Onderneming en recht
Week 1 - De onderneming in het ondernemingsrecht
Wet op de ondernemingsraden (Wor)
- art. 1 lid 1 onder c Wor over onderneming:
- een in de maatschappij als zelfstandige eenheid optredend
organisatorisch verband
- waarin arbeid wordt verricht (krachtens arbeidsovereenkomst of
krachtens publiekrechtelijke aanstelling)
Handelsregisterbesluit 2008 (Hrb 2008)
- art. 2 lid 1 Hrb 2008 over onderneming:
- een voldoende zelfstandig optredende organisatorische eenheid
- waarin diensten of goederen worden geleverd of werken tot
stand worden gebracht (ten behoeve van derden)
- met het oogmerk daarmee materieel voordeel te behalen
Wie kan een onderneming in stand houden / aan wie kan een onderneming
toebehoren? Privaatrechtelijk
- eenmanszaak (sole proprietorship)
- privaatrechtelijk & ondernemingsrechtelijk, rechtsvormen:
- personenvennootschappen
- rechtspersonen
Personenvennootschappen: meerdere personen die samen een overeenkomst
sluiten
- maatschap, vennootschap onder firma (vof), commanditaire vennootschap
(cv)
- boek 7A BW en Wetboek van Koophandel
Rechtspersonen: institutionele rechtsvormen
- vereniging (coöperatie en de owm), naamloze vennootschap (NV),
besloten vennootschap (BV), stichting
- art. 2:3 BW: ‘bezitten rechtspersoonlijkheid’, het zijn zelfstandige entiteiten
- art 2:5 BW: “Een rechtspersoon staat wat het vermogensrecht
betreft, met een natuurlijk persoon gelijk, tenzij uit de wet het
tegendeel voortvloeit.”
- een rechtspersoon is geen overeenkomst maar een zelfstandige
entiteit die wordt ‘opgericht’ binnen de wettelijke mogelijkheden
(gesloten stelsel)
- art. 3:276 BW: een schuldeiser kan zijn vordering op alle
goederen van zijn schuldenaar verhalen
Vereniging (art. 2:26 t/m 52 BW)
- art. 2:26 BW: materiële kenmerken: leden, gericht op een doel,
oprichting bij meerzijdige rechtshandeling (minimaal 2), verbod winst te
verdelen onder de leden lid 3.
- er is een bestuur, en het orgaan waarin de leden bijeenkomen is de
algemene vergadering (AV)
,Coöperatie: art. 2:53 BW t/m 63k BW (is een vereniging)
- art. 2:53 lid 1 BW: materiële kenmerken: ‘als coöperatie opgerichte
vereniging’, voorzien in de ‘stoffelijke behoeften’ van de leden,
uitoefening van een bedrijf t.b.v de leden
- er is een bestuur, en het orgaan waarin de leden bijeenkomen is de
algemene vergadering (AV)
- art. 53a lid 1 BW: mag wel winst verdelen onder de leden
Onderlinge waarborgmaatschappij: art. 2:53 t/m 63k BW
- art. 2:53 lid 2 BW: materiële kenmerken: ‘als onderlinge
waarborgmaatschappij opgerichte vereniging’, sluiten van
verzekeringsovereenkomsten met de leden, uitoefening van een
verzekeringsbedrijf t.b.v die leden
- er is een bestuur en het orgaan waarin de leden bijeenkomen is de
algemene vergadering (AV)
- art. 53a lid 1 BW: mag wel winst verdelen onder de leden
Agency problem: het bestuur heeft een informatievoorsprong en het
ledenbestand is te groot om tegenwicht te kunnen bieden
- roept de vraag op naar de (wenselijke) inrichting van de verhouding
tussen het bestuur en de AV/leden: de governance van deze
rechtsvormen (checks and balances)
- separation of ownership and control
NV: art. 2:64 t/m 170 BW
- art. 2:64 lid 1 BW: materiële kenmerken: een kapitaal dat in aandelen is
verdeeld, de aandelen zijn (in beginsel) vrij overdraagbaar (art. 2:87 BW)
- art. 2:105 lid 1 BW: de winst komt aan de aandeelhouders ten goede
- geschikt voor vennootschappen met een groot aantal
aandeelhouders en een potentieel steeds wisselend
aandeelhoudersbestand
- kan beursgenoteerd zijn: de aandelen zijn dan toegelaten tot de handel
op (meestal) een gereglementeerde markt (RM regulated market)
- er is een bestuur en het orgaan waarin de aandeelhouders
bijeenkomen is de algemene vergadering (AV) → agency problem
aangezien het aantal aandeelhouders erg verspreid is.
