Samenvatting
Neurogene spraak- en slikstoornissen
Docent: Stephanie Coppens
Deel 1: Dysartrie
A. Definitie
Dysartrie is een verworven spraakstoornis ten gevolge van beschadiging aan het
centraal of perifeer zenuwstelsel waardoor de werking van de spieren (en meer
bepaald de spraakmusculatuur) verstoord geraakt. Hierdoor is de verstaanbaarheid of
de natuurlijkheid van de spraak verminderd.
Een dysartrie komt vaak ook samen voor met andere neurologische
uitvalsverschijnselen. Soms zijn ook de ademhaling, fonatie en resonantie aangetast.
“Dysartrie is een verzamelterm voor een groep spraakstoornissen t.g.v. een verstoring
in spiercontrole over de spraakmechanismen door schade aan het centraal of perifeer
zenuwstelsel.”
→ Stap 1. Kijken welke spieren gestoord zijn.
→ Stap 2. Kijken wat de gevolgen van deze storing(en) zijn.
“Het veroorzaakt problemen in de orale communicatie door paralyse, zwakte of
discoördinatie van de spraakmusculatuur.”
● Paralyse = verlamming
● Zwakte = niet goed/ even krachtig meer kunnen samentrekken van de spieren
● Discoördinatie = spieren doen niet meer helemaal/goed wat je hen opdraagt
“Het is te onderscheiden van spraakapraxie!! (problemen met het plannen en
programmeren van bewegingen) en afasie (inefficiënte verwerking van linguïstische
eenheden)”
→ Bij dysartrie is verstoorde spierwerking het grote probleem →
begripsvermogen en niet-mondelinge communicatie wel oké!
→ Bij spraakapraxie werken de spieren wel nog prima!
LET OP: Dysartrie = geen woordvindingsproblemen en kan perfect zinnen
begrijpen en formuleren.
,Spraakstoornis
De spraakcomponenten
● Ademhaling: type, volume, beheersing
● Fonatie: kwaliteit, toonhoogte, luidheid
● Resonantie
○ Hyper-, hyponasaliteit, gemengd, nasale emissie
○ Velofaryngeale incompetentie
● Articulatie/mondmotoriek: hyper-, hypotoon
● Prosodie
○ Melodisch (= intonatie), dynamisch en temporeel (= snelheid) accent
Neuromusculair
Bezenuwing spraakspieren:
● Centraal zenuwstelsel (CZS): hersenen, ruggenmerg
● Perifeer zenuwstelsel (PZS)
→ Beschadiging = musculaire stoornis:
● CZS: Centrale dysartrie
● PZS: Perifere dysartrie
Perifere dysartrie tgv beschadiging van
● Kernen craniale zenuwen in de HS
● Craniale zenuwen
○ n. V: kaakspieren en sensibiliteit mondholte
○ n. VII: mimische spieren, speekselproductie, mucus neus en mond
○ n. IX: velum en farynx
○ n. X: SB en velum
○ n. XI: hoofdhouding
○ n. XII: tongspieren
● Spinale zenuwen
Samenvatting Neurogene spraak- en slikstoornissen 2022
Kalinka Props
2
, Centrale dysartrie tgv beschadiging van
● Motorische cortex (in de frontaalkwab)
● Cerebellum (kleine hersenen) → belangrijk voor de coördinatie van
bewegingen
● Subcorticale structuren (basale ganglia)
● Verbinding tussen deze gebieden en de craniale en spinale zenuwen
○ HS = hersenstam = bulbus
○ Tractus corticobulbaris = baan tussen hersenstam (bulbus) en
motorische cortex.
○ Tractus corticospinalis = baan tussen motorische cortex en
ergens lager in het ruggenmerg
Spraakspieren:
● AH: AH-spieren (tussenribspieren, …)
● Fonatie: SB, …
● Resonantie: velum, tongspieren, …
● Articulatie: lipspieren, kaakspieren, tongspieren
→ SB = stembanden
→ Resonantie = lucht kan resoneren in de resonantieholtes in je hoofd,
maar ook andere dingen staan daarvoor in zoals je velum (= verhemelte)
→ Articulatie => alle spieren hierbij nodig
Spelen ook een rol:
● Sensibiliteit mondholte = mate waarin je zelf kan voelen dat je
articulatieorganen de juiste plaats aanreiken.
● Speekselproductie (te veel speeksel = moeilijk om te spreken)
B. Types en kenmerken
a. Slappe (of bulbaire) dysartrie - FLACCID DYSARTHRIA
● Lokalisatie: Hersenstam (bulbus)
○ letsel aan de kernen van de CZ (zitten in je HS)
○ letsel aan de CZ zelf => dan zijn de kernen wel intact
○ aandoening motorische eindplaatjes (zit waar de zenuw verbindt op de
spier) CZ
● Oorzaken: divers (vasculair, degeneratief, traumatisch, infectieus, toxisch)
● Algemene kenmerken:
○ Gestoorde reflexmatige en willekeurige (ik die zeg: doe dit => gebeurt
niet of minder sterk) bewegingen
○ Spierzwakte = niet of moeilijk samentrekken vd spieren
○ Hypotonie = te weinig spanning, de tonus is aangepast
○ Atrofie = het wegkwijnen vd spieren > verminderde impulsen
Samenvatting Neurogene spraak- en slikstoornissen 2022
Kalinka Props
3
, ○ Fasciculaties = onwillekeurige spiersamentrekkingen
■ Zichtbare aritmische geïsoleerde bewegingen in spieren in rust
die het gevolg zijn van spontane ontlading van de motoreenheid
als reactie op zenuwdegeneratie.
