Verpleegkundig redeneren en handelen inleidend 2
Sensatie en perceptie
Sensorische psychologie en perceptiepsychologie
- Sensatie:
Stimulus sensorische receptor zenuw (neurale) impuls (electrochemische signalen)
hersenen
- Perceptie:
Hersenen: betekenis / interpretatie door herinneringen, motivatie, emotie, …
Hoe weten we of we de wereld net zo zien een ander? Is wat we zien wat overeenkomt
met de buitenwereld? (zie p84-85)
- Het begrip sensatie verwijst naar de eerste stappen in het proces waarin een stimulus
verwerkt wordt
Dit is het terrein van de sensorische psychologie
= 1e gewaarwording van een stimulus
- Perceptie is het proces waarin een sensatie bewerkt en geïnterpreteerd wordt
Dit is het domein van de perceptiepsychologie
= waarneming
- De grens tussen sensatie en perceptie is geen scherpe lijn, maar een grijs overgangsgebied
Dus om dit onderscheid samen te vatten:
- Externe stimuli worden door de zintuigen omgevormd tot zenuwimpulsen, die vervolgens
naar specifieke gebieden in de hersenen worden getransporteerd voor verdere verwerking
- Vervolgens kan je pas begrijpen wat de sensorische informatie voor jou betekent als die is
verwerkt door de perceptuele machinerie in jouw hersenen
Betekent een bittere smaak vergif?
Betekent een rode vlag gevaar?
Betekent een glimlach een vriendelijke opening van een gesprek?
Perceptuele verwerking van sensorische info
Hoe verandert stimulatie in sensatie?
Hoorcollege zintuigen
Waarin lijken zintuigen op elkaar? Waarin verschillen ze?
Hoorcollege zintuigen?
Wat is de relatie tussen perceptie en sensatie?
3.3. Perceptie geeft betekenis aan sensatie. Door perceptie ontstaat een
interpretatie van de externe wereld, geen letterlijke kopie
- We zouden kunnen zeggen dat perceptie sensaties organiseert in stabiele percepten met een
betekenis
- Een percept is dus niet alleen een sensatie, het is ook de betekenis die daarmee samenhangt
Sensaties perceptie percept
↓
1
,Verpleegkundig redeneren en handelen inleidend 2
De betekenis wordt bepaald door verschillende zaken
Percept wordt bepaald door: concept, herinnering, emotie, motivatie, … wat maakt dat we een
betekenis geven aan iets wat we percipiëren
Bv. Een foto van Will Smith
Percept = betekenisvolle product van perceptie, dikwijls een beeld dat geassocieerd wordt
met concepten, herinneringen aan gebeurtenissen, emoties, motieven
In dit onderdeel zullen we stilstaan bij
- Op welke wijze ons zintuigenapparaat er meestal in slaagt ons een vrij accuraat en bruikbaar
beeld van de wereld te geven
- Illusies en andere voorbeelden waarin de waarneming lijkt te falen
- Twee theorieën om de meest fundamentele principes te beschrijven die gelden voor ons
waarnemingsproces en proberen te verklaren
- Aandachtspunten voor jullie als toekomstige verpleegkundigen
3.3.1. Het systeem van perceptuele verwerking
1. De wat- en waarroute in de hersenen
Op welke wijze wordt het sensorische beeld van een persoon omgevormd tot een
betekenisvol percept van iemand die je herkent
Hoe wordt een gewaarwording omgevormd tot een uitgebreide en betekenisvolle perceptie?
Laten we beginnen met twee visuele banen die ons helpen objecten te identificeren en in de
ruimte te plaatsen: de wat-route en de waar-route in de hersenen
De wat- en de waar route in de hersenen
- De visuele cortex achter in de hersenen splitst visuele info in 2 onderling verbonden routes
1) De ene route loopt voornamelijk naar de temporaalkwab en ze haalt info op over de
kleur en vorm van een voorwerp en over in welke context het zich bevindt
De WAT-route bestaat dus uit 2 takken
De ene haalt info over specifieke objecten naar boven
Is dat een stoel of een toilet?
Het andere deel identificeert omgevingen
Is dit de badkamer of de keuken?
Daardoor kunnen we via de wat-route zowel vaststellen wat de objecten zijn als
binnen welke context ze bestaan
2) De andere route: WAAR-route projecteert op de pariëtaalkwab, die op zijn beurt de
locatie van een voorwerp vaststelt t.o.v. ons lichaam
Is het voorwerp voor ons? Kunnen we er tegen aan lopen?
