Samenvatting straf- en jeugdrecht

Strafrecht en jeugdrecht

Deel 1: Algemeen strafrecht

Hoofdstuk 1: Belangrijke begrippen.

1. Wat is strafrecht?

Strafrecht
= Een tak van het publiek recht dat het geheel van rechtsregels bevat die bepalen welke gedragingen,
onder welke voorwaarden en in welke omstandigheden, tegenover welke personen misdrijven
uitmaken, en dan onderhevig zijn aan sancties en/of maatregelen. Het bepaalt ook de sancties of
maatregelen die kunnen genomen worden en welke publiekrechtelijke organen bevoegd zijn om dit
op te leggen en op welke wijze dat moet gebeuren.

1.1 Belangrijke elementen in de definitie.

Het strafrecht is deel van het publiek recht.
 De overheid stelt strafbare gedragingen op en bepaalt de sancties.

Welke gedragingen zijn strafbaar?
 Het kan gaan om een actieve gedraging of om het nalaten van een gedraging. Het kan ook gaan
om een gedraging die op zich niet strafbaar is, maar strafbaar wordt door de gevolgen achteraf.
Het gaat wel altijd om gedragingen van mensen of rechtspersonen.

Onder welke voorwaarden?
 De wet bepaalt welke elementen nodig zijn om van een misdrijf te spreken.

In welke omstandigheden?
 De omstandigheden verschillen per misdrijf. De omstandigheden zijn essentieel, want het kan de
strafmaat bepalen.

Tegenover welke personen?
 De hoedanigheid van de dader en het slachtoffer zijn belangrijk. Het maakt dikwijls een verschil in
de strafmaat. Zo wordt een aanslag op de koning zwaarder bestraft dan op een gewone burger.

Sancties en maatregelen.
 Ze worden vastgelegd in het strafwetboek bij de wet en evolueren doorheen de tijd.

Bevoegde publiekrechtelijke organen.
 Er is een onderscheid tussen het materieel strafrecht met het strafwetboek en de bijzondere
strafwetten en het formeel strafrecht met het wetboek van strafvordering.

1.2 Het legaliteitsbeginsel.

Het legaliteitsbeginsel is een fundamenteel beginsel in het strafrecht. Het wordt samengevat door
“nullum crimen, nulla poena sine lege.

1.2.1 Nullum crimen sine lege: geen misdrijf zonder wet.

Een gedraging is pas een misdrijf als de wet het zo beschrijft. Een ongeoorloofde gedraging die niet in
de wet beschreven staat, kan dus niet bestraft worden.

1.2.2 Nulla poena sine lege: geen straf zonder wet.

Een gedraging kan pas bestraft worden binnen de grenzen die de wet beschrijft. Een rechter kan dus
geen strengere straf geven dan in de wet beschreven staat.




1

,1.2.3 Het legaliteitsbeginsel heeft een aantal gevolgen.

Gevolgen van het legaliteitsbeginsel
 Bronnen van het strafrecht zijn enkel terug te vinden wet, niet in de gewoonte.
 De wet moet strikt geïnterpreteerd worden.
 Het kan niet terugwerken in de tijd.
 Het is van toepassing op Belgisch grondgebied en op Belgen in het buitenland.
 Het heeft als doel de bescherming van het individu tegen de willekeur van de overheid.

2. De bronnen van het strafrecht.

2.1 Wetgeving.

Internationale bronnen
- EVRM
- BUPO

Nationale bronnen
- Grondwet
- Strafwetboek 8 juni 1867 en aanvullende wetgeving
- Bijzondere strafwetten

2.2 Rechtspraak.

Bronnen in de rechtspraak
- Vonnissen van rechtbanken
- Arresten van hoven

2.3 Rechtsleer.

Bronnen in de rechtsleer
- Basiswerken in het strafrecht

3. De strafgerechten.

Hof van Cassatie (1)


Arbeidshof (5) Hof van Beroep (5)


Hof van Assisen (11)


Arbeidsrechtbank (9) Ondernemingsrechtbank (9) Rechtbank van Eerste Aanleg
(13)


Vredegerecht (187) Politierechtbank (15)




2

, 4. Werking in de tijd: de niet-retroactiviteit van de strafwet.

Dit is een gevolg van het legaliteitsbeginsel. Een gedraging kan enkel strafbaar zijn als het op het
ogenblik van de uitvoering als strafbaar omschreven staat in de wet.

Een strengere strafwet kan niet retroactief toegepast worden. Er zijn wel een aantal uitzonderingen.
- Beveiligingsmaatregelen
= Ze mogen onmiddellijk toegepast worden want het is geen straf.
- Tuchtmaatregelen
= Het zijn geen strafsancties.
- Interpretatieve wetten
= Het is niet de interpretatieve wet die terugwerkt, de feiten maken het duidelijk.
- Uitleveringsverdragen
= het gaat niet om nieuwe sancties, en ze werken niet verzwarend voor bestaande.
- Wetten betreffende de bevoegdheid en de rechtspleging.

Als de straf op het moment van de gedraging verschilt met het moment van het vonnis, wordt altijd de
mildste straf toegepast. Er zijn een aantal uitdagingen.
- Verkeersinbreuken
= Zelfs al wordt het reglement gewijzigd, kiest men de inbreuk op het moment van de
gedraging.
- Tijdelijke wetten

5. De werking van de strafwet in de ruimte.

De ruimtelijke gelding van een strafwet wordt bepaald door het territorialiteitsbeginsel.
 Misdrijven die in België gepleegd worden geldt de Belgische wet.
 Misdrijven buiten België die tegen de veiligheid van de staat en de openbare trouw zijn
worden ook bestraft.

6. De werking van de strafwet ten overstaan van personen.

In principe is de wet van toepassing op alle personen op Belgisch grondgebied, ongeacht de
nationaliteit.

Sommige personen beschikken over immuniteiten
- De koning
- De parlementaire immuniteit
- Buitenlandse staatshoofden
- Diplomatieke ambtenaren en gezinsleden

Het belang van de hoedanigheid, functie van de dader of het slachtoffer
 Voorwaarde voor strafbaarheid.
Bv. Geneesheer als dader.
 Verzwarende omstandigheden
Bv. Slagen en verwondingen aan vader, moeder of partner.
 Kwalificatie van het misdrijf.
Bv. Slagen en verwondingen aan de Koning.




3