Week 1
Bestuursorgaanbegrip
1:1 lid 1
a: een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld, of;
b: een ander persoon of college, met enig openbaar gezag bekleed
- Belang: pas sprake van het bestuursrecht (awb) als het gaat om het handelen of nalaten van
een bestuursorgaan
Stap 1
Is sprake van een a-orgaan?
1:1 lid 1 (a): a-organen zijn organen van publiekrechtelijke rechtspersonen
Vereiste 1: publiekrechtelijke rechtspersoon
1:1 lid 1 (a) awb jo. 2:1 BW: is sprake van een publiekrechtelijke rechtspersoon?
2:1 lid 1 BW: bezitten rechtspersoonlijkheid
2:1 lid 2 BW: bezitten slechts rechtspersoonlijkheid indien dit uit het bij of krachtens de wet
bepaalde volgt (= privaatrechtelijke rechtspersoon die publiekrechtelijke
rechtspersoonlijkheid toegediend krijgt)
2: 3 BW: privaatrechtelijke rechtspersonen
- Verbonden conclusie: privaatrechtelijk van aard = kan geen sprake zijn van een a-orgaan
- e.g. stichtingen, verenigingen
Zo ja, ga verder
Zo nee, ga naar stap 2
Vereiste 2: orgaan
1:1 lid 1 (a): is sprake van een a-orgaan?
= een orgaan van een publiekrechtelijke rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld
- Duidt op onderdelen van de publiekrechtelijke rechtspersoon die taken uitvoeren
- Zijn voor al hun handelingen gebonden aan de awb – privaatrechtelijke als feitelijke
handelingen
Let op: een a-orgaan maakt deel uit van een publiekrechtelijke rechtspersoon en heeft dus zelf GEEN
rechtspersoonlijkheid
Stap 2
Is sprake van een b-orgaan?
1:1 lid 1 (b): b-organen zijn personen of colleges (lees: onderdelen van privaatrechtelijke
rechtspersonen) die met enig openbaar gezag bekleed zijn
- Bevoegd (voor een deel van hun activiteiten) eenzijdig rechten of plichten voor een ander in
het leven te roepen of bindend vast te stellen
- Vallen slechts voor dat deel waar overheidsgezag is onder het bestuursrecht;
privaatrechtelijke handelingen vallen onder het BW
Optie 1: wettelijk openbaar gezag
Hoofdregel = openbaar gezag wordt in beginsel toegerekend bij wettelijk voorschrift
,Zo ja, dan is sprake van een b-orgaan
Zo nee, ga verder
Optie 2: buitenwettelijk openbaar gezag
Uitspraak Stichting bevorderen kwaliteit leefomgeving Schiphol: is sprake van buitenwettelijk
openbaar gezag?
(1) Financieel criterium:
De gelden die voor de geldelijke uitkeringen of op geld waardeerbare voorzieningen ter
beschikking worden gesteld
moeten voor tenminste 2/3 van 1 of meer a-organen afkomstig zijn;
(1) Inhoudelijk criterium:
Het beleid rondom hoe de uit te keren gelden/voorzieningen worden verdeeld wordt in beslissende
mate door 1 of meer a-organen bepaald
- Dit mag een ander a-orgaan zijn dan het a-orgaan dat de financiële middelen verstrekt
- Buitenwettelijk openbaar gezag mogelijk op basis van het legaliteitsbeginsel
- Doel: extra rechtsbescherming doordat verkapte overheid ook gebonden is aan de awb
Stap 3
Is een van de uitzonderingen van art. 1:1 lid 2 van toepassing?
1:1 lid 2: uitgezonderde bestuursorganen
Geen bestuursorganen zijn:
- De wetgevende macht
- De kamer en de Verenigde Vergadering der Staten-Generaal
- Onafhankelijke, bij de wet ingestelde organen die met rechtsspraak zijn belast, alsmede de
Raad voor de rechtspraak en het College van afgevaardigden
- De Raad der State en zijn afdelingen
Rechtsgevolg: indien aan alle vereisten is voldaan is sprake van aan bestuursorgaan in de zin van art.
