Het gezin is dood Leve het gezin
Van verdeelde naar gedeelde opvoedingsverantwoordelijkheid
Inhoudsopgave
HOOFDSTUK 1: OVER GEZINSPEDAGOGIEK ...................................................................................................... 3
STUDIE VAN DE GEZINSOPVOEDING ............................................................................................................................. 3
STUDIE VAN DE CONSTRUCTIES ALS GEZIN ..................................................................................................................... 3
HET GEZIN ALS MAATSCHAPPELIJK (EN DUS POLITIEK) CONSTRUCT ..................................................................................... 3
REFLEXIEVE GEZINSPEDAGOGIEK ................................................................................................................................. 4
THEORETISCHE KADERS ............................................................................................................................................. 4
DIVERSITEIT ALS CENTRAAL BEGRIP .............................................................................................................................. 5
OPVOEDINGSONDERSTEUNING ALS INTERVENTIE ............................................................................................................ 5
GEZINSPEDAGOGIEK ALS NORMATIEVE WETENSCHAP ...................................................................................................... 5
HOOFDSTUK 2: DIVERSITEIT VAN GEZINNEN.................................................................................................... 6
INLEIDING .............................................................................................................................................................. 6
DEMOGRAFISCHE VERANDERINGEN: VERGRIJZING EN ONTGROENING ................................................................................. 6
DIVERSITEIT VAN HERKOMST ...................................................................................................................................... 6
DIVERSITEIT IN GEZINSSAMENSTELLING ........................................................................................................................ 6
SOCIO-ECONOMISCHE DIVERSITEIT .............................................................................................................................. 6
GENDERDIVERSITEIT ................................................................................................................................................. 7
Onderhandelende genderrollen ..................................................................................................................... 7
Genderkloof in het onderwijs ......................................................................................................................... 7
Genderkloof in private domein ...................................................................................................................... 7
Genderkloof op de arbeidsmarkt ................................................................................................................... 8
BESPREKING ........................................................................................................................................................... 8
HOOFDSTUK 3: GEZINSBELEID.......................................................................................................................... 9
INDIVIDUELE MAATREGELEN ...................................................................................................................................... 9
COLLECTIEVE MAATREGELEN ...................................................................................................................................... 9
FINANCIËLE MAATREGELEN........................................................................................................................................ 9
HOOFDSTUK 4: DE BESTUURDE OUDER ......................................................................................................... 11
BONDIGE HISTORISCHE TERUGBLIK ............................................................................................................................ 11
TELOORGANG VD “HEILIGE DRIEVULDIGHEID VAN HET GEZIN”........................................................................................ 13
ACTIVERENDE WELVAARTSTAAT ................................................................................................................................ 13
HET JONGE KIND ALS INVESTERING ............................................................................................................................ 15
DISCUSSIE ............................................................................................................................................................ 15
RETORIEK VAN DE OPVOEDINGSONDERSTEUNING ......................................................................................................... 16
Krachtgerichtwerken .................................................................................................................................... 17
Vraaggestuurd werken ................................................................................................................................ 17
HOOFDSTUK 5: GEZINSONDERSTEUNING IN VLAANDEREN ............................................................................ 19
REGELGEVING IN VLAANDEREN: TERUGBLIK ................................................................................................................ 19
HUIDIGE REGELGEVING IN VLAANDEREN .................................................................................................................... 19
PROGRESSIEF UNIVERSALISME .................................................................................................................................. 21
Het principe… ............................................................................................................................................... 21
…en de praktijk............................................................................................................................................. 22
Inzetten op sociale steun en sociale cohesie ................................................................................................ 23
, Governance .................................................................................................................................................. 23
INTEGRATIE EN NETWERKING: INTERNATIONALE TREND ................................................................................................. 24
