lOMoARcPSD|8354615
1. Inleiding
Over vroeger en nu…: Over maatschappelijke
veranderingen, opvoedingsonzekerheid en de behoefte aan
opvoedingsondersteuning
• Opvoedingsondersteuning (OO) krijgt meer en meer aandacht
- Gevolg: uitbreiding van aanbod van opvoedingsondersteuning
• Ouders laten zich meer en meer inspireren door inzichten van deskundigen
• Spanning tussen:
- OO die vertrekt vanuit vragen/noden van ouders
- OO als preventie
• Beleidsmatig OO belangrijk instrument voor:
- Preventie van psychosociale en maatschappelijke problemen
- Realisatie van kinderrechten
- QOL
- Welzijn van gezinnen
® Werd gerealiseerd onder impuls van Internationaal Verdrag voor de
Rechten van het Kind
• Toenemende aandacht en groeiend aanbod van OO zorgde voor nood aan
een conceptueel kader
De huizen van het kind: Opvoedingsondersteuning in
Vlaanderen
• 2001: eerste decreet inzake OO
• 2007: tweede decreet inzake OO
- OO = “laagdrempelige geslaagde ondersteuning van opvoedingsverantwoordelijken
bij de opvoeding van kinderen”
- Benadering vanuit beide perspectieven: opvoedingsverrijking + preventie
• Opvoedingswinkel = samenwerkingsverband van partners die de verschillende
functies rond OO realiseren en daarbij ook 1 of meer loketten aanbieden
• Eind 2012: voorontwerp voor preventieve gezinsondersteuning ‘Huizen van het Kind’
goedgekeurd
Theorie en praktijk: over de keuze van evidence based
methodieken in Vlaanderen
Aan de basis van programma’s OO liggen een aantal theoretische modellen:
• Belsky, Bakker, Bronfenbrenner, Slot en Spanjaard
• Sociaal interactiemodel van Patterson
• Evidence based programma’s: bv. Triple P
• Pedagogisch adviseren
• Stop 4-7 (voor kinderen van 4 tot 7)
• Piramide van ouderlijke gezag van Webster-Stratton
Opvoedingsondersteuning in de buurt, het netwerk, de
gemeenschap
• Tendens tot vermaatschappelijking van de zorg = belangrijke krachtlijn in de IJH
= meer focus op netwerk, buurt, gemeenschap
, lOMoARcPSD|8354615
• Op terrein van OO vinden 3 ideeën ingang:
1. Ontmoetingsplaatsen: vrije confrontatie met andere ouders
2. Geweldloos verzet (Omer Haim)
3. Pedagogische civil society (Micha De Winter): “it takes a village to raise a child”
2. Legitimering van OO
Historische context
Vroeger
• Beeldvorming over gezinnen is doorheen de tijd heel wat veranderd
• 4 periodes over het perspectief op gezin en opvoeding:
Begin De liberale • Moralistische periode: was legaal dat geïntervenieerd werd in
19de nachtwakerstaat gezinnen die van het normale discours afweken
eeuw
• Norm: patriarchale, burgerlijke kostwinnersgezin
• Duidelijke scheiding tussen publieke en private sfeer
= Onderscheid tussen loonarbeid en huishoudelijk werk
- Leidde tot feminisering van opvoedingstaken en verheerlijking
van de moederrol
o Massale kindersterfte in arbeidersgezinnen werd
gedecontextualiseerd: moeders werden ervan beschuldigd
hun opvoedkundige taken te verwaarlozen
• Filantropisch en caritatief vrijwilligerswer: focus op moeder- en
kinderzorg
• Arbeidersgezinnen, vader aan hoofd van gezin: mannen maakten
regels, maar maakten weinig deel uit van opvoeding
• Nachtwakerstaat:
- Bemoeit zich niet met opvoeding, moeder/gezin
verantwoordelijk voor opvoeding
- Hield van bovenaf controle: vooral via godsdienst waren er
aantal regels die kinderen wel en niet mochten doen
Tweede Gerationaliseerde • Opkomst eugenetica en statische wetenschappen
helft overheidsinmenging - Eugenetica: mensen met goede genen mochten blijven, slechte
19de moesten eruit (hoe krijgen we de bevolking zo goed mogelijk?)
eeuw
• Overheid ging zich meer inmengen in private sfeer
- Introductie van kinderwetten
- Verbod op kinderarbeid
- Invoering leerplicht
® Inmenging niet enkel in belang van kind maar ook van
samenleving
® Ontstaan scholen en instituten
• Kinderen werden beschouwd als kapitaal waarin geïnvesteerd moest
worden, als de toekomst
, lOMoARcPSD|8354615
• Vigerende opvatting = toekomst maatschappij wordt bepaald door
manier waarop kinderen worden opgevoed
- Ouders = verantwoordelijk voor welzijn eigen kind EN
maatschappij!
