Religie en zingeving (lesnotities)
Doelstelling: persoonsvorming à studenten als persoon aanspreken
- Nadenken over bredere thema’s (wat is belangrijk in het leven)
- Disciplinary future self à voorbereiden op het beroepsleven
6 les momenten
Teksten:
- Als illustratie van wat in de les verteld wordt
- Verbreding van lesmateriaal
- Hoofdlijnen van argumentatie
College 1
Zingeving
Leefwereld, wetenschap, redelijkheid
Husserl:
- Plaats van de wetenschap
o Leefwereld: wereld waarin wij leven
§ Intersubjectief, persoonlijk en betekenisvol: dingen hebben een
betekenis (computer gebruiken om te communiceren)
§ Dingen hebben een persoonlijke betekenis binnen onze leefwereld, de
wereld heeft een betekenis
o De wetenschap vertrekt van de leefwereld à alle takken van de wetenschap
vertrekken van de betekenisvolle elementen van de leefwereld (criminologie:
ent zich op het feit dat mensen bepaalde feiten kunnen plegen die andere
mensen aangaan à betekenisvol element van de leefwereld)
§ De wetenschap objectiveert à maakt abstractie van de leefwereld
§ De dingen tot studieobjecten maken (geen betrokkenheid zoals wij
normaal in de leefwereld zijn)
§ Objectiveren van de persoonlijkheid en betrokkenheid die wij hebben
bij de werkelijkheid
§ Onpersoonlijke wetten regeren die niet te maken hebben met hoe we
de werkelijkheid in het dagdagelijkse leven ervaren
§ Onpersoonlijke processen objectief bestuderen
o Is maar een tijdelijke opschorting van de betrokkenheid
o Men keert altijd terug naar de leefwereld (na het bedrijven van de
wetenschap) (anatomie les)
§ Vb. verontwaardiging rond onrespectvolle omgang met lichamen die
aan de wetenschap werden geschonken à binnen de strikte context
van de wetenschap is het aanvaard dat de lichamen kunnen worden
opengesneden maar hierbuiten is dit niet geoorloofd
§ Enkel binnen de tijdelijke opschorting mag dit gebeuren maar de
wetenschapper moet altijd terugkeren
- Wat is de relatie tussen de wetenschap en de leefwereld
o De leefwereld is een stuk onverschillig ten opzichte van de wetenschap:
1
, Wat je ook ziet van de persoon die in het gras ligt (dat ze een klein
§
pluisje is in het universum, dat ze opgebouwd is uit moleculen) op het
moment dat we haar geheel zien, zien we haar niet zo, maar als een
persoon
o De wetenschap heeft een invloed op de leefwereld
§ De wetenschap heeft een invloed op de leefwereld: de manier hoe wij
leven wordt voor een deel bepaald door algoritmes en de
wetenschappelijke bevindingen (datingsites). Er wordt minder
uitgegaan op intuïtie maar op de wetenschap
§ Moeten we streven naar een meer wetenschappelijke leefwereld en
ons meer door de wetenschap laten sturen?