- voor beursgenoteerde NVs: de Nederlandse corporate governance code
BV: art. 2:175 t/m 274a BW
- art. 2:175 lid 1 BW: materiële kenmerken: een kapitaal dat in aandelen
is verdeeld, de aandelen zijn niet vrij overdraagbaar (art. 2:195 BW)
- art. 2:216 lid 1 BW: de aandeelhouders beslissen over het doen van
uitkeringen
- geschikt voor vennootschappen met een klein aantal aandeelhouders en
een stabiel aandeelhoudersbestand (MKB-ondernemingen)
- kan wel beursgenoteerd zijn: aandelen zijn dan toegelaten tot de handel
op (meestal) een multilaterale handelsfaciliteit (MTF: multilateral trading
facility)
- er is een bestuur en het orgaan waarin de aandeelhouders
bijeenkomen is de algemene vergadering (AV) → agency problem: de
niet beursgenoteerde BV: het bestuur en de aandeelhouders bestaan
,(deels) uit dezelfde personen waardoor conflicten kunnen leiden tot
impasse/patstelling in de besluitvorming.
, - verhouding tussen bestuur en de AV/aandeelhouders:
- niet beursgenoteerde BV: eigen type corporate governance-
vragen (familie vennootschap) → checks and balances
- voor beursgenoteerde BVs: de Nederlandse corporate governance code
Aansprakelijkheid NV en BV
- NV: ART. 2:64 LID 1 BW, BV: ART. 2:175 LID 1 BW
- Een aandeelhouder is niet persoonlijk aansprakelijk voor hetgeen in
naam van de vennootschap wordt verricht……
Stichting (art. 2:285 t/m 304 BW)
- art. 2:285 lid 1 en 3 BW: materiële kenmerken: ledenverbod,
doelvermogen, uitkeringsverbod (behalve uitkeringen met een
ideële of sociale strekking)
- er is een bestuur en geen AV
- het agency problem speelt geen rol
- maar de wenselijke inrichting van de stichting is nog steeds een
relevante governance-vraag (checks and balances)
Oprichting rechtspersonen
- vereniging: art. 2:27 lid 1 BW: kan bij notariële akte, maar hoeft niet bij
notariële akte
- coöperatie: art. 2:53 lid 2 BW: bij notariële akte
- owm: art. 2:53 lid 2 BW: bij notariële akte
- NV: art. 2:64 lid 2 BW: bij notariële akte
- BV: art. 2:175 lid 2 BW: bij notariële akte
- Stichting: art. 2:286 lid 1 BW: bij
notariële akte Bedrijfswetenschappen week 1 -
Onderneming
Transactiekostentheorie: transactiekosten (van de markt) versus organisatiekosten
(van de onderneming)
Ronald Coase: onderneming is een entiteit die transactiekosten bespaart. De
onderneming is een “contractual nexus”
Coördinatie via de markt of via de onderneming (markt en onderneming zijn
alternatieven): Markets versus Hierarchies (Williamson, 1973)
Agency theory: principaal-agent benadering
Moral hazard: verandering van gedrag omdat ze toch verzekerd zijn voor
eventuele schade.
