Samenvatting Sociale Psychologie (B-KUL-S0A14A)

Sociale psychologie
HOOFDSTUK 1 : METHODES VAN SOCIAALPSYCHOLOGISCH
ONDERZOEK
1. Observatie
- Rechtstreeks
o Door het gedrag te observeren
o Aan de hand van fysieke of administratieve sporen die het
gedrag heeft achtergelaten
- Voordeel : ecologische validiteit is gegarandeerd
= de mate waarin het onderzoek conclusies toelaat over het
‘natuurlijk’ voorkomende gedrag van mensen in situaties die
ze ‘in het echte leven’ ook tegenkomen
- Nadelen
o De gedragingen kunnen soms vrij zeldzaam zijn
 de onderzoeker moet soms heel lang observeren om
bruikbare gegevens te krijgen
o Vaak moeilijk om conclusies te trekken over de oorzaken van
het waargenomen gedrag

2. Zelfbeschrijvingen
- Beroep doen op wat de handelende personen zelf zeggen of
schrijven
- Gebruikt bij onderzoek over
o Coverte gedragingen
o Coverte gedragsmechanismen
 Bv. een onderzoeker vraagt zich af in de gedachtewereld
van mensen die bepaalde vormen van agressie vertonen
(zijn overte gedragingen, maar het mechanisme is
covert)
 Coverte mechanismen die tot overte gedragingen leiden
o Zeldzaam gedrag, zeldzame omstandigheid
 Bv. je wil weten waarom mensen andere mensen die in
nood verkeren wel of niet helpen
 Aan de hand van een terugblik van de laatste jaren
 Mensen hebben hier meestal wel een situatie over
meegemaakt
 Je hebt veel minder informatie als je zelf gaat
zitten wachten tot het voordoet (observatie)
- Voordelen
o Vragen stellen over eender wat
o Weinig arbeidsintensief (in vergelijking met andere
onderzoeksmethodes)
o Uitvoering is uitbesteed- en automatiseerbaar

,- Voorbeeld : morele normen en keuzes
o In veel vragenlijsten de vragen :
 Welke waarden en normen koesteren mensen?
 Welke prioriteit binnen die waarden en normen?
 waardenvragenlijsten
o Vaststelling : centraal in menselijke interactie
 Anderen geen schade berokkenen
 Anderen in nood helpen
 hoe serieus moet je deze resultaten nemen?
- Beperkingen
o Demonstratie
 Situatie 1 : trolley dilemma
 Je bent in de wisselcentrale van de spoorweg
 Je ziet : een werkwagentje op het spoor is op hol
geslagen
 Als je niets doet : rolt naar 5 spoorarbeiders (5
doden)
 Als je wissel omzet : rolt naar spoor met 1
arbeider (1 dode)
 meerderheid : 1 dode
 Situatie 2 : footbridge dilemma
 Je staat op een spoorwegbrug
 Je ziet : werkwagentje op spoor op hol geslagen
 Als je niets doet : rolt naar 5 spoorarbeiders (5
doden)
 Als je iemand van de brug duwt : blokkeert (1
dode)
 meerderheid 5 doden
 Vaststelling
 2 keer een moreel dilemma waar je het belang
van een enkeling moet afwegen tegenover het
belang van een groep
 Beide dilemma’s komen op hetzelfde neer
o 5 slachtoffers door het ‘noodlot’
o of 1 door je ingreep
o Probleem 1 : ecologische validiteit
 In hoeverre kan een onderzoeksmethode resultaten
opleveren die iets zinvol vertellen over mensen die zich
in een gewone omgeving bevinden
 Mensen observeren in een gewone omgeving  goede
ecologische validiteit
 Je kan vragen stellen over eender wat
 Dus ook over situaties die je in het echte leven
nooit gaat meemaken
 Je kan weinig zinnigs zeggen over wat het echte
gedrag gaat zijn

,  Dilemma’s : meesten komen zo’n situaties nooit tegen
(individueel belang van een derde vs. groepsbelang van
derden)
 vaker het dilemma van het belang van een ander
tegenover het eigenbelang
 Leidt tot
 Irrelevante inzichten
 Vertekeningen door subtiele kenmerken van de
vraag
 mensen gaan de vraag ontleden en proberen
af te wegen wat het beste antwoord is
 Voorbeeld
 Trolley dilemma
o Slachtoffers behoren tot dezelfde groep
(stationarbeiders)
o Belang van het groep gaat voor
 Footbridge dilemma
o Belang van een onafhankelijk persoon
tegenover een groep
o De persoon die niet bij de groep hoort krijgt
het grootste belang
 puur door de beschrijving (1 persoon apart
zetten) komt het belang van die persoon centraal
te staan
o Probleem 2 : ethiek
 Vragen staan niet altijd vrij, omdat de vraag
 Een herinnering kan oproepen aan een nare
ervaring
 Een respondent kan confronteren met ‘kleine’
kanten
o Kanten die we zelf niet leuk vinden van
onszelf
o Voorbeeld : een agressievraag over ons
eigen gedrag, confronteert ons met iets wat
we wel doen, maar dat je eigenlijk niet mag
doen
 Een valse herinnering kan opwekken
o Vragen kunnen vervormd raken naar
mededelingen
o Vragen stellen is niet altijd onschuldig
 Dilemma’s : opzettelijke keuze voor een ‘ver van
mijn bed’ situatie
 ‘realistischere’ alternatieven bestaan

, o Probleem 3 : problematische aannames
 Als je vragen stelt over een bepaald gedrag, ga je er
vanuit dat mensen
 weten wat het gedrag is
 dat ze weten waarom
 dat ze het willen meedelen
 Probleem
 Wat is het gedrag : geheugen / aandacht
 Waarom : geheugen / aandacht
 Willen meedelen : sociale wenselijkheid
o Onderzoek van Feldman-Hall, Mobbs, Evans, … (2012)
 Gaat over keuzes die mensen maken als er een conflict
bestaat tussen hun eigenbelang en het belang van
iemand anders
 Eigenbelang : financiële aard
 Belang van de ander : lichamelijke integriteit (vrij
blijven van fysiek lijden)
 sociale normen in de samenlevingen : fysiek lijden
vermijden gaat voor financieel gewin
 Opzet en experiment : zie pagina 30
 Resultaat
 Als hypothese : gemiddeld werd er nauwelijks iets
voor zichzelf gehouden
 In werkelijkheid : meer dan de helft behield (een
deel van) het bedrag
 DUS : discrepantie tussen wat mensen zeiden dat
ze zouden doen en wat ze werkelijk deden
 gevaarlijk om uitspraken te doen over gedrag
op grond van wat mensen zelf over dat gedrag
vertellen
- Nut van zelfbeschrijvingen
o Interessant als bron van inspiratie
 Bv. vragen waarom mensen het gedrag vertonen
 Nagaan of ze gefalsifieerd worden
o Soms is de zelfbeschrijving het gedrag dat een onderzoeker
bestudeert
 Verbale communicatie heeft vaak belangrijke gevolgen
voor zichzelf en voor anderen
 Waardevol om te bestuderen wat mensen over zichzelf
en over anderen beweren
o Voorbeelden (Kahneman, Krueger, Schkade, Schwarz & Stone
– 2004)
 Event sampling : mensen krijgen een bieper mee die
hen op toevallige tijdstippen oproept om aan te geven
wat ze aan het doen zijn en of ze dat leuk vinden