EVIDENCE-BASED PRAKTIJK EN BELEID ........................................................................................................................ 24
Evidence-based (EB) geneeskunde en psychologie ...................................................................................... 25
Evidence-based opvoedingsondersteuning .................................................................................................. 25
Democratisch deficit .................................................................................................................................... 26
De niet zo evidente evidence-base ............................................................................................................... 27
HOOFDSTUK 6: INTERVENTIES TUSSEN GEZIN EN SAMENLEVING .................................................................. 29
INLEIDING ............................................................................................................................................................ 29
TRIPPLE P: INFORMATIE, ADVIES, TRAINING ................................................................................................................ 29
Instapje: peer home visitors ......................................................................................................................... 30
Sociale steun en ontmoetingsplaatsen ........................................................................................................ 31
Sociale steun ............................................................................................................................................................. 31
Ontmoetingsplaatsen ................................................................................................................................................ 31
OUDERS ALS ONDERZOEKERS: POLITIEKE DIMENSIE ....................................................................................................... 33
Vorm van participatief onderzoek................................................................................................................ 33
Case van de Gentse concentratieschool ....................................................................................................... 34
Case van de Nieuwe Wandeling ................................................................................................................... 34
Is dit opvoedingsondersteuning? ................................................................................................................. 34
HOOFDSTUK 7: PLEEGZORG ALS INTERVENTIE ............................................................................................... 35
BONDIGE GESCHIEDENIS ......................................................................................................................................... 35
Het ouderloze kind als crimineel kind .......................................................................................................... 35
Het ouderloze kind als ongelukkig kind ........................................................................................................ 35
Het ouderloze kind als heropvoedbaar kind ................................................................................................. 36
PLEEGZORG IN VLAANDEREN ................................................................................................................................... 36
Vormen van pleegzorg ................................................................................................................................. 37
Pleegzorg in cijfers ....................................................................................................................................... 38
Pleegzorg internationaal.............................................................................................................................. 38
PLEEGZORG IN MULTIPERSPECTIVISME ....................................................................................................................... 38
Het pleegkind ............................................................................................................................................... 38
De pleegzorgers ........................................................................................................................................... 39
de pleegzorgbegeleider ................................................................................................................................ 40
De biologische ouders als mede-opvoeder................................................................................................... 41
VERSLAGGEVING EN HET PERSOONLIJK DOSSIER ........................................................................................................... 42
DISCUSSIE: PLEEGZORG ALS JEUGDHULP MAATREGEL .................................................................................................... 43
HOOFDSTUK 8: ADOPTIE ................................................................................................................................ 44
ORGANISATIE VAN ADOPTIE IN VLAANDEREN .............................................................................................................. 44
NAZORG: WAT WE LEREN VAN ADOPTIEOUDERS .......................................................................................................... 45
WAT WE LEREN VAN GEADOPTEERDEN ...................................................................................................................... 46
Besluit .......................................................................................................................................................... 47
2
,Hoofdstuk 1: Over Gezinspedagogiek
Mogelijke invullingen ervan:
Studie van de gezinsopvoeding
De gezinspedagoog houdt zich onder meer bezig met opvoedingsprocessen, opvoedingsstijlen en de
ontw v kndrn in wat vaak het “primaire opvoedingsmilieu” wordt genoemd.
1 vd meest gebruikte indeling van opvoedingsstijlen:
Autoritaire
Laissez-faire
Autoritatieve
Ander thema uit de gezinspedagogiek als studie vd gezinsopvoeding is de identiteitsontwikkeling en
processen van socialisering. In context vd maatschappelijke diversiteit gaat het dan over
meervoudige identiteiten en hoe die vorm krijgen in de wisselwerking tussen het gezin en de wijdere
omgeving vh gezin, waaronder kinderopvang en het onderwijs als socialisatiemilieus buiten het
gezin. Ook aandacht voor de variatie in gezinsvormen.
Studie van de constructies als gezin
Onderzoek naar de impliciete aannames over wat “de goede opvoeding” of “het voldoende goede
gezin” zou zijn. Ook reflectie over hoe die constructies historisch, sociaal, cultureel en politiek
bepaald zijn, maw hoe dominantie discours over het gezin ontstaan en hoe ze gecontesteerd
worden.
