Faculteit der Letteren
Narratieven in klimaatcommunicatie, een
succesverhaal?
Onderzoek naar de effecten van narratieven in klimaatcommunicatie
Narratives in climate communication, a success story?
Research into the effects of narratives in climate communication
Fenne Boumans – S1059929
Radboud Universiteit Nijmegen
Fundamenteel onderzoek naar Communicatie & Beïnvloeding 2021-2022
Begeleider: Dr. J. Hoek
,Narratieven in klimaatcommunicatie, een succesverhaal?
Abstract
In dit onderzoek is onderzocht of een klimaatboodschap waarin gebruik wordt gemaakt van
narratieven geschikter is dan een klimaatboodschap waarin geen gebruik wordt gemaakt van
narratieven om meer aandacht te genereren omtrent klimaatcommunicatie. De variabele
Aandacht is onderzocht als drie deelvariabelen: Uitgevraagde aandacht, Recall en Verificatie.
Er is gebruik gemaakt van een tussenproefpersoon ontwerp. In totaal hebben 103
proefpersonen deelgenomen aan het experiment, waarin iedere proefpersoon ofwel een
informatieve tekst of een narratieve tekst te lezen kreeg. Hoewel er een significant
multivariaat effect is opgetreden voor Teksttype op Uitgevraagde aandacht, Recall en
Verificatie zijn er geen significante univariate effecten opgetreden. Hiermee is er geen bewijs
gevonden dat narratieve klimaatboodschappen geschikter zijn dan klimaatboodschappen
zonder narratieven.
Kernwoorden: klimaatcommunicatie, narratieven, mere-exposure, compassion fatigue,
Relevance Theory
Inleiding
Vandaag de dag is de klimaatcrisis een van de grootste uitdagingen voor de mensheid.
Wereldwijd is het een maatschappelijk probleem dat vrijwel onmogelijk te omzeilen is. Het
menselijk handelen heeft een directe invloed op het klimaat en zeer waarschijnlijk is dit de
dominante oorzaak van de opwarming van de aarde (IPCC, 2013; Steg & Vlek, 2009).
Omgekeerd kan het menselijk handelen de opwarming van de aarde ook afremmen. Dit heeft
ervoor gezorgd dat communicatie omtrent klimaatveranderingen sinds de jaren 1990 erg is
gegroeid (Chadwick, 2017). Krantenkoppen als “Nog strengere klimaatdoelen dreigen” en
“IPPC-rapport is code rood voor de mensheid” zijn tegenwoordig niet meer weg te denken
2
, Narratieven in klimaatcommunicatie, een succesverhaal?
uit het nieuws. Men wordt, gezien de urgentie van de klimaatcrisis, herhaaldelijk
geconfronteerd met nieuwsberichten over klimaatveranderingen waarin bewustzijn wordt
gegenereerd en waarin zij zowel direct als indirect worden aangespoord om actie te
ondernemen tegen de klimaatcrisis. De behoefte aan gedragsverandering omtrent dit
onderwerp is groot, wat erin resulteert dat nieuwsoutlets er veel over communiceren.
Herhaaldelijke blootstelling aan boodschappen over eenzelfde onderwerp kan echter ook een
keerzijde hebben, gezien dit kan zorgen voor verveling (Berlyne, 1970) en bagatellisering van
het onderwerp (Kinnick, Krugman, & Cameron, 1996). Daarnaast stelt Stoknes (2015) dat de
complexiteit van klimaatontwrichting zorgt voor een gevoel van uitputting, wat de
effectiviteit van een klimaatboodschap negatief beïnvloedt. Ook zorgt de complexiteit van
klimaatontwrichting ervoor dat er geen eenduidige oplossing is, waardoor er geen concreet
beleid wordt gecommuniceerd (Bushell, Satre Buisson, Workman, & Colley, 2017). Volgens
Bushell et al. (2017) zouden strategische narratieven hier de sleutel tot kunnen bieden. De
vraag is daarom of het gebruik van narratieven wellicht een oplossing kan bieden om het
gevoel van uitputting tegen te gaan en de aandacht omtrent het onderwerp te verhogen.
De negatieve effecten van herhaaldelijke blootstelling
Uit onderzoek van Zajonc (1968) is gebleken dat een mere exposure effect optreed bij
herhaaldelijke blootstelling. Dit wil zeggen dat men een positievere attitude ontwikkelt
tegenover simpele stimuli naarmate ze deze vaker zien. Wanneer een individu herhaaldelijk
blootgesteld wordt aan een boodschap leert het individu over de stimulus, wat resulteert in een
voldaan gevoel en een positieve attitude tegenover de boodschap (Stang, 1975).
Na langdurige herhaaldelijke blootstelling kan echter een zogenoemde mismatch ontstaan
tussen de nieuwsgeving en de aandacht van het publiek (McCombs & Shaw, 1972).
Overexposure zorgt voor publieke verveling en een saturatie effect (Henry & Gordon, 2001;
3
Narratieven in klimaatcommunicatie, een
succesverhaal?
