Psychologie
Hoofdstuk 1: Waar gaat
psychologie over en hoe
verrichten psychologen
onderzoek
What’s in a name
De meest invloedrijke psycholoog volgens psychologen = Skinner:
Skinner was niet overtuigd van de theorie van Freud. Hij heeft zijn theorie gefocust op
gedrag, hij was de vader van het behaviorisme.
Wanneer is de psychologie als wetenschappelijke discipline ontstaan?
Het is ontstaan in 1879 en opgericht door Wilhelm Wundt. Ze hebben in Leipzig
experimenten gedaan door een bloem te projecteren op een muur en erna te gaan spelen
met de projectietijd.
De wetenschappelijke psychologie heeft haar wortels in de fysiologie en neurologie. Dit
illustreert het tweevoudige karakter van psychologische kennis:
1) Geesteswetenschappen verklaring staat centraal
2) Positief-wetenschappelijk onderzoeksmethoden Predictie staat centraal
2 strekkingen binnen de filosofische traditie:
1) Rationalisme ( = De ratio is het enige toelaatbare criterium voor geldige kennis)
2) Empirisme en associatonisme ( = Geldige kennis kan verkregen worden via
onbevooroordeelde zintuiglijke kennis)
Laatste heeft de weg vrijgemaakt voor de wetenschappelijke psychologie.
Het onderwerp van de wetenschappelijke psychologie is niet hetzelfde gebleven:
1) Het bewustzijn als principale object (eerste experimenteel psychologen)
2) Bestuderen van het onbewuste (eeuwwisseling 20e eeuw)
3) Enkel objectief waarneembaar gedrag mag bestudeerd worden ( = behaviorisme
achterhalen van het verband tussen stimulus en reactie) (na de 2e WO)
4) Cognitieve psychologie
Definitie
Psychologie = de wetenschappelijke studie van het gedrag en van de mentale processen van:
- Individuen
- Zowel extern als intern
- Het is een breed veld met vele specialismen
,Henry Roediger:
Psychologie = De wetenschappelijke studie van de mentale processen en van het gedrag
Phil Zimbardo:
Psychologie = De empirische studie van het gedrag en de mentale processen
Domein van de psychologie:
= Zeer breed (48 divisies, volgens American Psychological Association)
De gemeenschappelijkheid van de 48 divisies in vergelijking met andere
wetenschappelijke disciplines zit meer in de gebruikte methoden dan in het onderwerp van
onderzoek
Beeld over psychologie
Psychologie wordt als wetenschappelijke discipline vaak verkeerd ingeschat:
- Overschatting: “Jij kan zien wat ik denk”
- Onderschatting: “Wat je vertelt, weten we allemaal al”
Het correcter perspectief:
- Via wetenschappelijke methoden inzichten vererven over het gedrag en de mentale
processen die soms, maar niet altijd het gezond verstand tegenspreken.
- Psychologen kunnen illusies doorprikken en de mensen handvaten geven om beter te
leven
Fundamentele attributiefout
= De neiging van mensen om het gedrag van anderen vooral aan interne factoren (bv
persoonlijkheid) toe te schrijven en minder aan externe factoren (bv omgeving)
Hij beweegt niet genoeg dus hij zal wel lui zijn
Belang van kritisch denken
Keith Stanovich:
De psychologie als een wetenschappelijke discipline vereist meer dan eender welke
andere wetenschappelijke discipline, kritisch denken.
De kritische grondhouding is vereist om de wetenschappelijke psychologie te
onderscheiden van andere kennis.
40-75% van de mensen hecht geloof aan verschijnselen zoals telepathie, …
Empirische studies toonden aan dat dergelijke fenomenen nutteloos zijn
Daryl Bem:
Hij beweerde dat hij in een serie van 9 experimenten de evidentie gevonden had voor de
mogelijkheid om de toekomst te voorspellen.