NV: Scheiding leiding en eigendom
- management: leiding (Agent)
- Aandeelhouder: economische eigendom (Principaal)
- separation of ownership and control zorgt voor tegenstrijdige belangen
tussen CEO’s en aandeelhouders
Week 1 - De onderneming in het ondernemingsrecht
Wet op de ondernemingsraden (Wor)
- art. 1 lid 1 onder c Wor over onderneming:
- een in de maatschappij als zelfstandige eenheid optredend
organisatorisch verband
- waarin arbeid wordt verricht (krachtens arbeidsovereenkomst of
krachtens publiekrechtelijke aanstelling)
Handelsregisterbesluit 2008 (Hrb 2008)
- art. 2 lid 1 Hrb 2008 over onderneming:
- een voldoende zelfstandig optredende organisatorische eenheid
- waarin diensten of goederen worden geleverd of werken tot
stand worden gebracht (ten behoeve van derden)
- met het oogmerk daarmee materieel voordeel te behalen
Wie kan een onderneming in stand houden / aan wie kan een onderneming
toebehoren? Privaatrechtelijk
- eenmanszaak (sole proprietorship)
- privaatrechtelijk & ondernemingsrechtelijk, rechtsvormen:
- personenvennootschappen
- rechtspersonen
Personenvennootschappen: meerdere personen die samen een overeenkomst
sluiten
- maatschap, vennootschap onder firma (vof), commanditaire vennootschap
(cv)
- boek 7A BW en Wetboek van Koophandel
Rechtspersonen: institutionele rechtsvormen
- vereniging (coöperatie en de owm), naamloze vennootschap (NV),
besloten vennootschap (BV), stichting
- art. 2:3 BW: ‘bezitten rechtspersoonlijkheid’, het zijn zelfstandige entiteiten
- art 2:5 BW: “Een rechtspersoon staat wat het vermogensrecht
betreft, met een natuurlijk persoon gelijk, tenzij uit de wet het
tegendeel voortvloeit.”
- een rechtspersoon is geen overeenkomst maar een zelfstandige
entiteit die wordt ‘opgericht’ binnen de wettelijke mogelijkheden
(gesloten stelsel)
- art. 3:276 BW: een schuldeiser kan zijn vordering op alle
goederen van zijn schuldenaar verhalen
Vereniging (art. 2:26 t/m 52 BW)
- art. 2:26 BW: materiële kenmerken: leden, gericht op een doel,
oprichting bij meerzijdige rechtshandeling (minimaal 2), verbod winst te
verdelen onder de leden lid 3.
- er is een bestuur, en het orgaan waarin de leden bijeenkomen is de
algemene vergadering (AV)
,Coöperatie: art. 2:53 BW t/m 63k BW (is een vereniging)
- art. 2:53 lid 1 BW: materiële kenmerken: ‘als coöperatie opgerichte
vereniging’, voorzien in de ‘stoffelijke behoeften’ van de leden,
uitoefening van een bedrijf t.b.v de leden
- er is een bestuur, en het orgaan waarin de leden bijeenkomen is de
algemene vergadering (AV)
- art. 53a lid 1 BW: mag wel winst verdelen onder de leden
Onderlinge waarborgmaatschappij: art. 2:53 t/m 63k BW
- art. 2:53 lid 2 BW: materiële kenmerken: ‘als onderlinge
waarborgmaatschappij opgerichte vereniging’, sluiten van
verzekeringsovereenkomsten met de leden, uitoefening van een
verzekeringsbedrijf t.b.v die leden
- er is een bestuur en het orgaan waarin de leden bijeenkomen is de
algemene vergadering (AV)
- art. 53a lid 1 BW: mag wel winst verdelen onder de leden
Agency problem: het bestuur heeft een informatievoorsprong en het
ledenbestand is te groot om tegenwicht te kunnen bieden
- roept de vraag op naar de (wenselijke) inrichting van de verhouding
tussen het bestuur en de AV/leden: de governance van deze
rechtsvormen (checks and balances)
- separation of ownership and control
NV: art. 2:64 t/m 170 BW
- art. 2:64 lid 1 BW: materiële kenmerken: een kapitaal dat in aandelen is
verdeeld, de aandelen zijn (in beginsel) vrij overdraagbaar (art. 2:87 BW)
- art. 2:105 lid 1 BW: de winst komt aan de aandeelhouders ten goede
- geschikt voor vennootschappen met een groot aantal
aandeelhouders en een potentieel steeds wisselend
aandeelhoudersbestand
- kan beursgenoteerd zijn: de aandelen zijn dan toegelaten tot de handel
op (meestal) een gereglementeerde markt (RM regulated market)
- er is een bestuur en het orgaan waarin de aandeelhouders
bijeenkomen is de algemene vergadering (AV) → agency problem
aangezien het aantal aandeelhouders erg verspreid is.