De studie van de diversiteit van gezinsvormen is vaak normatief.
Tolerantie tegenover wie van de norm afwijkt, kan paradoxaal genoeg net die norm versterken.
Het is ook van belang om de (gendered) constructies van moeders, vaders of “het kind” te
analyseren.
Verder houdt analyse van de constructie van het gezin als primaire opvoedingsmilieu ook een
kritische analyse in van hoe dit primaire opvoedingsmilieu geconstrueerd wordt in relatie tot andere
(secundaire of tertiaire) opvoedingsmilieus; hoe in de constructie “private” dan wel “publieke”
ruimten begrepen worden; en hoe de relatie tussen publieke en private sferen vorm krijgt.
De nadruk op dat “primaire” opvoedingsmilieu legt tevens de nadruk op de individuele ouderlijke
verantwoordelijkheid, eerder dan op de maatschappelijke dienstverlening en/of op de gedeelde
opvoedingsverantwoordelijkheid tussen gezin en samenleving.
Historicus Cunningham stelde vast dat er een merkwaardige continuïteit is in het discours over
gezinsopvoeding, namelijk dat deskundigheid die de nadruk leggen op de ouderlijke
verantwoordelijkheid, ook vaak diegene zijn die ouders met een zeker wantrouwen, vanuit een
deficithouding, bestuderen. Hoe meer de nadruk ligt op de individuele ouderlijke
verantwoordelijkheid, hoe meer men ook geneigd zal zijn te denken dat bepaalde ouders die
verantwoordelijkheid niet aankunnen.
Het gezin als maatschappelijk (en dus politiek) construct
Zit vervat in historische, sociale, culturele en politieke contexten.
Denk aan opvoedingsondersteuning als de overtuiging dat de overheid initiatieven moet financieren
en faciliteiten die ouders “leren opvoeden”. Of de maatschappelijke discussie over wanneer het
legitiem is om te interveniëren in de ouderlijke voogdij.
Ook de “sociale constructie” van het private en publieke domein zijn onderwerp v onderzoek. Bv
aandacht voor preventie v opvoedingsmoeilijkheden, vroegtijdige preventie van delinquentie is
amper te begrijpen enkel en alleen vanuit het prevalentie-onderzoek van waaruit het gelegitimeerd
3
, wordt. Ook actuele tendensen vd activerende welvaartsstaat in een neo-liberale context dient mee
in rekening gebracht te worden.
Het gezin is steeds aangrijpingspunt geweest voor interventies (mikpunt) en tegelijk beschouwd als
hoeksteen vd samenleving. Gemeenschappelijk aan initiatieven voor preventie v jeugddelinquentie
en kindersterfte (eind 19e en begin 20e eeuw) = dat zij enerzijds een grotere gelijkheid v kansen
wilden creëren en anderzijds toeleiding tot de arbeidsmarkt en (her)opvoeding als uitgangspunten
en leidraad hadden → benoemd als burgerlijke beschavingsoffensief. Sociaal politieke doelstellingen
gingen dus hand in hand met economische.
Maatschappelijke problemen werden geïndividualiseerd. (zie ook blz 18)
Noodzaak v maatschappelijke kadering v gezinspedagogisch onderzoek en dus vd relatie tussen
gezinspedagogiek en sociale pedagogiek.
Reflexieve gezinspedagogiek
Gezinspedagogiek wordt zelf ook onderwerp v onderzoek. Onderzoek wordt gezien als deel v die
praktijk of “praxis”, al dan niet ingebed in dezelfde dominante discours over gezinnen en hun relatie
tot de samenleving.
Het zijn ook de probleemconstructies in het onderzoek, zowel de haperingen en lacunes zijn
onderwerp v gezinspedagogisch onderzoek. Zie vb op blz 19 over opvoedingsondersteuning en
opvoedingshulp.