Pagina 19: experiment
,Heranalyse van de gegevens toonde aan dat de beschreven bevindingen op een misleidende
manier werden voorgesteld
Freud en psychologie
Freud:
- Methode van onderzoek: Afleiden van wetmatigheden uit klinische gevalstudies, die
niet representeerbaar is voor de gangbare psychologische onderzoeksmethoden
Stanovitch noemt dit het Freudprobleem (= De associatie van psychologie met de
psychoanalyse)
Psychologie vs. Pseudowetenschap
- Psychologie betwijfelt ongefundeerde beweringen van de pseudowetenschappen
(bv. Astrologie, handlezen, …)
Pseudowetenschappen = Elke benadering om fenomenen uit de werkelijkheid te
verklaren die geen beroep doet op de wetenschappelijke methode
Wetenschappelijke methode = Kennis komt voort uit de systematische empirische
observaties die publiek verifieerbaar zijn, met als basishouding nieuwsgierigheid, scepsis
en falsifieerbaarheid
Methodologische eisen voor wetenschappelijk
onderzoek
Drie belangrijke kenmerken van de wetenschappelijke methode
1. Systematisch empirisme
= De wetenschappelijke kennis laat zich in de eerste plaats leiden door het
systematisch waarnemen van de werkelijkheid.
Vertrekt van sensorische ervaringen en systematische (niet anekdotische)
observaties als onderzoeksgegevens
Vertrouwt niet op gezagsargumenten (er bestaan geen gezagsargumenten voor
wetenschappelijke kennis)
2. Publiek verifieerbare kennis
= Kennis moet repliceerbaar zijn
Eis van repliceerbaarheid: zelfde procedure moet dezelfde resultaten leveren
Clarity first: Je moet transparant en duidelijk zijn
Peer review: iets wordt nagekeken door wetenschappers die op hetzelfde tijdstip
bezig zijn met onderzoek in hetzelfde onderzoeksdomein
3. Toetsbare hypothesen/theorieën
= Enkel oplosbare problemen worden onderzocht.
Popper: stellingen moeten falsifieerbaar zijn (= Het moet principieel mogelijk zijn
om zijn om aan te tonen dat een uitspraak foutief is)
, Popper gaf de psychoanalyse van Freud als voorbeeld van een niet-falsifieerbare
theorie. Hij zag dat ze voortdurend werkten met “post-hoc verklaringen” (=
verklaringen die bedacht zijn na het bekijken van de onderzoeksresultaten).
Alle zwanen zijn wit: witte zwanen kunnen dit nooit 100% verifiëren maar één zwarte
zwaan kan dit ontkrachten
Van kennis tot wetenschappelijke wet
Door de methodologische eisen overstijgt de wetenschappelijke kennis de “common
sense”
Voorbeelden common sense: soort zoekt soort of tegengestelden trekken elkaar aan = wordt
gebruikt wanneer de betekenis je het beste uitkomt
Theorie = Geeft een relatie tussen een set van concepten die gebruikt worden om data of
gegevens te verklaren en predicties te maken over resultaten van empirische studie
Hypothese = Een specifieke predictie afgeleid van een theorie, toepast in de context van
een concreet onderzoek.
Als de data de hypothese tegenspreken, moet een nieuwe theorie worden ontwikkeld die de
data wel kan verklaren. Door een aanpassing van de theorie komt men dichter bij de
werkelijkheid
Wetenschappelijke wet = Wanneer een relatie tussen verschillende variabelen frequent
geconfirmeerd is
Onderzoeksmethoden
Onderzoeksmethoden kunnen op verschillende manieren worden ingedeeld
1) Het onderscheid tussen positief wetenschappelijk en geesteswetenschappelijk methoden
Zeven types van onderzoeksmethoden/psychologisch onderzoek
aanvullen met boek
1. Naturalistische observaties
= In een real life omgeving niet-gemanipuleerd gedrag observeren. Een
observatiestudie buiten een laboratorium, in een natuurlijke situatie.
Nadeel: Mensen of dieren kunnen hun gedrag wijzigen als ze weten dat ze
geobserveerd worden.
Bv: keuze voor trap of roltrap
2. Gevalstudies
= Een uitvoerige studie van één bijzonderlijk en leerrijk geval. Eén persoon wordt zeer
gedetailleerd onderzocht.