1:1 lid 1 awb en vallen zij onder de normering van de bestuursrechtspraak
,Taken van bestuursorganen
Als eenmaal vaststaat dat sprake is van een bestuursorgaan kun je kijken naar wat ze daadwerkelijk
doen
Afdwingen/handhaven
- Categorie = belastende bevoegdheden
- Indien een burger zich niet conform de regels gedraagt kunnen bestuursorganen
dwangsommen of boetes opleggen
- Wettelijke grondslag nodig; rechter toetst vol
Presteren
- Categorie = begunstigende bevoegdheden
- Bestuursorgaan levert een bepaalde prestatie (e.g. verstrekken van uitkeringen, subsidie,
covid-steun)
- Rechter toetst terughoudend
- Legaliteitsbeginsel minder strak: presterend bestuur ziet immers minder op inbreuken waar
een wettelijk voorschrift juist tegen dient
Schadeveroorzakend bestuur
- Categorie = belastende bevoegdheden
- Bepaalde besluiten van de overheid kunnen nadelig zijn voor burgers en daadwerkelijke
schade aanrichten
Privaatrechtelijk handelen
- De overheid stopt zich soms in een privaatrechtelijke rechtspersoon
EU-recht uitvoeren
- EU-recht wordt steeds meer geharmoniseerd en toegepast; hier zijn ook bestuursorganen
voor nodig
Bevoegdheidsverkrijging
Belang: onduidelijkheid over de oorsprong van bevoegdheden kan tot spanning leiden met het
legaliteitsbeginsel
Legaliteitsbeginsel: bevoegdheden van bestuursorganen dienen bij of krachtens de wet te zijn
toegerekend
Mandaat
10:1: de bevoegdheid om in naam van een bestuursorgaan besluiten te nemen (houdt zelf
verantwoordelijkheid)
10:2: rechtsgevolg = een binnen de grenzen van zijn bevoegdheid genomen besluit van de
mandateerde geldt als besluit van de mandaatgever
10:6: de mandaatgever kan algemene en specifieke aanwijzingen geven
**10:7: de mandaatgever blijft bevoegd
Delegatie
10:15: het overdragen door een bestuursorgaan van zijn bevoegdheid tot het nemen van besluiten
aan een ander die deze onder eigen verantwoordelijkheid gaat uitoefenen
10:15: enkel toegestaan als wettelijk voorschrift dat bepaalt
10:14: delegatie aan ondergeschikten is verboden
- Een medewerker van DUO is hiërarchisch ondergeschikt aan de minister
**10:17: het bestuursorgaan verliest de gedelegeerde bevoegdheid
Attributie
10:22: het scheppen van een nog niet bestaande bevoegdheid en het toedelen daarvan aan een
bestuursorgaan
- Vereist altijd een basis in een wettelijk voorschrift
, Belanghebbendenbegrip
Belang: alleen belanghebbenden vallen onder het awb en hebben toegang tot rechtsbescherming bij
de bestuursrecht ogv art. 8:1 awb
Is sprake van een belanghebbende?
1:2 lid 1: onder belanghebbende wordt verstaan degene wiens belang rechtstreeks bij een besluit is
betrokken
Vereisten:
- Natuurlijke persoon
- Rechtspersoon
- Andere entiteit, mits
1. Er een ledenbestand is;
2. Een organisatorisch verband die op enig continuïteit is gericht, geen ad hoc
3. De organisatie als eenheid dient deel te nemen aan het rechtsverkeer
De geadresseerde van een besluit is altijd belanghebbende
1:2 lid 1 dient een eigen belang
Belanghebbende: O-P-E-R-A
Cumulatieve vereisten:
1. Objectief
2. Persoonlijk
3. Eigen
4. Rechtstreeks
5. Actueel
Vereiste 1: objectief bepaalbaar belang
Duidt zowel op
- Financiële belangen (huis minder waard bij bouw studentenflat)
- Immateriële belangen (hinder, prettige leefomgeving, parkeeroverlast)
Het belang mag niet slechts in de subjectieve belevingswereld van iemand bestaan
Een louter subjectief gevoel van sterke betrokkenheid bij een besluit is onvoldoende grond
om als belanghebbende aangemerkt te worden
Vereiste 2: persoonlijk belang
Het belang van een persoon of entiteit moet zich in voldoende mate onderscheiden van andere
personen die ook gevolgen van het besluit zullen ondervinden.
- Een bezwaar tegen cameratoezicht op een industrieterrein houdt geen stand indien het
ingediend wordt door een passant
- Als passant bezit je onvoldoende onderscheidend belang ten opzichte van andere passanten
Uitspraak Mestbassin Mechelen – belanghebbende (persoonlijk belang) bij het omgevingsrecht
Uitgangspunt was = iedereen die feitelijke gevolgen ondervindt van het besluit is belanghebbende (=
zicht- en afstandcriterium)
Correctie op deze uitspraak à ‘gevolgen moeten van enige betekenis zijn’ = gevolgen moeten naar
aard, intensiteit en frequenties significant zijn
- ‘gevolgen van enige betekenis’ ontbreken indien de gevolgen wel zijn vast te stellen, maar de
gevolgen van de activiteit voor de woon-, leef- of bedrijfssituatie van betrokkene dermate
gering zijn dat een persoonlijk belang bij het besluit ontbreekt
- Daarbij wordt geacht geslagen op de factoren afstand tot, zicht op, planologische uitstraling
van en milieugevolgen (o.a. geur, geluid, licht, trilling, emissie, risico) van de activiteit die het
Bestuursorgaanbegrip
1:1 lid 1
a: een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld, of;
b: een ander persoon of college, met enig openbaar gezag bekleed
- Belang: pas sprake van het bestuursrecht (awb) als het gaat om het handelen of nalaten van
een bestuursorgaan
Stap 1
Is sprake van een a-orgaan?
