Maatschappijwetenschappen, Hoofdstuk 7, Seneca, 5VWO, Samenvatting

H7 Politieke veranderingen in het verbindingsvraagstuk

7.2 Analyse: macht en politieke instituties

Macht
Macht is het vermogen om hulpbronnen in te zetten om bepaalde
doelstellingen te bereiken en de handelingsmogelijkheden van anderen te
beperken of te vergroten.

Om bij collectieve goederen voor elkaar te krijgen dat ze toch komen moet
er een instantie zijn die kan afdwingen dat toch iedereen meewerkt. Zo’n
actor moet macht hebben.

Macht heeft twee kanten:
- de mogelijkheid om hulpbronnen in te zetten om je doel te bereiken;
- een andere actor beperken in zijn mogelijkheden om jezelf juist
meer mogelijkheden te geven.

Bij macht is er sprake van een asymmetrische relatie tussen actoren.
Bijvoorbeeld het ene land die een sterker leger heeft en daarmee het
andere onder druk kan zetten.

Hulp- of machtsbronnen zijn er in verschillende soorten:
- Affectieve machtsbronnen: invloed op basis van gevoel en emoties.
- Cognitieve machtsbronnen: invloed op basis van kennis.
- Economische machtsbronnen: invloed op basis van geld of
schaarse goederen.
- Politieke machtsbronnen: invloed van de overheid of politieke
machtsdragers.

Bij macht wordt er onderscheid gemaakt tussen formele en informele
macht:
- Formele macht: vastgelegd in regels of wetten
- Informele macht: niet officieel vastgelegd. Bijvoorbeeld de mom-
friend.
Dankzij bepaalde kwaliteiten of kennis kunnen mensen macht over
anderen hebben. Naar sommige mensen wordt geluisterd, omdat dit hoort
volgens een traditie (de paus) of omdat ze een charismatische uitstraling
hebben (populair).

Politieke instituties

, Een politieke institutie is het complex van min of meer geformaliseerde
regels die het gedrag van mensen en hun onderlinge relaties rond
politieke machtsuitoefening en politieke besluitvorming reguleren.

Een institutie is een regel over hoe mensen zich gedragen in de
samenleving. Instituties verwijzen vaak naar een waarde. Soms zijn die
regels vastgelegd in wetten en soms is het informeler geregeld.
Voorbeelden van politieke instituties zijn de parlementaire democratie, de
rechtsstaat en de scheiding der machten. Ze hebben allemaal te maken
met ‘de overheid’. Die ook een politieke institutie is, het hoogste gezag in
een land.

Om politieke instituties uit te kunnen voeren zijn er instellingen nodig.
Denk hierbij aan de rechtbank of de Tweede Kamer. Een rechter handhaaft
bijvoorbeeld de institutie rechtsstaat. Deze instellingen worden ook wel
overheidsinstellingen genoemd, concrete organisaties van de institutie
overheid.

Een ezelsbruggetje voor het verschil tussen instituties en instellingen is
dat een instelling aanspreekbaar is en een institutie niet.

7.3 Paradigma’s over macht

Functionalisme-paradigma
Volgens het functionalisme-paradigma speelt macht een rol bij relaties
tussen actoren. Soms is dit manifest en soms latent. Het zit dus in de
structuur van de samenleving dat macht een rol speelt. Dit paradigma
bekijkt niet zozeer hoe mensen elkaar beïnvloeden, maar beschouwt het
meer als een gegeven dat het zo is. Volgens dit paradigma is het
functioneel en dus positief voor de samenleving, het draagt bij aan de
‘consensus in de samenleving’ en zorgt dat ie kan blijven voortbestaan.

Conflict-paradigma
Bij het conflict-paradigma wordt macht bestudeerd op het niveau van de
samenleving. De strijd tussen machthebbers en de minder machtigen
staat centraal. De vraag: ‘Welke actoren trekken in de samenleving aan de
touwtjes?’ is voor dit paradigma interessant.

Sociaalconstructivisme-paradigma
Bij het sociaalconstructivisme-paradigma is de betekenis die mensen
aan macht en machtsverhoudingen geven de kern van de theorie. Hierbij
wordt vooral gekeken naar actoren. Vinden zij anderen machtig en
respecteren ze dat? Bij individuen spelen macht en aanzien vaak een