Verwijzingen gearceerd: blz. … uit boek: De samenleving, kennismaking met de sociologie
(14e editie), John Macionis, Bram Peper, Joanne van der Leun.
H1- wat is sociologie (les 1)
Sociologisch perspectief
Samenbeleving beïnvloedt jouw keuzes. (Denk aan trouwen, kinderen krijgen, zelfdoding.)
Bijvoorbeeld als iedereen in jouw buurt vroeg kinderen neemt, dat je daardoor beïnvloedt
wordt door om zelf ook vroeg kinderen te nemen.
Waarom is het risico van zelfdoding bij ongehuwden groter dan bij ongehuwden?
Een partner kan een beschermende factor zijn. Maar dit hoeft niet altijd een partner te zijn,
maar kan ook een goede band met familie zijn. (Als beschermende factor.)
Kijken als een socioloog
- Marginaliteit (zijn wel onderdeel van de samenleving, maar die horen er niet helemaal
bij. Iets dat zich aan de zijkant bevindt, randgeval. Zoals: daklozen.)
- Sociale crisis (persoonlijke problemen transformeren tot maatschappelijke
vraagstukken.)
Welke persoonlijke problemen binnen de coronacrisis worden nu ook op macroniveau
bekeken?
Eenzaamheid, gezondheid, mentale gezondheid, sociale contacten.
Een mondiale visie
- Het leven dat we leiden, wordt gevormd door het land waar je leeft.
- De contacten tussen samenlevingen zijn zeer sterk toegenomen. (Kijkt niet alleen
naar het land waar je leeft.)
- Veel sociale problemen waarmee de westerse wereld geconfronteerd wordt, zijn
elders veel ernstiger.
- Globaal denken helpt ons meer inzicht in onszelf te krijgen.
Het sociologisch perspectief in de praktijk
- Sociologie en overheidsbeleid
- Sociologie en persoonlijke groei
- Sociologie als voorbereiding op de arbeidsmarkt
Heeft sociologisch onderzoek effect gehad op het overheidsbeleid tijdens de coronacrisis?
Ja, denk aan bijvoorbeeld de mondmaskers. Als een groep iets wel/niet doet, dan heeft dat
invloed. Waardoor de rest dan ook volgt.
Stukje geschiedenis
Het ontstaan van de sociologie
De ontwikkeling van de sociologie is versneld door 3 belangrijke veranderingen, die een
transformatie van de samenleving teweegbrachten.
- De industrialisering.
- De explosieve groei van steden.
- Nieuwe opvattingen over democratie en politieke rechten.
Sociologie en de moderne samenleving
Modernisering (het sociale veranderingsproces dat in gang is gezet door de
industrialisering.) Door de modernisering gebeurde dit:
- Verdwijnen van kleine, traditionele gemeenschappen.
- Uitbreiden van persoonlijke keuzemogelijkheden.
, - Grotere sociale diversiteit.
- Oriëntatie op de toekomst en een groeiend tijdsbewustzijn.
Ferdinand Tönnies
Gemeinschaft en Gesellschaft (blz. 17)
Wat zijn de verschillen tussen Gemeinschaft en Gesellschaft.
Gesellschaft: de moderne wereld. Dat mensen in de grote stad wonen en langs elkaar heen
leven. Ze kennen elkaar niet en iedereen leeft in zijn eigen wereld. Niet gauw vertrouwen
ontstaan. Meer waarde aan persoonlijke behoeften.
Gemeinschaft: een hechte, traditionele gemeenschap.
Emile Durkheim
- Arbeidsverdeling (in een autofabriek werkt niet iemand van begin tot eind, maar 1
iemand de banden, een ander het stuur.)
- De overgang van een samenleving gebaseerd op overeenkomsten, naar een
maatschappij gebaseerd op wederzijdse economische afhankelijkheid.
Max weber
Rationalisering (onttovering van de samenleving)
In sociologische zin is er sprake van rationalisering als iemand loskomt van zijn traditionele
manier van leven en de overgang maakt naar een rationele samenleving (systemen, regels
enz.)
Karl Makx
De industriële revolutie is een kapitalistische revolutie; de kleinere rol van de
gemeenschappen, de arbeidsverdeling en het rationeel wereldbeeld, maken het kapitalisme
mogelijk.
Terugblik H1 (les 2)
Het sociale veranderingsproces dat in gang is gezet door de industrialisering
Modernisering
De samenleving beïnvloedt jouw keuzes.
Sociologisch perspectief
Het leven dat we leiden wordt gevormd door het land waarin we leven.
Mondiale visie.