Een reflexieve gezinspedagogiek wil de uitdaging aangaan om de categorisering zelf als onderwerp
van empirisch onderzoek te nemen.
Theoretische kaders
Giesecke: “leren” gaat in essentie via socialisering. Hij stelt dat elk sociaal handelen een ingreep is in
een complexe sociale levenssamenhang die niet door zo’n daad van handelen wordt geconstitueerd,
maar er al is. “Opvoeden” betekent een ingreep in een proces van socialisering een vindt hoe dan
ook plaats.
Freire en Giesecke: Pedagogische problemen en vraagstellingen zijn slechts in specifieke gevallen
algemeen menselijke problemen. Pedagogisch handelen is ook altijd politiek en/ of maatschappelijk
handelen.
Freire: naming the world. Erkennen dat de al strikte scheiding tussen objectiviteit en subjectiviteit in
vraag moet worden gesteld om de referentiekaders van waaruit we de wereld begrijpen zelf in vraag
te kunnen stellen. Continue interactie tussen mens en de wereld. Freires concept “praxis” dat
tegelijk actie en reflectie inhoudt.
De reflexieve pedagogiek stelt de social probleemconstructie centraal en erkent dat problemen niet
ahistorisch bestaan.
Ook pedagogiek zelf zal steeds becoming moeten zijn, om te kunnen zijn (concept Deleuze + Mozère,
zie blz 21).
Belangrijk bij Freire is dat leren of ontw steeds een zaak hoort te zijn van de gemeenschap, eerder
dan v individuele ontplooiing. En ook pleidooi van Freire voor een nederige pedagogiek =
inspiratiebron.
Om sociale probleemconstructies te onderzoeken is genealogisch (geslachtskunde) onderzoek of
history of the present-onderzoek bijzonder belangrijk.
Bourdieu: Het beschouwen van gezinspedagogiek als een “veld”. Laat toe om deposities in dat veld
te onderzoeken, bijv de vraag stellen wie bepaalde referentiekaders naar voren schuift in welke
4
Van verdeelde naar gedeelde opvoedingsverantwoordelijkheid
Inhoudsopgave
HOOFDSTUK 1: OVER GEZINSPEDAGOGIEK ...................................................................................................... 3
STUDIE VAN DE GEZINSOPVOEDING ............................................................................................................................. 3
STUDIE VAN DE CONSTRUCTIES ALS GEZIN ..................................................................................................................... 3
HET GEZIN ALS MAATSCHAPPELIJK (EN DUS POLITIEK) CONSTRUCT ..................................................................................... 3
REFLEXIEVE GEZINSPEDAGOGIEK ................................................................................................................................. 4
THEORETISCHE KADERS ............................................................................................................................................. 4
DIVERSITEIT ALS CENTRAAL BEGRIP .............................................................................................................................. 5
OPVOEDINGSONDERSTEUNING ALS INTERVENTIE ............................................................................................................ 5
GEZINSPEDAGOGIEK ALS NORMATIEVE WETENSCHAP ...................................................................................................... 5
HOOFDSTUK 2: DIVERSITEIT VAN GEZINNEN.................................................................................................... 6
INLEIDING .............................................................................................................................................................. 6
DEMOGRAFISCHE VERANDERINGEN: VERGRIJZING EN ONTGROENING ................................................................................. 6
DIVERSITEIT VAN HERKOMST ...................................................................................................................................... 6
DIVERSITEIT IN GEZINSSAMENSTELLING ........................................................................................................................ 6
SOCIO-ECONOMISCHE DIVERSITEIT .............................................................................................................................. 6
GENDERDIVERSITEIT ................................................................................................................................................. 7
Onderhandelende genderrollen ..................................................................................................................... 7
Genderkloof in het onderwijs ......................................................................................................................... 7
Genderkloof in private domein ...................................................................................................................... 7
Genderkloof op de arbeidsmarkt ................................................................................................................... 8
BESPREKING ........................................................................................................................................................... 8
HOOFDSTUK 3: GEZINSBELEID.......................................................................................................................... 9
INDIVIDUELE MAATREGELEN ...................................................................................................................................... 9
COLLECTIEVE MAATREGELEN ...................................................................................................................................... 9
FINANCIËLE MAATREGELEN........................................................................................................................................ 9
HOOFDSTUK 4: DE BESTUURDE OUDER ......................................................................................................... 11
BONDIGE HISTORISCHE TERUGBLIK ............................................................................................................................ 11
TELOORGANG VD “HEILIGE DRIEVULDIGHEID VAN HET GEZIN”........................................................................................ 13
ACTIVERENDE WELVAARTSTAAT ................................................................................................................................ 13
HET JONGE KIND ALS INVESTERING ............................................................................................................................ 15
DISCUSSIE ............................................................................................................................................................ 15
RETORIEK VAN DE OPVOEDINGSONDERSTEUNING ......................................................................................................... 16
Krachtgerichtwerken .................................................................................................................................... 17
Vraaggestuurd werken ................................................................................................................................ 17
HOOFDSTUK 5: GEZINSONDERSTEUNING IN VLAANDEREN ............................................................................ 19