3. Interviews
Hoofdstuk 1: Waar gaat
psychologie over en hoe
verrichten psychologen
onderzoek
What’s in a name
De meest invloedrijke psycholoog volgens psychologen = Skinner:
Skinner was niet overtuigd van de theorie van Freud. Hij heeft zijn theorie gefocust op
gedrag, hij was de vader van het behaviorisme.
Wanneer is de psychologie als wetenschappelijke discipline ontstaan?
Het is ontstaan in 1879 en opgericht door Wilhelm Wundt. Ze hebben in Leipzig
experimenten gedaan door een bloem te projecteren op een muur en erna te gaan spelen
met de projectietijd.
De wetenschappelijke psychologie heeft haar wortels in de fysiologie en neurologie. Dit
illustreert het tweevoudige karakter van psychologische kennis:
1) Geesteswetenschappen verklaring staat centraal
2) Positief-wetenschappelijk onderzoeksmethoden Predictie staat centraal
2 strekkingen binnen de filosofische traditie:
1) Rationalisme ( = De ratio is het enige toelaatbare criterium voor geldige kennis)
2) Empirisme en associatonisme ( = Geldige kennis kan verkregen worden via
onbevooroordeelde zintuiglijke kennis)
Laatste heeft de weg vrijgemaakt voor de wetenschappelijke psychologie.
Het onderwerp van de wetenschappelijke psychologie is niet hetzelfde gebleven:
1) Het bewustzijn als principale object (eerste experimenteel psychologen)
2) Bestuderen van het onbewuste (eeuwwisseling 20e eeuw)
3) Enkel objectief waarneembaar gedrag mag bestudeerd worden ( = behaviorisme
achterhalen van het verband tussen stimulus en reactie) (na de 2e WO)
4) Cognitieve psychologie
Definitie
Psychologie = de wetenschappelijke studie van het gedrag en van de mentale processen van:
- Individuen
- Zowel extern als intern
- Het is een breed veld met vele specialismen
,Henry Roediger:
Psychologie = De wetenschappelijke studie van de mentale processen en van het gedrag
Phil Zimbardo:
Psychologie = De empirische studie van het gedrag en de mentale processen
Domein van de psychologie:
= Zeer breed (48 divisies, volgens American Psychological Association)
De gemeenschappelijkheid van de 48 divisies in vergelijking met andere
wetenschappelijke disciplines zit meer in de gebruikte methoden dan in het onderwerp van
onderzoek
Beeld over psychologie
Psychologie wordt als wetenschappelijke discipline vaak verkeerd ingeschat:
- Overschatting: “Jij kan zien wat ik denk”
- Onderschatting: “Wat je vertelt, weten we allemaal al”
Het correcter perspectief:
- Via wetenschappelijke methoden inzichten vererven over het gedrag en de mentale
processen die soms, maar niet altijd het gezond verstand tegenspreken.
- Psychologen kunnen illusies doorprikken en de mensen handvaten geven om beter te
leven
Fundamentele attributiefout
= De neiging van mensen om het gedrag van anderen vooral aan interne factoren (bv
persoonlijkheid) toe te schrijven en minder aan externe factoren (bv omgeving)
Hij beweegt niet genoeg dus hij zal wel lui zijn
Belang van kritisch denken
Keith Stanovich:
De psychologie als een wetenschappelijke discipline vereist meer dan eender welke
andere wetenschappelijke discipline, kritisch denken.
De kritische grondhouding is vereist om de wetenschappelijke psychologie te
onderscheiden van andere kennis.
40-75% van de mensen hecht geloof aan verschijnselen zoals telepathie, …
Empirische studies toonden aan dat dergelijke fenomenen nutteloos zijn
Daryl Bem:
Hij beweerde dat hij in een serie van 9 experimenten de evidentie gevonden had voor de
mogelijkheid om de toekomst te voorspellen.