- Uit onderzoek blijkt dat andere zintuigen (tastzin, gehoor) ook wat en waarroutes hebben die
inwerken op routes in het visuele systeem
- We vermoeden dat de hersenen eenzelfde duaal circuit hebben om objecten a.d.h.v. geur,
aanraking, gehoor te identificeren
- Wat is dat, en is het in de keuken of in de badkamer?
Het lijkt misschien een alledaagse bezigheid om een voorwerp of een context waarin je
dat zag te identificeren
- Hoe doen de hersenen dat?
2
, Verpleegkundig redeneren en handelen inleidend 2
Hersenscans tonen aan dat we ons soms concentreren op de voorwerpen die we zien en
a.d.h.v. die objecten de context vaststellen
Een fornuis of een koelkast => we zijn in de keuken
Op andere momenten interpreteren we omgeving eerst globaler en gebruiken dan die
context om de objecten te identificeren
Het is een foto van een badkamer => een toilet
- Een eigenaardig verschijnsel: blindzicht (ter info)
= toestand die zich voordoet bij mensen met schade aan de wat route, waardoor ze zich
visueel niet meer bewust zijn van de voorwerpen om zich heen
Als de waar route nog wel in tact is kunnen de patiënten met blindzicht over voorwerpen
heen stappen die in de weg staan en voorwerpen aanraken of vastpakken die ze naar
eigen zeggen niet kunnen zien
WAT-route
- = wat is dit = info over het object
+
- = waar is dit = info over de omgeving
Neurale route die visuele informatie vanuit de primaire cortex projecteert op de temporale
kwab, die over de identificatie van voorwerpen gaat
WAAR-route
- = waar bevindt dit object zich t.o.v. mezelf?
Neurale route die visuele informatie projecteert op de pariëtaalkwab, verantwoordelijk voor
de lokalisatie van voorwerpen in de ruimte
2 kwabben: zie afbeelding
- De wat-route (paars-roze op afbeelding) vervoert visuele informatie naar de temporaalkwab.
- De waar-route (groen op afbeelding) loopt van de occipitaalkwab naar de pariëtaalkwab.
- Blindzicht: niet te kennen (zaken nog aanvoelen via waar-route, maar ze visueel niet zien
door schade aan wat-route)
Waar Wat
Wie is dit (fot Will Smith): perceptuele processen helpen ons door mensen en objecten te herkennen
door de stimulus te koppelen aan beelden in ons geheugen
3
Sensatie en perceptie
Sensorische psychologie en perceptiepsychologie
- Sensatie:
Stimulus sensorische receptor zenuw (neurale) impuls (electrochemische signalen)
hersenen
- Perceptie:
Hersenen: betekenis / interpretatie door herinneringen, motivatie, emotie, …
Hoe weten we of we de wereld net zo zien een ander? Is wat we zien wat overeenkomt
met de buitenwereld? (zie p84-85)
- Het begrip sensatie verwijst naar de eerste stappen in het proces waarin een stimulus
verwerkt wordt
Dit is het terrein van de sensorische psychologie
= 1e gewaarwording van een stimulus
- Perceptie is het proces waarin een sensatie bewerkt en geïnterpreteerd wordt
Dit is het domein van de perceptiepsychologie
= waarneming
- De grens tussen sensatie en perceptie is geen scherpe lijn, maar een grijs overgangsgebied
Dus om dit onderscheid samen te vatten:
- Externe stimuli worden door de zintuigen omgevormd tot zenuwimpulsen, die vervolgens
naar specifieke gebieden in de hersenen worden getransporteerd voor verdere verwerking
- Vervolgens kan je pas begrijpen wat de sensorische informatie voor jou betekent als die is
verwerkt door de perceptuele machinerie in jouw hersenen
Betekent een bittere smaak vergif?
Betekent een rode vlag gevaar?
Betekent een glimlach een vriendelijke opening van een gesprek?
Perceptuele verwerking van sensorische info
Hoe verandert stimulatie in sensatie?
Hoorcollege zintuigen
Waarin lijken zintuigen op elkaar? Waarin verschillen ze?
Hoorcollege zintuigen?
Wat is de relatie tussen perceptie en sensatie?