ð Illusie dat we onze leefwereld kunnen sturen door de
wetenschap à wij willen dat zelf niet, we zijn gewend aan de
intuïtie van de leefwereld
ð Er zijn zaken in de leefwereld die wij redelijk vinden maar in de
wetenschap zijn deze niet rationeel (vrienden maken via
surveys) (gevangenen die wordt gerationaliseerd terwijl hij dat
niet redelijk vindt)
Zingevende cognitieve en manipulatieve interesse van de mensen
3 manieren van houding ten aanzien van de wereld
- Cognitief
o Vanuit het verlangen om te kennen (de wetenschap)
- Manipulatief
o Onze betrokkenheid op de wereld voor zover we de
wereld naar onze hand willen zetten, de wereld
veranderen zodat de wereld voor ons interessant is
(technologie)
- Zingevend
o Alle dingen die we doen puur omdat we ze belangrijk vinden
≠ omdat ze iets opleveren (kennis, behoeftebevrediging)
maar puur omdat we ze waardevol vinden
o Misschien is dit een ruimer fenomeen dan dat we denken
1. Zingevend en cognitief
Stelling 1: er zijn zaken in ons leven die lijken te gaan over de cognitieve
interesse maar gaan in werkelijkheid over zingeving
- Praten met de buurman over het weer = hoogst oninformatief
o Als buren een gesprek voeren over het weer vieren ze
eigenlijk hun relatie
- De meeste gesprekken die wij hebben gaan totaal niet over het
uitwisselen van informatie
- Het voeren van gesprekken is de manier hoe wij vormgeven aan
relaties
2
,Stelling 2: op het domein van de zingeving bestaat er redelijkheid en onredelijkheid. Wat
‘redelijk’ en ‘onredelijk’ is, is niet hetzelfde als wat vanuit cognitief oogpunt ‘rationeel’ en
‘irrationeel’ is
- Cognitief rationele (informeren, fouten corrigeren) is niet altijd het gepaste, redelijker
binnen een conversatie is er over zwijgen
Stelling 3: wetenschappelijke (cognitieve) bevindingen zijn vaak slechts van relatief belang
voor de zingevende relaties in de leefwereld
- Liefde:
o Volgens de wetenschap is aantrekking gebaseerd op feromonen. Hoewel als de
meeste mensen verklaren waarom ze aangetrokken zijn tot hun partner is
feromonen compleet irrelevant
- Straf
o Mensen zijn gedetermineerd in hun gedrag, hebben geen vrije wil en dus geen
verantwoordelijkheid à we moeten de mensen niet straffen maar te sturen
met maatregelen. In onze leefwereld zien we mensen wel als verantwoordelijk.
Volgens de wetenschap is het straffen van mensen even irrationeel als het
straffen van een boom.
o Hoe zeer we cognitief overtuigd zijn van het niet bestaan van de vrije wil doet
niets af aan het feit dat we nog steeds kwaad zijn op mensen en deze willen
straffen. Zo zouden we brandstichters veel langer en intensiever maatregels
geven dan daders van partnerdoding
o Heeft geen automatische invloed op de zingevende interesse
Zingevende interesse: kijken naar schilderij en windmolens zien
Cognitief: zeggen dat er geen windmolens te zien zijn maar dat je enkel streepjes verf ziet
è Zingevende interesse is veel krachtiger dan cognitieve inzichten
2. Zingevend en manipulatief
Stelling 1: er zijn zaken in ons leven die lijken te gaan over onze ‘manipulatieve interesse’,
maar die eigenlijk fundamenteel gaan over zingeving (en die niet kunnen bereikt worden door
manipulatief handelen) bijvoorbeeld geluk en erkenning
- Zoeken naar geluk
o Mensen streven fundamenteel naar geluk à geluk is iets van de manipulatieve
interesse è wij willen gelukkig zijn en daarom gaan wij daar naar streven/
zoeken/ gericht leven
o Verlangen naar geluk heeft altijd te maken met dingen buiten ons
o Vb. geluksmachine à alleen maar dingen meemaken waardoor je je gelukkig
voelt
§ Zou jij aan de machine wil hangen die alle verlangen en dromen
waarmaakt?