Onderzoek naar de effecten van narratieven in klimaatcommunicatie
Narratives in climate communication, a success story?
Research into the effects of narratives in climate communication
Fenne Boumans – S1059929
Radboud Universiteit Nijmegen
Fundamenteel onderzoek naar Communicatie & Beïnvloeding 2021-2022
Begeleider: Dr. J. Hoek
,Narratieven in klimaatcommunicatie, een succesverhaal?
Abstract
In dit onderzoek is onderzocht of een klimaatboodschap waarin gebruik wordt gemaakt van
narratieven geschikter is dan een klimaatboodschap waarin geen gebruik wordt gemaakt van
narratieven om meer aandacht te genereren omtrent klimaatcommunicatie. De variabele
Aandacht is onderzocht als drie deelvariabelen: Uitgevraagde aandacht, Recall en Verificatie.
Er is gebruik gemaakt van een tussenproefpersoon ontwerp. In totaal hebben 103
proefpersonen deelgenomen aan het experiment, waarin iedere proefpersoon ofwel een
informatieve tekst of een narratieve tekst te lezen kreeg. Hoewel er een significant
multivariaat effect is opgetreden voor Teksttype op Uitgevraagde aandacht, Recall en
Verificatie zijn er geen significante univariate effecten opgetreden. Hiermee is er geen bewijs
gevonden dat narratieve klimaatboodschappen geschikter zijn dan klimaatboodschappen
zonder narratieven.
Kernwoorden: klimaatcommunicatie, narratieven, mere-exposure, compassion fatigue,
Relevance Theory
Inleiding
Vandaag de dag is de klimaatcrisis een van de grootste uitdagingen voor de mensheid.
Wereldwijd is het een maatschappelijk probleem dat vrijwel onmogelijk te omzeilen is. Het
menselijk handelen heeft een directe invloed op het klimaat en zeer waarschijnlijk is dit de
dominante oorzaak van de opwarming van de aarde (IPCC, 2013; Steg & Vlek, 2009).
Omgekeerd kan het menselijk handelen de opwarming van de aarde ook afremmen. Dit heeft
ervoor gezorgd dat communicatie omtrent klimaatveranderingen sinds de jaren 1990 erg is
gegroeid (Chadwick, 2017). Krantenkoppen als “Nog strengere klimaatdoelen dreigen” en
“IPPC-rapport is code rood voor de mensheid” zijn tegenwoordig niet meer weg te denken
2
, Narratieven in klimaatcommunicatie, een succesverhaal?
uit het nieuws. Men wordt, gezien de urgentie van de klimaatcrisis, herhaaldelijk
geconfronteerd met nieuwsberichten over klimaatveranderingen waarin bewustzijn wordt
gegenereerd en waarin zij zowel direct als indirect worden aangespoord om actie te
ondernemen tegen de klimaatcrisis. De behoefte aan gedragsverandering omtrent dit
onderwerp is groot, wat erin resulteert dat nieuwsoutlets er veel over communiceren.
Herhaaldelijke blootstelling aan boodschappen over eenzelfde onderwerp kan echter ook een
keerzijde hebben, gezien dit kan zorgen voor verveling (Berlyne, 1970) en bagatellisering van
het onderwerp (Kinnick, Krugman, & Cameron, 1996). Daarnaast stelt Stoknes (2015) dat de
complexiteit van klimaatontwrichting zorgt voor een gevoel van uitputting, wat de
effectiviteit van een klimaatboodschap negatief beïnvloedt. Ook zorgt de complexiteit van
klimaatontwrichting ervoor dat er geen eenduidige oplossing is, waardoor er geen concreet
beleid wordt gecommuniceerd (Bushell, Satre Buisson, Workman, & Colley, 2017). Volgens
Bushell et al. (2017) zouden strategische narratieven hier de sleutel tot kunnen bieden. De
vraag is daarom of het gebruik van narratieven wellicht een oplossing kan bieden om het
gevoel van uitputting tegen te gaan en de aandacht omtrent het onderwerp te verhogen.
De negatieve effecten van herhaaldelijke blootstelling
Uit onderzoek van Zajonc (1968) is gebleken dat een mere exposure effect optreed bij
herhaaldelijke blootstelling. Dit wil zeggen dat men een positievere attitude ontwikkelt
tegenover simpele stimuli naarmate ze deze vaker zien. Wanneer een individu herhaaldelijk
blootgesteld wordt aan een boodschap leert het individu over de stimulus, wat resulteert in een
voldaan gevoel en een positieve attitude tegenover de boodschap (Stang, 1975).
Na langdurige herhaaldelijke blootstelling kan echter een zogenoemde mismatch ontstaan
tussen de nieuwsgeving en de aandacht van het publiek (McCombs & Shaw, 1972).
Overexposure zorgt voor publieke verveling en een saturatie effect (Henry & Gordon, 2001;
3