REGELGEVING IN VLAANDEREN: TERUGBLIK ................................................................................................................ 19
HUIDIGE REGELGEVING IN VLAANDEREN .................................................................................................................... 19
PROGRESSIEF UNIVERSALISME .................................................................................................................................. 21
Het principe… ............................................................................................................................................... 21
…en de praktijk............................................................................................................................................. 22
Inzetten op sociale steun en sociale cohesie ................................................................................................ 23
, Governance .................................................................................................................................................. 23
INTEGRATIE EN NETWERKING: INTERNATIONALE TREND ................................................................................................. 24
EVIDENCE-BASED PRAKTIJK EN BELEID ........................................................................................................................ 24
Evidence-based (EB) geneeskunde en psychologie ...................................................................................... 25
Evidence-based opvoedingsondersteuning .................................................................................................. 25
Democratisch deficit .................................................................................................................................... 26
De niet zo evidente evidence-base ............................................................................................................... 27
HOOFDSTUK 6: INTERVENTIES TUSSEN GEZIN EN SAMENLEVING .................................................................. 29
INLEIDING ............................................................................................................................................................ 29
TRIPPLE P: INFORMATIE, ADVIES, TRAINING ................................................................................................................ 29
Instapje: peer home visitors ......................................................................................................................... 30
Sociale steun en ontmoetingsplaatsen ........................................................................................................ 31
Sociale steun ............................................................................................................................................................. 31
Ontmoetingsplaatsen ................................................................................................................................................ 31
OUDERS ALS ONDERZOEKERS: POLITIEKE DIMENSIE ....................................................................................................... 33
Vorm van participatief onderzoek................................................................................................................ 33
Case van de Gentse concentratieschool ....................................................................................................... 34
Case van de Nieuwe Wandeling ................................................................................................................... 34
Is dit opvoedingsondersteuning? ................................................................................................................. 34
HOOFDSTUK 7: PLEEGZORG ALS INTERVENTIE ............................................................................................... 35
BONDIGE GESCHIEDENIS ......................................................................................................................................... 35
Het ouderloze kind als crimineel kind .......................................................................................................... 35
Het ouderloze kind als ongelukkig kind ........................................................................................................ 35
Het ouderloze kind als heropvoedbaar kind ................................................................................................. 36
PLEEGZORG IN VLAANDEREN ................................................................................................................................... 36
Vormen van pleegzorg ................................................................................................................................. 37
Pleegzorg in cijfers ....................................................................................................................................... 38
Pleegzorg internationaal.............................................................................................................................. 38
PLEEGZORG IN MULTIPERSPECTIVISME ....................................................................................................................... 38
Het pleegkind ............................................................................................................................................... 38
De pleegzorgers ........................................................................................................................................... 39
de pleegzorgbegeleider ................................................................................................................................ 40
De biologische ouders als mede-opvoeder................................................................................................... 41
VERSLAGGEVING EN HET PERSOONLIJK DOSSIER ........................................................................................................... 42
DISCUSSIE: PLEEGZORG ALS JEUGDHULP MAATREGEL .................................................................................................... 43
HOOFDSTUK 8: ADOPTIE ................................................................................................................................ 44
ORGANISATIE VAN ADOPTIE IN VLAANDEREN .............................................................................................................. 44
NAZORG: WAT WE LEREN VAN ADOPTIEOUDERS .......................................................................................................... 45
WAT WE LEREN VAN GEADOPTEERDEN ...................................................................................................................... 46
Besluit .......................................................................................................................................................... 47
2
,Hoofdstuk 1: Over Gezinspedagogiek
Mogelijke invullingen ervan:
Studie van de gezinsopvoeding
De gezinspedagoog houdt zich onder meer bezig met opvoedingsprocessen, opvoedingsstijlen en de
ontw v kndrn in wat vaak het “primaire opvoedingsmilieu” wordt genoemd.