§ Maakt geluk volkomen oninteressant à zorgt ervoor dat je niet de
kans hebt om te verliezen (de kans om de wedstrijd niet te winnen
maakt dat wanneer we wel winnen we extra blij zijn)
§ Geluk hangt samen met dingen die je niet kan controleren
ð Manipulatieve interesse is het controleren van dingen
- Zoeken naar erkenning
3
, o Wij willen erkenning van mensen die die erkenning ook niet zou kunnen geven
o Wanneer we dit kunnen manipuleren van mensen zodat ze ons die blindelings
zouden geven, heeft de erkenning geen nut/ waarde
o Het moment dat we dit kunnen krijgen door manipulatie verliest het al zijn
waarde
- Manipulatieve interesse speelt maar een beperkte rol in ons leven à vanaf dat deze
het overneemt heeft het geen waarde meer
- Spanning tussen zingevende interesse (afhankelijkheid van anderen) en manipulatieve
interesse
Stelling 2: de focus op de manipulatieve interesse kan uiteindelijk de zingevende dimensie
aantasten
- Burgerschap
o Het leven in een land is een zingevend iets à het wonen in een bepaald land
zorgt ervoor hoe je bent à is zingevend
o Door het feit dat ze Zwitser zijn willen ze ook het nucleair afval stokeren
§ Door zingevende interesse à willen als zwitser dit doen om te helpen
voor het land
§ Als er geld wordt geboden à manipulatieve interesse maakt dat
mensen beginnen rekenen en denken dat de 5000 euro niet voldoende
is
3. Conclusie: Zingeving en andere interesses
Zingevende interesse
- Dingen die we belangrijk vinden à wat is dit?
o Dingen die vaak te maken hebben met een mysterie en probleem
§ Probleem à moet iets dat opgelost moet worden
§ Corona: probleem à moet opgelost worden door manipulatieve
interesse om zo een vaccin te ontwikkelen
§ Ziek zijn is ook een mysterie à iets wat niet op te lossen is
§ Al die zaken in ons leven die voor een stuk niet op te lossen zijn maar
dingen die ons perplex doen staan
o Dingen waarop we betrokken zijn
§ Alle zaken die we belangrijk vinden zijn we op betrokken (sterfelijkheid,
liefde)
§ Is een heel andere zaak dan de afstandelijkheid van de wetenschap
(dingen buiten ons)
o Afhankelijkheid en controle
§ We zijn vaak ook afhankelijk in onze betrokkenheid (we worden
verliefd op een bepaald persoon, we hebben een ziekte)
§ Staat haaks op controle
o Traditie en innovatie
§ In de omgang met de problemen doen we vaak beroep op traditie
(omgangsvormen, rituelen, gebruiken, kunstwerken) , we kunnen niet
altijd blijven innoveren
4
Doelstelling: persoonsvorming à studenten als persoon aanspreken
- Nadenken over bredere thema’s (wat is belangrijk in het leven)
- Disciplinary future self à voorbereiden op het beroepsleven
6 les momenten
Teksten:
- Als illustratie van wat in de les verteld wordt
- Verbreding van lesmateriaal
- Hoofdlijnen van argumentatie
College 1
Zingeving
Leefwereld, wetenschap, redelijkheid
Husserl:
- Plaats van de wetenschap
o Leefwereld: wereld waarin wij leven
§ Intersubjectief, persoonlijk en betekenisvol: dingen hebben een
betekenis (computer gebruiken om te communiceren)
§ Dingen hebben een persoonlijke betekenis binnen onze leefwereld, de
wereld heeft een betekenis
o De wetenschap vertrekt van de leefwereld à alle takken van de wetenschap
vertrekken van de betekenisvolle elementen van de leefwereld (criminologie:
ent zich op het feit dat mensen bepaalde feiten kunnen plegen die andere
mensen aangaan à betekenisvol element van de leefwereld)
§ De wetenschap objectiveert à maakt abstractie van de leefwereld
§ De dingen tot studieobjecten maken (geen betrokkenheid zoals wij
normaal in de leefwereld zijn)
§ Objectiveren van de persoonlijkheid en betrokkenheid die wij hebben
bij de werkelijkheid
§ Onpersoonlijke wetten regeren die niet te maken hebben met hoe we
de werkelijkheid in het dagdagelijkse leven ervaren
§ Onpersoonlijke processen objectief bestuderen
o Is maar een tijdelijke opschorting van de betrokkenheid
o Men keert altijd terug naar de leefwereld (na het bedrijven van de
wetenschap) (anatomie les)
§ Vb. verontwaardiging rond onrespectvolle omgang met lichamen die
aan de wetenschap werden geschonken à binnen de strikte context
van de wetenschap is het aanvaard dat de lichamen kunnen worden
opengesneden maar hierbuiten is dit niet geoorloofd
§ Enkel binnen de tijdelijke opschorting mag dit gebeuren maar de
wetenschapper moet altijd terugkeren
- Wat is de relatie tussen de wetenschap en de leefwereld
o De leefwereld is een stuk onverschillig ten opzichte van de wetenschap:
1
, Wat je ook ziet van de persoon die in het gras ligt (dat ze een klein
§
pluisje is in het universum, dat ze opgebouwd is uit moleculen) op het
moment dat we haar geheel zien, zien we haar niet zo, maar als een
persoon
o De wetenschap heeft een invloed op de leefwereld
§ De wetenschap heeft een invloed op de leefwereld: de manier hoe wij
leven wordt voor een deel bepaald door algoritmes en de
wetenschappelijke bevindingen (datingsites). Er wordt minder
uitgegaan op intuïtie maar op de wetenschap
§ Moeten we streven naar een meer wetenschappelijke leefwereld en
ons meer door de wetenschap laten sturen?