- Loopt het mis met kinderen, is het een kost voor de
maatschappij want zij hebben in die kinderen geïnvesteerd!
Na Sociaal- • Wederopbouw van economisch leven + geleidelijke uitbouw van
oorlog democratische sociale zekerheid
welvaartstaat
• Overheidsfocus verschoof van welvaart naar welzijn
- Sociale welvaartstaat wordt verzorgingsstaat
- Bevordering psychosociaal welbevinden van individuele
gezinsleden ipv gemeenschappelijk
- Welvaart = maatschappij <> welzijn = individu
• Verzorgingsstaat en interventiestaat: staat staat in voor verzorging
mensen, gaat iets niet goed? = interventie van staat
• Professionalisering en institutionalisering
• Detraditionalisering door emancipatorisch gedachtegoed: gezin
kreeg maakbaar karakter met grotere vrijheid
- Levenshoge verantwoordelijkheid van de ouders
- Ouders kiezen zelf hoe ze kind “kneden”
- Grote morele vrijheid
- Nadruk op individuele ontplooiingskansen
- Evolutie in de samenstelling van gezinnen
Einde De opkomst van • Economische crisis leidt tot evolutie van verzorgingsstaat naar
20ste het neo liberalisme sociale investeringsstaat
eeuw - Sociale systeem van verzorgingsstaat werd onbetaalbaar door
verminderde overheidsinkomsten (periode na welvaart)
- Maximale sociale bescherming ingeruild voor activerend discours
en nadruk op preventie
• Vooral aandacht voor arbeidsmarkt en sociale orde (terugslag
nachtwakersstaat)
• “Geloof in maakbaarheid”
• 21ste eeuw: hernieuwde responsabilisering van ouders: aangevuld
met pedagogiserend discours
• Dominante opvatting: ouders moeten gevormd worden om kind
succesvol op te voeden
Nu
• Veranderende concepties over gezin en opvoeding hangen sterk samen met bredere
maatschappelijke evoluties
• Constructie van gezinnen heeft heel wat veranderingen ondergaan, maar wel
continuïteit in de benadering van gezinnen:
- Ouders (vooral moeders) als unieke en centrale opvoedingsverantwoordelijken
- Individualisering van sociale problemen
- Responsabilisering en normalisering van opvoeders die persistent aanwezig zijn
1. Inleiding
Over vroeger en nu…: Over maatschappelijke
veranderingen, opvoedingsonzekerheid en de behoefte aan
opvoedingsondersteuning
• Opvoedingsondersteuning (OO) krijgt meer en meer aandacht
- Gevolg: uitbreiding van aanbod van opvoedingsondersteuning
• Ouders laten zich meer en meer inspireren door inzichten van deskundigen
• Spanning tussen:
- OO die vertrekt vanuit vragen/noden van ouders
- OO als preventie
• Beleidsmatig OO belangrijk instrument voor:
- Preventie van psychosociale en maatschappelijke problemen
- Realisatie van kinderrechten
- QOL
- Welzijn van gezinnen
® Werd gerealiseerd onder impuls van Internationaal Verdrag voor de
Rechten van het Kind
• Toenemende aandacht en groeiend aanbod van OO zorgde voor nood aan
een conceptueel kader
De huizen van het kind: Opvoedingsondersteuning in
Vlaanderen
• 2001: eerste decreet inzake OO
• 2007: tweede decreet inzake OO
- OO = “laagdrempelige geslaagde ondersteuning van opvoedingsverantwoordelijken
bij de opvoeding van kinderen”
- Benadering vanuit beide perspectieven: opvoedingsverrijking + preventie
• Opvoedingswinkel = samenwerkingsverband van partners die de verschillende
functies rond OO realiseren en daarbij ook 1 of meer loketten aanbieden
• Eind 2012: voorontwerp voor preventieve gezinsondersteuning ‘Huizen van het Kind’
goedgekeurd
Theorie en praktijk: over de keuze van evidence based
methodieken in Vlaanderen
Aan de basis van programma’s OO liggen een aantal theoretische modellen:
• Belsky, Bakker, Bronfenbrenner, Slot en Spanjaard
• Sociaal interactiemodel van Patterson
• Evidence based programma’s: bv. Triple P
• Pedagogisch adviseren
• Stop 4-7 (voor kinderen van 4 tot 7)
• Piramide van ouderlijke gezag van Webster-Stratton
Opvoedingsondersteuning in de buurt, het netwerk, de
gemeenschap
• Tendens tot vermaatschappelijking van de zorg = belangrijke krachtlijn in de IJH
= meer focus op netwerk, buurt, gemeenschap
, lOMoARcPSD|8354615
• Op terrein van OO vinden 3 ideeën ingang:
1. Ontmoetingsplaatsen: vrije confrontatie met andere ouders