1:1 lid 1 (a): a-organen zijn organen van publiekrechtelijke rechtspersonen
Vereiste 1: publiekrechtelijke rechtspersoon
1:1 lid 1 (a) awb jo. 2:1 BW: is sprake van een publiekrechtelijke rechtspersoon?
2:1 lid 1 BW: bezitten rechtspersoonlijkheid
2:1 lid 2 BW: bezitten slechts rechtspersoonlijkheid indien dit uit het bij of krachtens de wet
bepaalde volgt (= privaatrechtelijke rechtspersoon die publiekrechtelijke
rechtspersoonlijkheid toegediend krijgt)
2: 3 BW: privaatrechtelijke rechtspersonen
- Verbonden conclusie: privaatrechtelijk van aard = kan geen sprake zijn van een a-orgaan
- e.g. stichtingen, verenigingen
Zo ja, ga verder
Zo nee, ga naar stap 2
Vereiste 2: orgaan
1:1 lid 1 (a): is sprake van een a-orgaan?
= een orgaan van een publiekrechtelijke rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld
- Duidt op onderdelen van de publiekrechtelijke rechtspersoon die taken uitvoeren
- Zijn voor al hun handelingen gebonden aan de awb – privaatrechtelijke als feitelijke
handelingen
Let op: een a-orgaan maakt deel uit van een publiekrechtelijke rechtspersoon en heeft dus zelf GEEN
rechtspersoonlijkheid
Stap 2
Is sprake van een b-orgaan?
1:1 lid 1 (b): b-organen zijn personen of colleges (lees: onderdelen van privaatrechtelijke
rechtspersonen) die met enig openbaar gezag bekleed zijn
- Bevoegd (voor een deel van hun activiteiten) eenzijdig rechten of plichten voor een ander in
het leven te roepen of bindend vast te stellen
- Vallen slechts voor dat deel waar overheidsgezag is onder het bestuursrecht;
privaatrechtelijke handelingen vallen onder het BW
Optie 1: wettelijk openbaar gezag
Hoofdregel = openbaar gezag wordt in beginsel toegerekend bij wettelijk voorschrift
,Zo ja, dan is sprake van een b-orgaan
Zo nee, ga verder
Optie 2: buitenwettelijk openbaar gezag
Uitspraak Stichting bevorderen kwaliteit leefomgeving Schiphol: is sprake van buitenwettelijk
openbaar gezag?
(1) Financieel criterium:
De gelden die voor de geldelijke uitkeringen of op geld waardeerbare voorzieningen ter
beschikking worden gesteld
moeten voor tenminste 2/3 van 1 of meer a-organen afkomstig zijn;
(1) Inhoudelijk criterium:
Het beleid rondom hoe de uit te keren gelden/voorzieningen worden verdeeld wordt in beslissende
mate door 1 of meer a-organen bepaald
- Dit mag een ander a-orgaan zijn dan het a-orgaan dat de financiële middelen verstrekt
- Buitenwettelijk openbaar gezag mogelijk op basis van het legaliteitsbeginsel
- Doel: extra rechtsbescherming doordat verkapte overheid ook gebonden is aan de awb
Stap 3
Is een van de uitzonderingen van art. 1:1 lid 2 van toepassing?
1:1 lid 2: uitgezonderde bestuursorganen
Geen bestuursorganen zijn:
- De wetgevende macht
- De kamer en de Verenigde Vergadering der Staten-Generaal
- Onafhankelijke, bij de wet ingestelde organen die met rechtsspraak zijn belast, alsmede de
Raad voor de rechtspraak en het College van afgevaardigden
- De Raad der State en zijn afdelingen
Rechtsgevolg: indien aan alle vereisten is voldaan is sprake van aan bestuursorgaan in de zin van art.