ð Illusie dat we onze leefwereld kunnen sturen door de
wetenschap à wij willen dat zelf niet, we zijn gewend aan de
intuïtie van de leefwereld
ð Er zijn zaken in de leefwereld die wij redelijk vinden maar in de
wetenschap zijn deze niet rationeel (vrienden maken via
surveys) (gevangenen die wordt gerationaliseerd terwijl hij dat
niet redelijk vindt)
Zingevende cognitieve en manipulatieve interesse van de mensen
3 manieren van houding ten aanzien van de wereld
- Cognitief
o Vanuit het verlangen om te kennen (de wetenschap)
- Manipulatief
o Onze betrokkenheid op de wereld voor zover we de
wereld naar onze hand willen zetten, de wereld
veranderen zodat de wereld voor ons interessant is
(technologie)
- Zingevend
o Alle dingen die we doen puur omdat we ze belangrijk vinden
≠ omdat ze iets opleveren (kennis, behoeftebevrediging)
maar puur omdat we ze waardevol vinden
o Misschien is dit een ruimer fenomeen dan dat we denken
1. Zingevend en cognitief
Stelling 1: er zijn zaken in ons leven die lijken te gaan over de cognitieve
interesse maar gaan in werkelijkheid over zingeving
- Praten met de buurman over het weer = hoogst oninformatief
o Als buren een gesprek voeren over het weer vieren ze
eigenlijk hun relatie
- De meeste gesprekken die wij hebben gaan totaal niet over het
uitwisselen van informatie
- Het voeren van gesprekken is de manier hoe wij vormgeven aan
relaties
2
,Stelling 2: op het domein van de zingeving bestaat er redelijkheid en onredelijkheid. Wat
‘redelijk’ en ‘onredelijk’ is, is niet hetzelfde als wat vanuit cognitief oogpunt ‘rationeel’ en
‘irrationeel’ is
- Cognitief rationele (informeren, fouten corrigeren) is niet altijd het gepaste, redelijker
binnen een conversatie is er over zwijgen
Stelling 3: wetenschappelijke (cognitieve) bevindingen zijn vaak slechts van relatief belang
voor de zingevende relaties in de leefwereld
- Liefde:
o Volgens de wetenschap is aantrekking gebaseerd op feromonen. Hoewel als de
meeste mensen verklaren waarom ze aangetrokken zijn tot hun partner is
feromonen compleet irrelevant
- Straf
o Mensen zijn gedetermineerd in hun gedrag, hebben geen vrije wil en dus geen
verantwoordelijkheid à we moeten de mensen niet straffen maar te sturen
met maatregelen. In onze leefwereld zien we mensen wel als verantwoordelijk.