● Distinctieve spraakkenmerken: Afhankelijk van de betrokken zenuwen (tabel 8)
○ n. V, n. VII en n. XII: gestoorde articul. en trage spraak
■ n. V nervus trigeminus – kauwspieren (lippen, kaken,..)
■ n. VII nervus facialis - mimiek
■ n. XII nervus hypoglossus – tongspieren
○ n. X (+ n. IX & n. XI): gestoorde AH, fonatie en resonantie (id vorm van
hypernasaliteit) + korte zinnen
■ n. X nervus vagus
■ n. IX nervus glossopharyngeus
■ n. XI nervus accessorius
○ Ademhaling:
■ Inspiratoire stridor
■ Weinig lettergrepen op 1 ademhaling
○ Fonatie:
■ Gesluierde, hese stem met luchtverlies
○ Resonantie:
■ Hypernasaliteit
● Ernst: varieert afhankelijk van …
○ Unilateraal / bilateraal letsel → BIlateraal meestal erger
■ Alle craniale zenuwen worden bilateraal bezenuwd, behalve n. VII
en n. XII
○ # aangetaste zenuwen
● Aandoeningen typisch gepaard met een slappe dysartrie:
○ Verlamming van Bell: zie later (aangezichtsverlamming)
○ Myasthenia Gravis (auto-immuunziekte)
○ Syndroom van Guillain-Barré
b. Spastische (of pseudobulbaire) dysartrie = letsel hoger dan de HS en
eerder corticaal - SPASTIC DYSARTRIA
● Lokalisatie: Cerebrum
○ letsel motorische hersenschors
○ verbinding motorische hersenschors en craniale of spinale zenuwen
■ Piramidaal systeem: faciliterend/ fijne bew.
■ Extrapiramidaal systeem (indirect): inhiberend
Bilaterale beschadiging pyramidaal systeem (tractus corticospinalis & tractus
corticobulbaris)
Samenvatting Neurogene spraak- en slikstoornissen 2022
Kalinka Props
4
Neurogene spraak- en slikstoornissen
Docent: Stephanie Coppens
Deel 1: Dysartrie
A. Definitie
Dysartrie is een verworven spraakstoornis ten gevolge van beschadiging aan het
centraal of perifeer zenuwstelsel waardoor de werking van de spieren (en meer
bepaald de spraakmusculatuur) verstoord geraakt. Hierdoor is de verstaanbaarheid of
de natuurlijkheid van de spraak verminderd.
Een dysartrie komt vaak ook samen voor met andere neurologische
uitvalsverschijnselen. Soms zijn ook de ademhaling, fonatie en resonantie aangetast.
“Dysartrie is een verzamelterm voor een groep spraakstoornissen t.g.v. een verstoring
in spiercontrole over de spraakmechanismen door schade aan het centraal of perifeer
zenuwstelsel.”
→ Stap 1. Kijken welke spieren gestoord zijn.
→ Stap 2. Kijken wat de gevolgen van deze storing(en) zijn.
“Het veroorzaakt problemen in de orale communicatie door paralyse, zwakte of
discoördinatie van de spraakmusculatuur.”
● Paralyse = verlamming
● Zwakte = niet goed/ even krachtig meer kunnen samentrekken van de spieren
● Discoördinatie = spieren doen niet meer helemaal/goed wat je hen opdraagt
“Het is te onderscheiden van spraakapraxie!! (problemen met het plannen en
programmeren van bewegingen) en afasie (inefficiënte verwerking van linguïstische
eenheden)”
→ Bij dysartrie is verstoorde spierwerking het grote probleem →
begripsvermogen en niet-mondelinge communicatie wel oké!
→ Bij spraakapraxie werken de spieren wel nog prima!
LET OP: Dysartrie = geen woordvindingsproblemen en kan perfect zinnen
begrijpen en formuleren.