1:1 lid 1 awb en vallen zij onder de normering van de bestuursrechtspraak
,Taken van bestuursorganen
Als eenmaal vaststaat dat sprake is van een bestuursorgaan kun je kijken naar wat ze daadwerkelijk
doen
Afdwingen/handhaven
- Categorie = belastende bevoegdheden
- Indien een burger zich niet conform de regels gedraagt kunnen bestuursorganen
dwangsommen of boetes opleggen
- Wettelijke grondslag nodig; rechter toetst vol
Presteren
- Categorie = begunstigende bevoegdheden
- Bestuursorgaan levert een bepaalde prestatie (e.g. verstrekken van uitkeringen, subsidie,
covid-steun)
- Rechter toetst terughoudend
- Legaliteitsbeginsel minder strak: presterend bestuur ziet immers minder op inbreuken waar
een wettelijk voorschrift juist tegen dient
Schadeveroorzakend bestuur
- Categorie = belastende bevoegdheden
- Bepaalde besluiten van de overheid kunnen nadelig zijn voor burgers en daadwerkelijke
schade aanrichten
Privaatrechtelijk handelen
- De overheid stopt zich soms in een privaatrechtelijke rechtspersoon
EU-recht uitvoeren
- EU-recht wordt steeds meer geharmoniseerd en toegepast; hier zijn ook bestuursorganen
voor nodig
Bevoegdheidsverkrijging
Belang: onduidelijkheid over de oorsprong van bevoegdheden kan tot spanning leiden met het
legaliteitsbeginsel
Legaliteitsbeginsel: bevoegdheden van bestuursorganen dienen bij of krachtens de wet te zijn
toegerekend
Mandaat
10:1: de bevoegdheid om in naam van een bestuursorgaan besluiten te nemen (houdt zelf
verantwoordelijkheid)
10:2: rechtsgevolg = een binnen de grenzen van zijn bevoegdheid genomen besluit van de
mandateerde geldt als besluit van de mandaatgever
10:6: de mandaatgever kan algemene en specifieke aanwijzingen geven
**10:7: de mandaatgever blijft bevoegd
Delegatie
10:15: het overdragen door een bestuursorgaan van zijn bevoegdheid tot het nemen van besluiten
aan een ander die deze onder eigen verantwoordelijkheid gaat uitoefenen
10:15: enkel toegestaan als wettelijk voorschrift dat bepaalt
10:14: delegatie aan ondergeschikten is verboden
- Een medewerker van DUO is hiërarchisch ondergeschikt aan de minister
**10:17: het bestuursorgaan verliest de gedelegeerde bevoegdheid
Attributie
10:22: het scheppen van een nog niet bestaande bevoegdheid en het toedelen daarvan aan een
bestuursorgaan
- Vereist altijd een basis in een wettelijk voorschrift
, Belanghebbendenbegrip
Belang: alleen belanghebbenden vallen onder het awb en hebben toegang tot rechtsbescherming bij
de bestuursrecht ogv art. 8:1 awb
Is sprake van een belanghebbende?
1:2 lid 1: onder belanghebbende wordt verstaan degene wiens belang rechtstreeks bij een besluit is
betrokken
Vereisten:
- Natuurlijke persoon
- Rechtspersoon
- Andere entiteit, mits
1. Er een ledenbestand is;
2. Een organisatorisch verband die op enig continuïteit is gericht, geen ad hoc
3. De organisatie als eenheid dient deel te nemen aan het rechtsverkeer
De geadresseerde van een besluit is altijd belanghebbende
1:2 lid 1 dient een eigen belang
Belanghebbende: O-P-E-R-A
Cumulatieve vereisten:
1. Objectief
2. Persoonlijk
3. Eigen
4. Rechtstreeks
5. Actueel
Vereiste 1: objectief bepaalbaar belang
Duidt zowel op
- Financiële belangen (huis minder waard bij bouw studentenflat)
- Immateriële belangen (hinder, prettige leefomgeving, parkeeroverlast)
Het belang mag niet slechts in de subjectieve belevingswereld van iemand bestaan
Een louter subjectief gevoel van sterke betrokkenheid bij een besluit is onvoldoende grond
om als belanghebbende aangemerkt te worden
Vereiste 2: persoonlijk belang
Het belang van een persoon of entiteit moet zich in voldoende mate onderscheiden van andere
personen die ook gevolgen van het besluit zullen ondervinden.
- Een bezwaar tegen cameratoezicht op een industrieterrein houdt geen stand indien het
ingediend wordt door een passant
- Als passant bezit je onvoldoende onderscheidend belang ten opzichte van andere passanten
Uitspraak Mestbassin Mechelen – belanghebbende (persoonlijk belang) bij het omgevingsrecht
Uitgangspunt was = iedereen die feitelijke gevolgen ondervindt van het besluit is belanghebbende (=
zicht- en afstandcriterium)
Correctie op deze uitspraak à ‘gevolgen moeten van enige betekenis zijn’ = gevolgen moeten naar
aard, intensiteit en frequenties significant zijn
- ‘gevolgen van enige betekenis’ ontbreken indien de gevolgen wel zijn vast te stellen, maar de
gevolgen van de activiteit voor de woon-, leef- of bedrijfssituatie van betrokkene dermate
gering zijn dat een persoonlijk belang bij het besluit ontbreekt
- Daarbij wordt geacht geslagen op de factoren afstand tot, zicht op, planologische uitstraling
van en milieugevolgen (o.a. geur, geluid, licht, trilling, emissie, risico) van de activiteit die het