,H2 – theorieën en methoden (les 2)
Sociologische theorie
Theorie verklaart hoe verschijnselen samenhangen
Theoretische benaderingen
Een fundamenteel beeld van de samenleving dat als richtsnoer dient voor theorie en
onderzoek. Vier sociologische theorieën/benaderingen:
- Het structureel functionalisme (macro)
- De conflictsociologie (macro)
- De symbolisch-interactionismebenadering (micro)
- De rationelekeuzebenadering (micro/macro)
Macro = niveau van de samenleving
Micro = het individu
Sociologische benaderingen (theorieën)
1. Het structureel functionalisme (macro)
Aandacht voor de sociale functies van een structuur, die er voor zorgen dat de samenleving
blijft functioneren.
- Manifeste functies
- Latente functies
- Sociale disfuncties
Wat zijn de verschillen tussen manifeste en latente functies?
Manifeste = functies die naar voren komen
Latente = meer verborgen
Hoger onderwijs heeft als manifeste functies om te leren.
Manifeste functies = duidelijk
Latente functies = onduidelijk/onzichtbaar of niet-bedoeld.
Sociale functies = niet bedoelde gevolgen.
Als wij iets doen, wat gunstig is voor bepaalde mensen of andere mensen. De wet maakt het
voor werkgevers maakt het makkelijker om mensen te ontslaan. Dat is voor de werkgever
gunstig en niet voor de werknemers. Dat is een sociale disfunctie.
Blz. 28 staat hierover geschreven in het boek.
2. Conflictsociologie (macro)
- Niet gericht op stabiliteit en solidariteit, maar op ongelijkheid.
- Sekseconflictbenadering, rassenconflictbenadering, arm of rijk.
Sekseconflictbenadering: bijvoorbeeld loon.
Rassenconflictbenadering: buitensluiten, kans op baan minder, participatie.
Armoede: ongelijkheid qua wat kan naar school etc.
Waarom betitelen sociologen de conflictsociologie als “activistisch”?
Activisme heeft als doel om een politieke en/of maatschappelijke verandering te realiseren.
3. Symbolisch-interactionismebenadering (micro)
, - De samenleving als resultaat van de sociale interacties tussen individuen. Zonder
interactie geen samenleving.
- Een continu proces van communicatie d.m.v. symbolen. (Taal is ook een symbool,
maar ook een emoji.)
- Communicatie en interactie zorgt voor de samenleving. Je kan niet niet
communiceren.
4. Rationelekeuzebenaderingen (micro/macro)
- Handelen wordt verklaard uit de kosten-batenanalyse. (wat gaat het mij kosten?)
Bijvoorbeeld je bent moe, je hebt geen zin naar school te gaan, baten is dat je wel je
klasgenoten ziet als je wel gaat. (wat voor afweging maak je?)
Eigenlijk de voor- en nadelen. Kosten: naar beneden. Baten: naar boven. (Denk aan een
weegschaal.)
- De samenleving als resultaat van individuele gedragingen, gericht op
nutsmaximalisatie.
Hoe kijk je naar vriendschap, of naar je familie vanuit de rationelekeuzebenadering?
Je kan wel je vrienden hebben en nadenken wat je er bijvoorbeeld voor terugkrijgt.
(zie blz. 35)
Tegenwoordig wordt de zorg duurder. Dan moet de verzekering een kosten en baten analyse
doen. Als je bijvoorbeeld kijkt naar iemand die heel oud is en niet lang meer heeft. Wat is
dan het beste om te doen. Dat is anders dan iemand 40 jaar is en nog veel jaren voor zich
heeft.
Gender en onderzoek:
Onderzoek wordt beïnvloed door gender:
- Androcentrisme (onderzoek is op mannen gericht. Vrouwen worden gezien als
anders. Man = standaard).
- Overgeneraliseren (onderzoek over bepaalde groep en je gaat dat generaliseren.
Mannelijke ambtenaren ga je onderzoeken. Dan zeg je: alle ambtenaren zijn zo. Je
scheert ze over een kam).
- Genderblindheid (ontkennen dat er verschil is).
- Meten met 2 maten (verschillende normen voor mannen en vrouwen).
- Interferentie (het geslacht van de onderzoeker kan een onderzoek verstoren).
Sociologische methoden (onderzoeksmethoden)
Naast een bepaalde theoretische benadering, verkiezen sociologen ook een bepaalde
methode van onderzoek:
- De positivistische sociologie
- De interpretatieve sociologie
- De kritische sociologie
1. De positivistische sociologie
- Een logisch systeem dat zijn kennis baseert op directe, systematische observaties
van het sociale gedrag (empirische sociologie).
- Betrouwbaar, valide en objectief.