,Spraakstoornis
De spraakcomponenten
● Ademhaling: type, volume, beheersing
● Fonatie: kwaliteit, toonhoogte, luidheid
● Resonantie
○ Hyper-, hyponasaliteit, gemengd, nasale emissie
○ Velofaryngeale incompetentie
● Articulatie/mondmotoriek: hyper-, hypotoon
● Prosodie
○ Melodisch (= intonatie), dynamisch en temporeel (= snelheid) accent
Neuromusculair
Bezenuwing spraakspieren:
● Centraal zenuwstelsel (CZS): hersenen, ruggenmerg
● Perifeer zenuwstelsel (PZS)
→ Beschadiging = musculaire stoornis:
● CZS: Centrale dysartrie
● PZS: Perifere dysartrie
Perifere dysartrie tgv beschadiging van
● Kernen craniale zenuwen in de HS
● Craniale zenuwen
○ n. V: kaakspieren en sensibiliteit mondholte
○ n. VII: mimische spieren, speekselproductie, mucus neus en mond
○ n. IX: velum en farynx
○ n. X: SB en velum
○ n. XI: hoofdhouding
○ n. XII: tongspieren
● Spinale zenuwen
Samenvatting Neurogene spraak- en slikstoornissen 2022
Kalinka Props
2
, Centrale dysartrie tgv beschadiging van
● Motorische cortex (in de frontaalkwab)
● Cerebellum (kleine hersenen) → belangrijk voor de coördinatie van
bewegingen
● Subcorticale structuren (basale ganglia)
● Verbinding tussen deze gebieden en de craniale en spinale zenuwen
○ HS = hersenstam = bulbus
○ Tractus corticobulbaris = baan tussen hersenstam (bulbus) en
motorische cortex.
○ Tractus corticospinalis = baan tussen motorische cortex en
ergens lager in het ruggenmerg
Spraakspieren:
● AH: AH-spieren (tussenribspieren, …)
● Fonatie: SB, …
● Resonantie: velum, tongspieren, …
● Articulatie: lipspieren, kaakspieren, tongspieren
→ SB = stembanden
→ Resonantie = lucht kan resoneren in de resonantieholtes in je hoofd,
maar ook andere dingen staan daarvoor in zoals je velum (= verhemelte)
→ Articulatie => alle spieren hierbij nodig
Spelen ook een rol:
● Sensibiliteit mondholte = mate waarin je zelf kan voelen dat je
articulatieorganen de juiste plaats aanreiken.
● Speekselproductie (te veel speeksel = moeilijk om te spreken)
B. Types en kenmerken
a. Slappe (of bulbaire) dysartrie - FLACCID DYSARTHRIA
● Lokalisatie: Hersenstam (bulbus)
○ letsel aan de kernen van de CZ (zitten in je HS)
○ letsel aan de CZ zelf => dan zijn de kernen wel intact
○ aandoening motorische eindplaatjes (zit waar de zenuw verbindt op de
spier) CZ
● Oorzaken: divers (vasculair, degeneratief, traumatisch, infectieus, toxisch)
● Algemene kenmerken:
○ Gestoorde reflexmatige en willekeurige (ik die zeg: doe dit => gebeurt
niet of minder sterk) bewegingen
○ Spierzwakte = niet of moeilijk samentrekken vd spieren
○ Hypotonie = te weinig spanning, de tonus is aangepast
○ Atrofie = het wegkwijnen vd spieren > verminderde impulsen
Samenvatting Neurogene spraak- en slikstoornissen 2022
Kalinka Props
3
, ○ Fasciculaties = onwillekeurige spiersamentrekkingen
■ Zichtbare aritmische geïsoleerde bewegingen in spieren in rust
die het gevolg zijn van spontane ontlading van de motoreenheid
als reactie op zenuwdegeneratie.
● Distinctieve spraakkenmerken: Afhankelijk van de betrokken zenuwen (tabel 8)
○ n. V, n. VII en n. XII: gestoorde articul. en trage spraak
■ n. V nervus trigeminus – kauwspieren (lippen, kaken,..)
■ n. VII nervus facialis - mimiek
■ n. XII nervus hypoglossus – tongspieren
○ n. X (+ n. IX & n. XI): gestoorde AH, fonatie en resonantie (id vorm van
hypernasaliteit) + korte zinnen
■ n. X nervus vagus
■ n. IX nervus glossopharyngeus
■ n. XI nervus accessorius
○ Ademhaling:
■ Inspiratoire stridor
■ Weinig lettergrepen op 1 ademhaling
○ Fonatie:
■ Gesluierde, hese stem met luchtverlies
○ Resonantie:
■ Hypernasaliteit
● Ernst: varieert afhankelijk van …
○ Unilateraal / bilateraal letsel → BIlateraal meestal erger
■ Alle craniale zenuwen worden bilateraal bezenuwd, behalve n. VII
en n. XII
○ # aangetaste zenuwen
● Aandoeningen typisch gepaard met een slappe dysartrie:
○ Verlamming van Bell: zie later (aangezichtsverlamming)
○ Myasthenia Gravis (auto-immuunziekte)
○ Syndroom van Guillain-Barré
b. Spastische (of pseudobulbaire) dysartrie = letsel hoger dan de HS en
eerder corticaal - SPASTIC DYSARTRIA
● Lokalisatie: Cerebrum
○ letsel motorische hersenschors
○ verbinding motorische hersenschors en craniale of spinale zenuwen
■ Piramidaal systeem: faciliterend/ fijne bew.
■ Extrapiramidaal systeem (indirect): inhiberend
Bilaterale beschadiging pyramidaal systeem (tractus corticospinalis & tractus
corticobulbaris)
Samenvatting Neurogene spraak- en slikstoornissen 2022
Kalinka Props
4