Pagina 19: experiment
,Heranalyse van de gegevens toonde aan dat de beschreven bevindingen op een misleidende
manier werden voorgesteld
Freud en psychologie
Freud:
- Methode van onderzoek: Afleiden van wetmatigheden uit klinische gevalstudies, die
niet representeerbaar is voor de gangbare psychologische onderzoeksmethoden
Stanovitch noemt dit het Freudprobleem (= De associatie van psychologie met de
psychoanalyse)
Psychologie vs. Pseudowetenschap
- Psychologie betwijfelt ongefundeerde beweringen van de pseudowetenschappen
(bv. Astrologie, handlezen, …)
Pseudowetenschappen = Elke benadering om fenomenen uit de werkelijkheid te
verklaren die geen beroep doet op de wetenschappelijke methode
Wetenschappelijke methode = Kennis komt voort uit de systematische empirische
observaties die publiek verifieerbaar zijn, met als basishouding nieuwsgierigheid, scepsis
en falsifieerbaarheid
Methodologische eisen voor wetenschappelijk
onderzoek
Drie belangrijke kenmerken van de wetenschappelijke methode
1. Systematisch empirisme
= De wetenschappelijke kennis laat zich in de eerste plaats leiden door het
systematisch waarnemen van de werkelijkheid.
Vertrekt van sensorische ervaringen en systematische (niet anekdotische)
observaties als onderzoeksgegevens
Vertrouwt niet op gezagsargumenten (er bestaan geen gezagsargumenten voor
wetenschappelijke kennis)
2. Publiek verifieerbare kennis
= Kennis moet repliceerbaar zijn
Eis van repliceerbaarheid: zelfde procedure moet dezelfde resultaten leveren
Clarity first: Je moet transparant en duidelijk zijn
Peer review: iets wordt nagekeken door wetenschappers die op hetzelfde tijdstip
bezig zijn met onderzoek in hetzelfde onderzoeksdomein
3. Toetsbare hypothesen/theorieën
= Enkel oplosbare problemen worden onderzocht.
Popper: stellingen moeten falsifieerbaar zijn (= Het moet principieel mogelijk zijn
om zijn om aan te tonen dat een uitspraak foutief is)
, Popper gaf de psychoanalyse van Freud als voorbeeld van een niet-falsifieerbare
theorie. Hij zag dat ze voortdurend werkten met “post-hoc verklaringen” (=
verklaringen die bedacht zijn na het bekijken van de onderzoeksresultaten).
Alle zwanen zijn wit: witte zwanen kunnen dit nooit 100% verifiëren maar één zwarte
zwaan kan dit ontkrachten
Van kennis tot wetenschappelijke wet
Door de methodologische eisen overstijgt de wetenschappelijke kennis de “common
sense”
Voorbeelden common sense: soort zoekt soort of tegengestelden trekken elkaar aan = wordt
gebruikt wanneer de betekenis je het beste uitkomt
Theorie = Geeft een relatie tussen een set van concepten die gebruikt worden om data of
gegevens te verklaren en predicties te maken over resultaten van empirische studie
Hypothese = Een specifieke predictie afgeleid van een theorie, toepast in de context van
een concreet onderzoek.
Als de data de hypothese tegenspreken, moet een nieuwe theorie worden ontwikkeld die de
data wel kan verklaren. Door een aanpassing van de theorie komt men dichter bij de
werkelijkheid
Wetenschappelijke wet = Wanneer een relatie tussen verschillende variabelen frequent
geconfirmeerd is
Onderzoeksmethoden
Onderzoeksmethoden kunnen op verschillende manieren worden ingedeeld
1) Het onderscheid tussen positief wetenschappelijk en geesteswetenschappelijk methoden
Zeven types van onderzoeksmethoden/psychologisch onderzoek
aanvullen met boek
1. Naturalistische observaties
= In een real life omgeving niet-gemanipuleerd gedrag observeren. Een
observatiestudie buiten een laboratorium, in een natuurlijke situatie.
Nadeel: Mensen of dieren kunnen hun gedrag wijzigen als ze weten dat ze
geobserveerd worden.
Bv: keuze voor trap of roltrap
2. Gevalstudies
= Een uitvoerige studie van één bijzonderlijk en leerrijk geval. Eén persoon wordt zeer
gedetailleerd onderzocht.
3. Interviews