1 vd meest gebruikte indeling van opvoedingsstijlen:
Autoritaire
Laissez-faire
Autoritatieve
Ander thema uit de gezinspedagogiek als studie vd gezinsopvoeding is de identiteitsontwikkeling en
processen van socialisering. In context vd maatschappelijke diversiteit gaat het dan over
meervoudige identiteiten en hoe die vorm krijgen in de wisselwerking tussen het gezin en de wijdere
omgeving vh gezin, waaronder kinderopvang en het onderwijs als socialisatiemilieus buiten het
gezin. Ook aandacht voor de variatie in gezinsvormen.
Studie van de constructies als gezin
Onderzoek naar de impliciete aannames over wat “de goede opvoeding” of “het voldoende goede
gezin” zou zijn. Ook reflectie over hoe die constructies historisch, sociaal, cultureel en politiek
bepaald zijn, maw hoe dominantie discours over het gezin ontstaan en hoe ze gecontesteerd
worden.
De studie van de diversiteit van gezinsvormen is vaak normatief.
Tolerantie tegenover wie van de norm afwijkt, kan paradoxaal genoeg net die norm versterken.
Het is ook van belang om de (gendered) constructies van moeders, vaders of “het kind” te
analyseren.
Verder houdt analyse van de constructie van het gezin als primaire opvoedingsmilieu ook een
kritische analyse in van hoe dit primaire opvoedingsmilieu geconstrueerd wordt in relatie tot andere
(secundaire of tertiaire) opvoedingsmilieus; hoe in de constructie “private” dan wel “publieke”
ruimten begrepen worden; en hoe de relatie tussen publieke en private sferen vorm krijgt.
De nadruk op dat “primaire” opvoedingsmilieu legt tevens de nadruk op de individuele ouderlijke
verantwoordelijkheid, eerder dan op de maatschappelijke dienstverlening en/of op de gedeelde
opvoedingsverantwoordelijkheid tussen gezin en samenleving.
Historicus Cunningham stelde vast dat er een merkwaardige continuïteit is in het discours over
gezinsopvoeding, namelijk dat deskundigheid die de nadruk leggen op de ouderlijke
verantwoordelijkheid, ook vaak diegene zijn die ouders met een zeker wantrouwen, vanuit een
deficithouding, bestuderen. Hoe meer de nadruk ligt op de individuele ouderlijke
verantwoordelijkheid, hoe meer men ook geneigd zal zijn te denken dat bepaalde ouders die
verantwoordelijkheid niet aankunnen.
Het gezin als maatschappelijk (en dus politiek) construct
Zit vervat in historische, sociale, culturele en politieke contexten.
Denk aan opvoedingsondersteuning als de overtuiging dat de overheid initiatieven moet financieren
en faciliteiten die ouders “leren opvoeden”. Of de maatschappelijke discussie over wanneer het
legitiem is om te interveniëren in de ouderlijke voogdij.
