Inleiding Europees recht
Leercyclus I – HC 1: Europese integratie
Recht en politiek
• Regels instellen, wijzigen = politiek -> regelmakers
• Regels uitvoeren, handhaven, interpreteren = ambtenarij & rechterlijke macht -
> regeltoepassers
De gemeenschappen (1950-1989)
De stichting:
• 1000 jaar grensgeschillen en 2 wereldoorlogen
• Na 1945: we moeten het anders doen!
• Twee projecten:
1. Verenigde staten van Europa (19 sept 1946) door Winston Churchill
➔ Mond 2 jaar later uit tot een heel fameus congres in NL = Europa Congres
van Den Haag (7-11 mei 1948)
➔ Hieruit komt de Raad van Europa voort (1949)
2. De Schumanverklaring (9 mei 1950)
➔ Initiatief: Jean Monnet
➔ Schuman in Parijs: roept namens de Franse regering de Europese landen
om zich te voegen bij een organisatie op het gebied van code en staal
➔ Frankrijk, Duitsland, Nederland, België, Luxemburg en Italië richten het Verdrag
van Parijs van de Gemeenschap voor Kolen en Staal op
Verdrag en instellingen:
• Gemeenschap betekent breuk met bestaande recht vanwege:
o Het verdrag:
▪ Recht als middel voor politiek doel
▪ Er werd veel hoop gesteld in het verdrag, het werd gezien als een baken
van zekerheid na de jaren van wereldoorlogen
o Instellingen:
▪ De instellingen stonden deels los van nationale regeringen
▪ Deels los van nationale regeringen:
⟶ Commissie
⟶ Raad van ministers
⟶ Parlement
⟶ Hof van justitie
• Een serie van verdragen:
o Verdrag van Parijs (1951) -> Europese Kolen- en Staalgemeenschap
o Verdrag van Parijs (1952) -> Europese Defensiegemeenschap -> gestrand in
Franse Assemblée nationale (1954)
o Verdrag van Rome (25/4/1957) -> Europese Economische Gemeenschap,
Euratom (atoomenergie)
1
,Europa als markt:
• Economische integratie, vanaf 1957:
o Niet over hoge politiek (veiligheid: NAVO) maar over lage politiek (economie)
o Europa = Marché Commun, Common Market
• Twee aanjagers Europa:
o Jan Willem Beyen = onbezonnen held
o Paul-Henri Spaak = meester van de Belgische compromissen
• Ontwikkeling van de Europese markt (1958-1992)
o de vroege fase: gemeenschappelijke markt & sectoraal beleid
▪ douane-unie
▪ vier vrijheden
▪ handelspolitiek
▪ mededingingsbeleid
▪ landbouw- & visserijbeleid
o de tweede fase: interne markt & sectoraal beleid
▪ Europese akte (1986) -> afgesproken om in 1992 en Europa zonder
grenzen te maken, open markt
▪ Cohesiefondsen
• Dynamiek (1958-1992):
o Deels door de politieke wil
o Spill-over = Van het een komt het ander
o Arrest Cassis de Dijon (1978)
• Sfeer: technische consensus
o Mix van hoge roeping & bureaucratie
o Dempen van nationalisme en politieke passies, de belofte van einde
aan machtspolitiek
o Tegelijk uiterst technische regulering in onzichtbaarheid en anonimiteit
o Europa = regelfabriek
• Consensus & tegenspraak:
o Charles de Gaulle (1958-1969):
▪ President van Frankrijk
▪ Geloofde niet in Brussel
▪ Geloofde in “het Europa van de staten”
▪ Blokkeert supranationale doorgroei (lege stoel) = hij dreigt zijn
ambassadeur naar huis te halen
o Margaret Thatcher (1979-1990)
▪ “I want my money back”
▪ Voorstander interne markt (1985)
▪ Toespraak: bruggen reden (sept. 1988)
▪ Wordt Euro sceptisch manifest
2
,De Unie (1989-1993-heden)
9 november 1989: de val van de Berlijnse muur
• Zorgde voor blijdschap en zorgen
• Belangrijk historisch moment -> alles raakt in beweging, politieke vragen:
o Wat gaan we met Duitse eenheid doen?
o Wat met Oost-Europa na de val van de Sovjet-Unie
o Gaan de Amerikanen vertrekken?