2. Geweldloos verzet (Omer Haim)
3. Pedagogische civil society (Micha De Winter): “it takes a village to raise a child”
2. Legitimering van OO
Historische context
Vroeger
• Beeldvorming over gezinnen is doorheen de tijd heel wat veranderd
• 4 periodes over het perspectief op gezin en opvoeding:
Begin De liberale • Moralistische periode: was legaal dat geïntervenieerd werd in
19de nachtwakerstaat gezinnen die van het normale discours afweken
eeuw
• Norm: patriarchale, burgerlijke kostwinnersgezin
• Duidelijke scheiding tussen publieke en private sfeer
= Onderscheid tussen loonarbeid en huishoudelijk werk
- Leidde tot feminisering van opvoedingstaken en verheerlijking
van de moederrol
o Massale kindersterfte in arbeidersgezinnen werd
gedecontextualiseerd: moeders werden ervan beschuldigd
hun opvoedkundige taken te verwaarlozen
• Filantropisch en caritatief vrijwilligerswer: focus op moeder- en
kinderzorg
• Arbeidersgezinnen, vader aan hoofd van gezin: mannen maakten
regels, maar maakten weinig deel uit van opvoeding
• Nachtwakerstaat:
- Bemoeit zich niet met opvoeding, moeder/gezin
verantwoordelijk voor opvoeding
- Hield van bovenaf controle: vooral via godsdienst waren er
aantal regels die kinderen wel en niet mochten doen
Tweede Gerationaliseerde • Opkomst eugenetica en statische wetenschappen
helft overheidsinmenging - Eugenetica: mensen met goede genen mochten blijven, slechte
19de moesten eruit (hoe krijgen we de bevolking zo goed mogelijk?)
eeuw
• Overheid ging zich meer inmengen in private sfeer
- Introductie van kinderwetten
- Verbod op kinderarbeid
- Invoering leerplicht
® Inmenging niet enkel in belang van kind maar ook van
samenleving
® Ontstaan scholen en instituten
• Kinderen werden beschouwd als kapitaal waarin geïnvesteerd moest
worden, als de toekomst
, lOMoARcPSD|8354615
• Vigerende opvatting = toekomst maatschappij wordt bepaald door
manier waarop kinderen worden opgevoed
- Ouders = verantwoordelijk voor welzijn eigen kind EN
maatschappij!
- Loopt het mis met kinderen, is het een kost voor de
maatschappij want zij hebben in die kinderen geïnvesteerd!
Na Sociaal- • Wederopbouw van economisch leven + geleidelijke uitbouw van
oorlog democratische sociale zekerheid
welvaartstaat
• Overheidsfocus verschoof van welvaart naar welzijn
- Sociale welvaartstaat wordt verzorgingsstaat
- Bevordering psychosociaal welbevinden van individuele
gezinsleden ipv gemeenschappelijk
- Welvaart = maatschappij <> welzijn = individu
• Verzorgingsstaat en interventiestaat: staat staat in voor verzorging
mensen, gaat iets niet goed? = interventie van staat
• Professionalisering en institutionalisering
• Detraditionalisering door emancipatorisch gedachtegoed: gezin
kreeg maakbaar karakter met grotere vrijheid
- Levenshoge verantwoordelijkheid van de ouders
- Ouders kiezen zelf hoe ze kind “kneden”
- Grote morele vrijheid
- Nadruk op individuele ontplooiingskansen
- Evolutie in de samenstelling van gezinnen
Einde De opkomst van • Economische crisis leidt tot evolutie van verzorgingsstaat naar
20ste het neo liberalisme sociale investeringsstaat
eeuw - Sociale systeem van verzorgingsstaat werd onbetaalbaar door
verminderde overheidsinkomsten (periode na welvaart)
- Maximale sociale bescherming ingeruild voor activerend discours
en nadruk op preventie
• Vooral aandacht voor arbeidsmarkt en sociale orde (terugslag
nachtwakersstaat)
• “Geloof in maakbaarheid”
• 21ste eeuw: hernieuwde responsabilisering van ouders: aangevuld
met pedagogiserend discours
• Dominante opvatting: ouders moeten gevormd worden om kind
succesvol op te voeden
Nu
• Veranderende concepties over gezin en opvoeding hangen sterk samen met bredere
maatschappelijke evoluties
• Constructie van gezinnen heeft heel wat veranderingen ondergaan, maar wel
continuïteit in de benadering van gezinnen:
- Ouders (vooral moeders) als unieke en centrale opvoedingsverantwoordelijken
- Individualisering van sociale problemen
- Responsabilisering en normalisering van opvoeders die persistent aanwezig zijn