Volgens de wetenschap is het straffen van mensen even irrationeel als het
straffen van een boom.
o Hoe zeer we cognitief overtuigd zijn van het niet bestaan van de vrije wil doet
niets af aan het feit dat we nog steeds kwaad zijn op mensen en deze willen
straffen. Zo zouden we brandstichters veel langer en intensiever maatregels
geven dan daders van partnerdoding
o Heeft geen automatische invloed op de zingevende interesse
Zingevende interesse: kijken naar schilderij en windmolens zien
Cognitief: zeggen dat er geen windmolens te zien zijn maar dat je enkel streepjes verf ziet
è Zingevende interesse is veel krachtiger dan cognitieve inzichten
2. Zingevend en manipulatief
Stelling 1: er zijn zaken in ons leven die lijken te gaan over onze ‘manipulatieve interesse’,
maar die eigenlijk fundamenteel gaan over zingeving (en die niet kunnen bereikt worden door
manipulatief handelen) bijvoorbeeld geluk en erkenning
- Zoeken naar geluk
o Mensen streven fundamenteel naar geluk à geluk is iets van de manipulatieve
interesse è wij willen gelukkig zijn en daarom gaan wij daar naar streven/
zoeken/ gericht leven
o Verlangen naar geluk heeft altijd te maken met dingen buiten ons
o Vb. geluksmachine à alleen maar dingen meemaken waardoor je je gelukkig
voelt
§ Zou jij aan de machine wil hangen die alle verlangen en dromen
waarmaakt?
§ Maakt geluk volkomen oninteressant à zorgt ervoor dat je niet de
kans hebt om te verliezen (de kans om de wedstrijd niet te winnen
maakt dat wanneer we wel winnen we extra blij zijn)
§ Geluk hangt samen met dingen die je niet kan controleren
ð Manipulatieve interesse is het controleren van dingen
- Zoeken naar erkenning
3
, o Wij willen erkenning van mensen die die erkenning ook niet zou kunnen geven
o Wanneer we dit kunnen manipuleren van mensen zodat ze ons die blindelings
zouden geven, heeft de erkenning geen nut/ waarde
o Het moment dat we dit kunnen krijgen door manipulatie verliest het al zijn
waarde
- Manipulatieve interesse speelt maar een beperkte rol in ons leven à vanaf dat deze
het overneemt heeft het geen waarde meer
- Spanning tussen zingevende interesse (afhankelijkheid van anderen) en manipulatieve
interesse
Stelling 2: de focus op de manipulatieve interesse kan uiteindelijk de zingevende dimensie
aantasten
- Burgerschap
o Het leven in een land is een zingevend iets à het wonen in een bepaald land
zorgt ervoor hoe je bent à is zingevend
o Door het feit dat ze Zwitser zijn willen ze ook het nucleair afval stokeren
§ Door zingevende interesse à willen als zwitser dit doen om te helpen
voor het land
§ Als er geld wordt geboden à manipulatieve interesse maakt dat
mensen beginnen rekenen en denken dat de 5000 euro niet voldoende
is
3. Conclusie: Zingeving en andere interesses
Zingevende interesse
- Dingen die we belangrijk vinden à wat is dit?
o Dingen die vaak te maken hebben met een mysterie en probleem
§ Probleem à moet iets dat opgelost moet worden
§ Corona: probleem à moet opgelost worden door manipulatieve
interesse om zo een vaccin te ontwikkelen
§ Ziek zijn is ook een mysterie à iets wat niet op te lossen is
§ Al die zaken in ons leven die voor een stuk niet op te lossen zijn maar
dingen die ons perplex doen staan
o Dingen waarop we betrokken zijn
§ Alle zaken die we belangrijk vinden zijn we op betrokken (sterfelijkheid,
liefde)
§ Is een heel andere zaak dan de afstandelijkheid van de wetenschap
(dingen buiten ons)
o Afhankelijkheid en controle
§ We zijn vaak ook afhankelijk in onze betrokkenheid (we worden
verliefd op een bepaald persoon, we hebben een ziekte)
§ Staat haaks op controle
o Traditie en innovatie
§ In de omgang met de problemen doen we vaak beroep op traditie
(omgangsvormen, rituelen, gebruiken, kunstwerken) , we kunnen niet
altijd blijven innoveren
4
