aangerand? Onttrekken hoeft niet)
- De verdediging moet zijn geboden
o In redelijke verhouding staat tot de ernst van de aanranding, tot
terughoudendheid nopend
- Noodweerexces: Proportionaliteitseis verontschuldigbaar
overschreden
o Ogenblikkelijke en wederrechtelijke aanranding van eigen of
ander lijf/eerbaarheid/goed
o Overschrijding grenzen noodzakelijke verdediging
▪ Te zwaar middel gebruiken (intensief exces)
Inhoud
Inleiding................................................................................................................................2
Strafuitsluitingsgronden.................................................................................................3
Legaliteit en wederrechtelijkheid......................................................................................5
Wederrechtelijkheid........................................................................................................6
Causaliteit.............................................................................................................................6
Leer van redelijke toerekening.......................................................................................7
Alternatieve causaliteit....................................................................................................8
Opzet algemeen...................................................................................................................8
Vormen van Dolus...............................................................................................................9
Vol opzet............................................................................................................................9
Noodzakelijkheidsbewustzijn.........................................................................................9
Voorwaardelijke opzet.....................................................................................................9
Voorbedachte raad...........................................................................................................9
Culpa...............................................................................................................................10
Strafuitsluitingsgronden..............................................................................................12
Algemeen toepasselijk wettelijke strafuitsluitingsgronden......................................12
Bijzondere strafuitsluitingsgronden............................................................................13
Buitenwettelijke strafuitsluitingsgronden..................................................................13
Strafbare poging en voorbereiding..................................................................................14
Strafbare poging........................................................................................................14
Strafbare voorbereiding............................................................................................15
Daderschap en deelneming..............................................................................................16
Medeplegen................................................................................................................16
Medeplichtigheid................................................................................................17
Rechtspersonen.............................................................................................................18
Vereisten strafbaarheid van de rechtspersoon...........................................................18
Feitelijk leidinggever vervolgen...................................................................................18
Publiekrechtelijke rechtspersonen...............................................................................19
Ne bis in idem en samenloop...........................................................................................19
Ne bis in idem-beginsel................................................................................................20
Samenloopregeling....................................................................................................21
,Inleiding
Materieel strafrecht bestaat uit:
a. Strafbaarstellingen
a. Delictsomschrijving + sanctienorm
b. Opgedeeld in misdrijven en overtredingen
c. Nadere onderscheidingen mogelijk
b. Algemene leerstukken van strafrechtelijke aansprakelijkheid
c. Sanctierecht
Formeel strafrecht geeft het materieel strafrecht een verwerkelijking
- Opportuniteitsbeginsel: OM mag beslissen of het opportuun is om
daadwerkelijk te gaan vervolgen (formeelrechtelijk beginsel)
Type delictsomschrijvingen:
- Formeel omschreven (handeling is strafbaar)
- Materieel omschreven (resultaat is strafbaar)
- Ommissiedelict (nalaten wat je diende te doen)
o Eigenlijke/zuivere (zodanig in de wet omschreven)
o Oneigenlijke/onzuivere (door nalaten kom je tot een delict, wat
niet als zodanig omschreven staat)
- Commissiedelict (een handeling gedaan, waardoor het delict werd
gepleegd)
Strafuitsluitingsgronden
Rechtvaardigingsgronden (wederrechtelijkheid wegnemen):
- Overmacht in de zin van een noodtoestand (art. 40 Sr)
- Noodweer (art. 41 lid 1 Sr)
o Niet strafbaar is hij die een feit begaat, geboden door de
noodzakelijke verdediging van eigen of eens anders lijf,
eerbaarheid of goed tegen ogenblikkelijke, wederrechtelijke
aanranding
- Uitvoering wettelijk voorschrift (art. 42 Sr)
- Uitvoering van een bevoegd gegeven ambtelijk bevel (art. 43 lid 1 Sr)
- Ontbreken materiële wederrechtelijkheid (HR Veearts)
Schulduitsluitingsgronden (verwijtbaarheid wegnemen):
, - Ontoerekeningsvatbaarheid (art. 39 Sr)
- Overmacht (art. 40 Sr)
o Strijd van twee plichten (het oplossen van de noodtoestand of de
wettelijke plicht naleven)
o Prangende en acute omstandigheden waaraan de verdachte
geen weerstond kon bieden en waaraan in redelijkheid ook geen
weerstand geboden behoefte te worden (garantenstellung)
- Noodweerexces (art. 41 lid 2 Sr)
o Niet strafbaar is de overschrijding van de grenzen van
noodzakelijke verdediging, indien zij het onmiddellijk gevolg is
geweest van een hevige gemoedsbeweging, door de aanranding
veroorzaakt
- Uitvoering wettelijk voorschrift (art. 42 Sr)
- Onbevoegd gegeven wettelijk bevel (art. 43 lid 2 Sr)
- AVAS (Melk en water-arrest)
HR Overzichtsarrest noodweer(exces) 2016:
- Ogenblikkelijke en wederrechtelijke aanranding van eigen of ander
lijf/eerbaarheid/goed
o Onmiddellijk dreigend gevaar, moet in redelijkheid beschouwd
zodanig bedreigend zijn | aanranding beëindigd > noodweer
vervalt
- Gedraging is geboden door de noodzakelijke verdediging
o Subsidiariteits- en proportionaliteitseis: was de verdediging
noodzakelijk en was de gekozen wijze geboden (wordt van deze
persoon beter verwacht?)
- Noodzaak van verdediging en het onttrekkingsvereiste
o Was dit echt noodzakelijk? Je kon je eraan onttrekken en je had
je eraan moeten onttrekken (reële en redelijke mogelijkheid
bestond | onttrekken aan de aanranding moet een reëel
alternatief zijn. Ander wordt aangerand? Onttrekken hoeft niet)
- De verdediging moet zijn geboden
o In redelijke verhouding staat tot de ernst van de aanranding, tot
terughoudendheid nopend
- Noodweerexces: Proportionaliteitseis verontschuldigbaar
overschreden
o Ogenblikkelijke en wederrechtelijke aanranding van eigen of
ander lijf/eerbaarheid/goed
o Overschrijding grenzen noodzakelijke verdediging
▪ Te zwaar middel gebruiken (intensief exces)