Sociale klassen in Nederland:
- Hoge klasse (directeur etc)
- Middenklasse (social workers, ambtenaren)
(14e editie), John Macionis, Bram Peper, Joanne van der Leun.
H1- wat is sociologie (les 1)
Sociologisch perspectief
Samenbeleving beïnvloedt jouw keuzes. (Denk aan trouwen, kinderen krijgen, zelfdoding.)
Bijvoorbeeld als iedereen in jouw buurt vroeg kinderen neemt, dat je daardoor beïnvloedt
wordt door om zelf ook vroeg kinderen te nemen.
Waarom is het risico van zelfdoding bij ongehuwden groter dan bij ongehuwden?
Een partner kan een beschermende factor zijn. Maar dit hoeft niet altijd een partner te zijn,
maar kan ook een goede band met familie zijn. (Als beschermende factor.)
Kijken als een socioloog
- Marginaliteit (zijn wel onderdeel van de samenleving, maar die horen er niet helemaal
bij. Iets dat zich aan de zijkant bevindt, randgeval. Zoals: daklozen.)
- Sociale crisis (persoonlijke problemen transformeren tot maatschappelijke
vraagstukken.)
Welke persoonlijke problemen binnen de coronacrisis worden nu ook op macroniveau
bekeken?
Eenzaamheid, gezondheid, mentale gezondheid, sociale contacten.
Een mondiale visie
- Het leven dat we leiden, wordt gevormd door het land waar je leeft.
- De contacten tussen samenlevingen zijn zeer sterk toegenomen. (Kijkt niet alleen
naar het land waar je leeft.)
- Veel sociale problemen waarmee de westerse wereld geconfronteerd wordt, zijn
elders veel ernstiger.
- Globaal denken helpt ons meer inzicht in onszelf te krijgen.
Het sociologisch perspectief in de praktijk
- Sociologie en overheidsbeleid
- Sociologie en persoonlijke groei
- Sociologie als voorbereiding op de arbeidsmarkt
Heeft sociologisch onderzoek effect gehad op het overheidsbeleid tijdens de coronacrisis?
Ja, denk aan bijvoorbeeld de mondmaskers. Als een groep iets wel/niet doet, dan heeft dat
invloed. Waardoor de rest dan ook volgt.
Stukje geschiedenis
Het ontstaan van de sociologie
De ontwikkeling van de sociologie is versneld door 3 belangrijke veranderingen, die een
transformatie van de samenleving teweegbrachten.
- De industrialisering.
- De explosieve groei van steden.
- Nieuwe opvattingen over democratie en politieke rechten.
Sociologie en de moderne samenleving
Modernisering (het sociale veranderingsproces dat in gang is gezet door de
industrialisering.) Door de modernisering gebeurde dit:
- Verdwijnen van kleine, traditionele gemeenschappen.
- Uitbreiden van persoonlijke keuzemogelijkheden.
, - Grotere sociale diversiteit.
- Oriëntatie op de toekomst en een groeiend tijdsbewustzijn.
Ferdinand Tönnies
Gemeinschaft en Gesellschaft (blz. 17)
Wat zijn de verschillen tussen Gemeinschaft en Gesellschaft.
Gesellschaft: de moderne wereld. Dat mensen in de grote stad wonen en langs elkaar heen
leven. Ze kennen elkaar niet en iedereen leeft in zijn eigen wereld. Niet gauw vertrouwen
ontstaan. Meer waarde aan persoonlijke behoeften.
Gemeinschaft: een hechte, traditionele gemeenschap.
Emile Durkheim
- Arbeidsverdeling (in een autofabriek werkt niet iemand van begin tot eind, maar 1
iemand de banden, een ander het stuur.)
- De overgang van een samenleving gebaseerd op overeenkomsten, naar een
maatschappij gebaseerd op wederzijdse economische afhankelijkheid.
Max weber
Rationalisering (onttovering van de samenleving)
In sociologische zin is er sprake van rationalisering als iemand loskomt van zijn traditionele
manier van leven en de overgang maakt naar een rationele samenleving (systemen, regels
enz.)
Karl Makx
De industriële revolutie is een kapitalistische revolutie; de kleinere rol van de
gemeenschappen, de arbeidsverdeling en het rationeel wereldbeeld, maken het kapitalisme
mogelijk.
Terugblik H1 (les 2)
Het sociale veranderingsproces dat in gang is gezet door de industrialisering
Modernisering
De samenleving beïnvloedt jouw keuzes.
Sociologisch perspectief
Het leven dat we leiden wordt gevormd door het land waarin we leven.
Mondiale visie.