- voor beursgenoteerde NVs: de Nederlandse corporate governance code
BV: art. 2:175 t/m 274a BW
- art. 2:175 lid 1 BW: materiële kenmerken: een kapitaal dat in aandelen
is verdeeld, de aandelen zijn niet vrij overdraagbaar (art. 2:195 BW)
- art. 2:216 lid 1 BW: de aandeelhouders beslissen over het doen van
uitkeringen
- geschikt voor vennootschappen met een klein aantal aandeelhouders en
een stabiel aandeelhoudersbestand (MKB-ondernemingen)
- kan wel beursgenoteerd zijn: aandelen zijn dan toegelaten tot de handel
op (meestal) een multilaterale handelsfaciliteit (MTF: multilateral trading
facility)
- er is een bestuur en het orgaan waarin de aandeelhouders
bijeenkomen is de algemene vergadering (AV) → agency problem: de
niet beursgenoteerde BV: het bestuur en de aandeelhouders bestaan
,(deels) uit dezelfde personen waardoor conflicten kunnen leiden tot
impasse/patstelling in de besluitvorming.
, - verhouding tussen bestuur en de AV/aandeelhouders:
- niet beursgenoteerde BV: eigen type corporate governance-
vragen (familie vennootschap) → checks and balances
- voor beursgenoteerde BVs: de Nederlandse corporate governance code
Aansprakelijkheid NV en BV
- NV: ART. 2:64 LID 1 BW, BV: ART. 2:175 LID 1 BW
- Een aandeelhouder is niet persoonlijk aansprakelijk voor hetgeen in
naam van de vennootschap wordt verricht……
Stichting (art. 2:285 t/m 304 BW)
- art. 2:285 lid 1 en 3 BW: materiële kenmerken: ledenverbod,
doelvermogen, uitkeringsverbod (behalve uitkeringen met een
ideële of sociale strekking)
- er is een bestuur en geen AV
- het agency problem speelt geen rol
- maar de wenselijke inrichting van de stichting is nog steeds een
relevante governance-vraag (checks and balances)
Oprichting rechtspersonen
- vereniging: art. 2:27 lid 1 BW: kan bij notariële akte, maar hoeft niet bij
notariële akte
- coöperatie: art. 2:53 lid 2 BW: bij notariële akte
- owm: art. 2:53 lid 2 BW: bij notariële akte
- NV: art. 2:64 lid 2 BW: bij notariële akte
- BV: art. 2:175 lid 2 BW: bij notariële akte
- Stichting: art. 2:286 lid 1 BW: bij
notariële akte Bedrijfswetenschappen week 1 -
Onderneming
Transactiekostentheorie: transactiekosten (van de markt) versus organisatiekosten
(van de onderneming)
Ronald Coase: onderneming is een entiteit die transactiekosten bespaart. De
onderneming is een “contractual nexus”
Coördinatie via de markt of via de onderneming (markt en onderneming zijn
alternatieven): Markets versus Hierarchies (Williamson, 1973)
Agency theory: principaal-agent benadering
Moral hazard: verandering van gedrag omdat ze toch verzekerd zijn voor
eventuele schade.
NV: Scheiding leiding en eigendom
- management: leiding (Agent)
- Aandeelhouder: economische eigendom (Principaal)
- separation of ownership and control zorgt voor tegenstrijdige belangen
tussen CEO’s en aandeelhouders