3.3. Perceptie geeft betekenis aan sensatie. Door perceptie ontstaat een
interpretatie van de externe wereld, geen letterlijke kopie
- We zouden kunnen zeggen dat perceptie sensaties organiseert in stabiele percepten met een
betekenis
- Een percept is dus niet alleen een sensatie, het is ook de betekenis die daarmee samenhangt
Sensaties perceptie percept
↓
1
,Verpleegkundig redeneren en handelen inleidend 2
De betekenis wordt bepaald door verschillende zaken
Percept wordt bepaald door: concept, herinnering, emotie, motivatie, … wat maakt dat we een
betekenis geven aan iets wat we percipiëren
Bv. Een foto van Will Smith
Percept = betekenisvolle product van perceptie, dikwijls een beeld dat geassocieerd wordt
met concepten, herinneringen aan gebeurtenissen, emoties, motieven
In dit onderdeel zullen we stilstaan bij
- Op welke wijze ons zintuigenapparaat er meestal in slaagt ons een vrij accuraat en bruikbaar
beeld van de wereld te geven
- Illusies en andere voorbeelden waarin de waarneming lijkt te falen
- Twee theorieën om de meest fundamentele principes te beschrijven die gelden voor ons
waarnemingsproces en proberen te verklaren
- Aandachtspunten voor jullie als toekomstige verpleegkundigen
3.3.1. Het systeem van perceptuele verwerking
1. De wat- en waarroute in de hersenen
Op welke wijze wordt het sensorische beeld van een persoon omgevormd tot een
betekenisvol percept van iemand die je herkent
Hoe wordt een gewaarwording omgevormd tot een uitgebreide en betekenisvolle perceptie?
Laten we beginnen met twee visuele banen die ons helpen objecten te identificeren en in de
ruimte te plaatsen: de wat-route en de waar-route in de hersenen
De wat- en de waar route in de hersenen
- De visuele cortex achter in de hersenen splitst visuele info in 2 onderling verbonden routes
1) De ene route loopt voornamelijk naar de temporaalkwab en ze haalt info op over de
kleur en vorm van een voorwerp en over in welke context het zich bevindt
De WAT-route bestaat dus uit 2 takken
De ene haalt info over specifieke objecten naar boven
Is dat een stoel of een toilet?
Het andere deel identificeert omgevingen
Is dit de badkamer of de keuken?
Daardoor kunnen we via de wat-route zowel vaststellen wat de objecten zijn als
binnen welke context ze bestaan
2) De andere route: WAAR-route projecteert op de pariëtaalkwab, die op zijn beurt de
locatie van een voorwerp vaststelt t.o.v. ons lichaam
Is het voorwerp voor ons? Kunnen we er tegen aan lopen?
- Uit onderzoek blijkt dat andere zintuigen (tastzin, gehoor) ook wat en waarroutes hebben die
inwerken op routes in het visuele systeem
- We vermoeden dat de hersenen eenzelfde duaal circuit hebben om objecten a.d.h.v. geur,
aanraking, gehoor te identificeren
- Wat is dat, en is het in de keuken of in de badkamer?
Het lijkt misschien een alledaagse bezigheid om een voorwerp of een context waarin je
dat zag te identificeren
- Hoe doen de hersenen dat?
2
, Verpleegkundig redeneren en handelen inleidend 2
Hersenscans tonen aan dat we ons soms concentreren op de voorwerpen die we zien en
a.d.h.v. die objecten de context vaststellen
Een fornuis of een koelkast => we zijn in de keuken
Op andere momenten interpreteren we omgeving eerst globaler en gebruiken dan die
context om de objecten te identificeren
Het is een foto van een badkamer => een toilet
- Een eigenaardig verschijnsel: blindzicht (ter info)
= toestand die zich voordoet bij mensen met schade aan de wat route, waardoor ze zich
visueel niet meer bewust zijn van de voorwerpen om zich heen
Als de waar route nog wel in tact is kunnen de patiënten met blindzicht over voorwerpen
heen stappen die in de weg staan en voorwerpen aanraken of vastpakken die ze naar
eigen zeggen niet kunnen zien
WAT-route
- = wat is dit = info over het object
+
- = waar is dit = info over de omgeving
Neurale route die visuele informatie vanuit de primaire cortex projecteert op de temporale
kwab, die over de identificatie van voorwerpen gaat
WAAR-route
- = waar bevindt dit object zich t.o.v. mezelf?
Neurale route die visuele informatie projecteert op de pariëtaalkwab, verantwoordelijk voor
de lokalisatie van voorwerpen in de ruimte
2 kwabben: zie afbeelding
- De wat-route (paars-roze op afbeelding) vervoert visuele informatie naar de temporaalkwab.
- De waar-route (groen op afbeelding) loopt van de occipitaalkwab naar de pariëtaalkwab.
- Blindzicht: niet te kennen (zaken nog aanvoelen via waar-route, maar ze visueel niet zien
door schade aan wat-route)
Waar Wat
Wie is dit (fot Will Smith): perceptuele processen helpen ons door mensen en objecten te herkennen
door de stimulus te koppelen aan beelden in ons geheugen
3