o Welke plaats voor de
gemeenschap? De stichting:
• Na de val van de muur -> kantelfase, transitieperiode 1989-1993
• Twee grote antwoorden:
o Oprichting Europese Unie, incl. één munt, in het verdrag van Maastricht op 1
nov 1993
o Uitbreiding Unie met Centraal- en Oost-Europa
• Helmunt Kohl -> bondskanselier Duitsland
o Lanceert 28 nov 1998 het Tien punten-plan waarvan de finale uitkomst de
Duitse hereniging zal zijn
o Sluit deal met François Mitterrand -> euro munt tot stand
• Top van Maastricht:
o Oprichting EU
o Vernieuwing Europese Gemeenschap
o Enkele hoofdpunten:
▪ Economische en Monetaire unie
▪ Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid
▪ Justitie en Binnenlandse zaken
▪ Nieuwe beleidsterreinen: cultuur, gezondheidszorg en toerisme
▪ Burgerschap van de Unie
• Verdrag van Maastricht:
o De datering:
▪ 9-10 dec 1991: politiek akkoord door staatshoofden of regeringsleiders
▪ 7 feb 1992: ondertekend, minister BuZa en financiën
▪ 1 nov 1993: inwerkingtreding
o Zowel een wijzigingsverdrag (van het gemeenschap) als oprichtingsverdrag (van
de Unie)
o Resultaat: Gemeenschap en Unie bestaan juridisch naast elkaar tot 1 dec 2009
3
, De verdragen:
• Na Maastricht, verfijning instellingen en beleid:
o Wijzigingsverdrag van Amsterdam (1997)
o Wijzigingsverdrag van Nice (2001)
o Verdrag tot instelling v/e Europese Grondwet (2004)
▪ Niet doorgegaan
o Wijzigingsverdrag van Lissabon (2007)
▪ Parlement medewetgever gelijk met raad van ministers
▪ Europese Raad krijgt vaste Voorzitter en wordt instelling
▪ Gemeenschapsverdrag wordt Werkingsverdrag Unie (VWEU)
De instellingen:
• Commissie
• Raad
• Parlement
• Hof van Justitie
• Krijgen een nadrukkelijkere wol in de Unie
o Parlement = vertegenwoordiging burgers
o Europese raad = hoogste politieke gezag
• Plus, van wege de euro: Europese Centrale
Bank De uitbreidingen:
• De zes stichters: Fr, Dui, It, Be, NL, Luxemburg
• Toetreders tot de gemeenschap:
o 1973: VN, Denemarken, Ierland
o 1981: Griekeland
o 1986: Portugal, Spanje
• Toetreders tot de Unie:
o 1995: Oostenrijk, Finland, Zweden
o 2004: Polen, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, Slovenië, Estland, Letland, Litouwen,
Cyprus, Malta
o 2007: Roemenië, Bulgarije
o 2013: Kroatië
o 2020: VS vertrekt
• 27 leden
• Kandidaten: Turkije, Noord-Macedonië, Montenegro, Albanië en Servië
• Wachtkamer: Bosnië-Herzegovina, Kosovo
State of the Art na 12 crisisjaren
Vijf grote crises:
• Bankencrisis & eurocrisis (2008-2012)
• Conflict met Rusland over Oekraïne (2014-2015)
• Vluchtelingencrisis (2015-2016)
• Brexit (2015-2016)
• Covid-pandemie (2020-…)
4
Leercyclus I – HC 1: Europese integratie
Recht en politiek
• Regels instellen, wijzigen = politiek -> regelmakers
• Regels uitvoeren, handhaven, interpreteren = ambtenarij & rechterlijke macht -
> regeltoepassers
De gemeenschappen (1950-1989)
De stichting:
• 1000 jaar grensgeschillen en 2 wereldoorlogen
• Na 1945: we moeten het anders doen!
• Twee projecten:
1. Verenigde staten van Europa (19 sept 1946) door Winston Churchill
➔ Mond 2 jaar later uit tot een heel fameus congres in NL = Europa Congres
van Den Haag (7-11 mei 1948)
➔ Hieruit komt de Raad van Europa voort (1949)
2. De Schumanverklaring (9 mei 1950)
➔ Initiatief: Jean Monnet
➔ Schuman in Parijs: roept namens de Franse regering de Europese landen
om zich te voegen bij een organisatie op het gebied van code en staal
➔ Frankrijk, Duitsland, Nederland, België, Luxemburg en Italië richten het Verdrag
van Parijs van de Gemeenschap voor Kolen en Staal op
Verdrag en instellingen:
• Gemeenschap betekent breuk met bestaande recht vanwege:
o Het verdrag:
▪ Recht als middel voor politiek doel
▪ Er werd veel hoop gesteld in het verdrag, het werd gezien als een baken
van zekerheid na de jaren van wereldoorlogen
o Instellingen:
▪ De instellingen stonden deels los van nationale regeringen
▪ Deels los van nationale regeringen:
⟶ Commissie
⟶ Raad van ministers
⟶ Parlement
⟶ Hof van justitie
• Een serie van verdragen:
o Verdrag van Parijs (1951) -> Europese Kolen- en Staalgemeenschap
o Verdrag van Parijs (1952) -> Europese Defensiegemeenschap -> gestrand in
Franse Assemblée nationale (1954)
o Verdrag van Rome (25/4/1957) -> Europese Economische Gemeenschap,
Euratom (atoomenergie)
1
,Europa als markt:
• Economische integratie, vanaf 1957:
o Niet over hoge politiek (veiligheid: NAVO) maar over lage politiek (economie)
o Europa = Marché Commun, Common Market
• Twee aanjagers Europa:
o Jan Willem Beyen = onbezonnen held
o Paul-Henri Spaak = meester van de Belgische compromissen
• Ontwikkeling van de Europese markt (1958-1992)
o de vroege fase: gemeenschappelijke markt & sectoraal beleid
▪ douane-unie
▪ vier vrijheden
▪ handelspolitiek
▪ mededingingsbeleid
▪ landbouw- & visserijbeleid
o de tweede fase: interne markt & sectoraal beleid
▪ Europese akte (1986) -> afgesproken om in 1992 en Europa zonder
grenzen te maken, open markt
▪ Cohesiefondsen
• Dynamiek (1958-1992):
o Deels door de politieke wil
o Spill-over = Van het een komt het ander
o Arrest Cassis de Dijon (1978)
• Sfeer: technische consensus
o Mix van hoge roeping & bureaucratie
o Dempen van nationalisme en politieke passies, de belofte van einde
aan machtspolitiek
o Tegelijk uiterst technische regulering in onzichtbaarheid en anonimiteit
o Europa = regelfabriek
• Consensus & tegenspraak:
o Charles de Gaulle (1958-1969):
▪ President van Frankrijk
▪ Geloofde niet in Brussel
▪ Geloofde in “het Europa van de staten”
▪ Blokkeert supranationale doorgroei (lege stoel) = hij dreigt zijn
ambassadeur naar huis te halen
o Margaret Thatcher (1979-1990)
▪ “I want my money back”
▪ Voorstander interne markt (1985)
▪ Toespraak: bruggen reden (sept. 1988)
▪ Wordt Euro sceptisch manifest
2
,De Unie (1989-1993-heden)
9 november 1989: de val van de Berlijnse muur
• Zorgde voor blijdschap en zorgen
• Belangrijk historisch moment -> alles raakt in beweging, politieke vragen:
o Wat gaan we met Duitse eenheid doen?
o Wat met Oost-Europa na de val van de Sovjet-Unie
o Gaan de Amerikanen vertrekken?
o Welke plaats voor de
gemeenschap? De stichting:
• Na de val van de muur -> kantelfase, transitieperiode 1989-1993
• Twee grote antwoorden:
o Oprichting Europese Unie, incl. één munt, in het verdrag van Maastricht op 1
nov 1993
o Uitbreiding Unie met Centraal- en Oost-Europa
• Helmunt Kohl -> bondskanselier Duitsland
o Lanceert 28 nov 1998 het Tien punten-plan waarvan de finale uitkomst de
Duitse hereniging zal zijn
o Sluit deal met François Mitterrand -> euro munt tot stand
• Top van Maastricht:
o Oprichting EU
o Vernieuwing Europese Gemeenschap
o Enkele hoofdpunten:
▪ Economische en Monetaire unie
▪ Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid
▪ Justitie en Binnenlandse zaken
▪ Nieuwe beleidsterreinen: cultuur, gezondheidszorg en toerisme
▪ Burgerschap van de Unie
• Verdrag van Maastricht:
o De datering:
▪ 9-10 dec 1991: politiek akkoord door staatshoofden of regeringsleiders
▪ 7 feb 1992: ondertekend, minister BuZa en financiën
▪ 1 nov 1993: inwerkingtreding
o Zowel een wijzigingsverdrag (van het gemeenschap) als oprichtingsverdrag (van
de Unie)
o Resultaat: Gemeenschap en Unie bestaan juridisch naast elkaar tot 1 dec 2009
3
, De verdragen:
• Na Maastricht, verfijning instellingen en beleid:
o Wijzigingsverdrag van Amsterdam (1997)
o Wijzigingsverdrag van Nice (2001)
o Verdrag tot instelling v/e Europese Grondwet (2004)
▪ Niet doorgegaan
o Wijzigingsverdrag van Lissabon (2007)
▪ Parlement medewetgever gelijk met raad van ministers
▪ Europese Raad krijgt vaste Voorzitter en wordt instelling
▪ Gemeenschapsverdrag wordt Werkingsverdrag Unie (VWEU)
De instellingen:
• Commissie
• Raad
• Parlement
• Hof van Justitie
• Krijgen een nadrukkelijkere wol in de Unie
o Parlement = vertegenwoordiging burgers
o Europese raad = hoogste politieke gezag
• Plus, van wege de euro: Europese Centrale
Bank De uitbreidingen:
• De zes stichters: Fr, Dui, It, Be, NL, Luxemburg
• Toetreders tot de gemeenschap:
o 1973: VN, Denemarken, Ierland
o 1981: Griekeland
o 1986: Portugal, Spanje
• Toetreders tot de Unie:
o 1995: Oostenrijk, Finland, Zweden
o 2004: Polen, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, Slovenië, Estland, Letland, Litouwen,
Cyprus, Malta
o 2007: Roemenië, Bulgarije
o 2013: Kroatië
o 2020: VS vertrekt
• 27 leden
• Kandidaten: Turkije, Noord-Macedonië, Montenegro, Albanië en Servië
• Wachtkamer: Bosnië-Herzegovina, Kosovo
State of the Art na 12 crisisjaren
Vijf grote crises:
• Bankencrisis & eurocrisis (2008-2012)
• Conflict met Rusland over Oekraïne (2014-2015)
• Vluchtelingencrisis (2015-2016)
• Brexit (2015-2016)
• Covid-pandemie (2020-…)
4