,H2 – theorieën en methoden (les 2)
Sociologische theorie
Theorie verklaart hoe verschijnselen samenhangen
Theoretische benaderingen
Een fundamenteel beeld van de samenleving dat als richtsnoer dient voor theorie en
onderzoek. Vier sociologische theorieën/benaderingen:
- Het structureel functionalisme (macro)
- De conflictsociologie (macro)
- De symbolisch-interactionismebenadering (micro)
- De rationelekeuzebenadering (micro/macro)
Macro = niveau van de samenleving
Micro = het individu
Sociologische benaderingen (theorieën)
1. Het structureel functionalisme (macro)
Aandacht voor de sociale functies van een structuur, die er voor zorgen dat de samenleving
blijft functioneren.
- Manifeste functies
- Latente functies
- Sociale disfuncties
Wat zijn de verschillen tussen manifeste en latente functies?
Manifeste = functies die naar voren komen
Latente = meer verborgen
Hoger onderwijs heeft als manifeste functies om te leren.
Manifeste functies = duidelijk
Latente functies = onduidelijk/onzichtbaar of niet-bedoeld.
Sociale functies = niet bedoelde gevolgen.
Als wij iets doen, wat gunstig is voor bepaalde mensen of andere mensen. De wet maakt het
voor werkgevers maakt het makkelijker om mensen te ontslaan. Dat is voor de werkgever
gunstig en niet voor de werknemers. Dat is een sociale disfunctie.
Blz. 28 staat hierover geschreven in het boek.
2. Conflictsociologie (macro)
- Niet gericht op stabiliteit en solidariteit, maar op ongelijkheid.
- Sekseconflictbenadering, rassenconflictbenadering, arm of rijk.
Sekseconflictbenadering: bijvoorbeeld loon.
Rassenconflictbenadering: buitensluiten, kans op baan minder, participatie.
Armoede: ongelijkheid qua wat kan naar school etc.
Waarom betitelen sociologen de conflictsociologie als “activistisch”?
Activisme heeft als doel om een politieke en/of maatschappelijke verandering te realiseren.
3. Symbolisch-interactionismebenadering (micro)
, - De samenleving als resultaat van de sociale interacties tussen individuen. Zonder
interactie geen samenleving.
- Een continu proces van communicatie d.m.v. symbolen. (Taal is ook een symbool,
maar ook een emoji.)
- Communicatie en interactie zorgt voor de samenleving. Je kan niet niet
communiceren.
4. Rationelekeuzebenaderingen (micro/macro)
- Handelen wordt verklaard uit de kosten-batenanalyse. (wat gaat het mij kosten?)
Bijvoorbeeld je bent moe, je hebt geen zin naar school te gaan, baten is dat je wel je
klasgenoten ziet als je wel gaat. (wat voor afweging maak je?)
Eigenlijk de voor- en nadelen. Kosten: naar beneden. Baten: naar boven. (Denk aan een
weegschaal.)
- De samenleving als resultaat van individuele gedragingen, gericht op
nutsmaximalisatie.
Hoe kijk je naar vriendschap, of naar je familie vanuit de rationelekeuzebenadering?
Je kan wel je vrienden hebben en nadenken wat je er bijvoorbeeld voor terugkrijgt.
(zie blz. 35)
Tegenwoordig wordt de zorg duurder. Dan moet de verzekering een kosten en baten analyse
doen. Als je bijvoorbeeld kijkt naar iemand die heel oud is en niet lang meer heeft. Wat is
dan het beste om te doen. Dat is anders dan iemand 40 jaar is en nog veel jaren voor zich
heeft.
Gender en onderzoek:
Onderzoek wordt beïnvloed door gender:
- Androcentrisme (onderzoek is op mannen gericht. Vrouwen worden gezien als
anders. Man = standaard).
- Overgeneraliseren (onderzoek over bepaalde groep en je gaat dat generaliseren.
Mannelijke ambtenaren ga je onderzoeken. Dan zeg je: alle ambtenaren zijn zo. Je
scheert ze over een kam).
- Genderblindheid (ontkennen dat er verschil is).
- Meten met 2 maten (verschillende normen voor mannen en vrouwen).
- Interferentie (het geslacht van de onderzoeker kan een onderzoek verstoren).
Sociologische methoden (onderzoeksmethoden)
Naast een bepaalde theoretische benadering, verkiezen sociologen ook een bepaalde
methode van onderzoek:
- De positivistische sociologie
- De interpretatieve sociologie
- De kritische sociologie
1. De positivistische sociologie
- Een logisch systeem dat zijn kennis baseert op directe, systematische observaties
van het sociale gedrag (empirische sociologie).
- Betrouwbaar, valide en objectief.
Sociale klassen in Nederland:
- Hoge klasse (directeur etc)
- Middenklasse (social workers, ambtenaren)