Ook de “sociale constructie” van het private en publieke domein zijn onderwerp v onderzoek. Bv
aandacht voor preventie v opvoedingsmoeilijkheden, vroegtijdige preventie van delinquentie is
amper te begrijpen enkel en alleen vanuit het prevalentie-onderzoek van waaruit het gelegitimeerd
3
, wordt. Ook actuele tendensen vd activerende welvaartsstaat in een neo-liberale context dient mee
in rekening gebracht te worden.
Het gezin is steeds aangrijpingspunt geweest voor interventies (mikpunt) en tegelijk beschouwd als
hoeksteen vd samenleving. Gemeenschappelijk aan initiatieven voor preventie v jeugddelinquentie
en kindersterfte (eind 19e en begin 20e eeuw) = dat zij enerzijds een grotere gelijkheid v kansen
wilden creëren en anderzijds toeleiding tot de arbeidsmarkt en (her)opvoeding als uitgangspunten
en leidraad hadden → benoemd als burgerlijke beschavingsoffensief. Sociaal politieke doelstellingen
gingen dus hand in hand met economische.
Maatschappelijke problemen werden geïndividualiseerd. (zie ook blz 18)
Noodzaak v maatschappelijke kadering v gezinspedagogisch onderzoek en dus vd relatie tussen
gezinspedagogiek en sociale pedagogiek.
Reflexieve gezinspedagogiek
Gezinspedagogiek wordt zelf ook onderwerp v onderzoek. Onderzoek wordt gezien als deel v die
praktijk of “praxis”, al dan niet ingebed in dezelfde dominante discours over gezinnen en hun relatie
tot de samenleving.
Het zijn ook de probleemconstructies in het onderzoek, zowel de haperingen en lacunes zijn
onderwerp v gezinspedagogisch onderzoek. Zie vb op blz 19 over opvoedingsondersteuning en
opvoedingshulp.
Een reflexieve gezinspedagogiek wil de uitdaging aangaan om de categorisering zelf als onderwerp
van empirisch onderzoek te nemen.
Theoretische kaders
Giesecke: “leren” gaat in essentie via socialisering. Hij stelt dat elk sociaal handelen een ingreep is in
een complexe sociale levenssamenhang die niet door zo’n daad van handelen wordt geconstitueerd,
maar er al is. “Opvoeden” betekent een ingreep in een proces van socialisering een vindt hoe dan
ook plaats.
Freire en Giesecke: Pedagogische problemen en vraagstellingen zijn slechts in specifieke gevallen
algemeen menselijke problemen. Pedagogisch handelen is ook altijd politiek en/ of maatschappelijk
handelen.
Freire: naming the world. Erkennen dat de al strikte scheiding tussen objectiviteit en subjectiviteit in
vraag moet worden gesteld om de referentiekaders van waaruit we de wereld begrijpen zelf in vraag
te kunnen stellen. Continue interactie tussen mens en de wereld. Freires concept “praxis” dat
tegelijk actie en reflectie inhoudt.
De reflexieve pedagogiek stelt de social probleemconstructie centraal en erkent dat problemen niet
ahistorisch bestaan.
Ook pedagogiek zelf zal steeds becoming moeten zijn, om te kunnen zijn (concept Deleuze + Mozère,
zie blz 21).
Belangrijk bij Freire is dat leren of ontw steeds een zaak hoort te zijn van de gemeenschap, eerder
dan v individuele ontplooiing. En ook pleidooi van Freire voor een nederige pedagogiek =
inspiratiebron.
Om sociale probleemconstructies te onderzoeken is genealogisch (geslachtskunde) onderzoek of
history of the present-onderzoek bijzonder belangrijk.
Bourdieu: Het beschouwen van gezinspedagogiek als een “veld”. Laat toe om deposities in dat veld
te onderzoeken, bijv de vraag stellen wie bepaalde referentiekaders naar voren schuift in welke
4
