ZORGBEHOEFTEN: SEKSUALITEIT EN SEKSUELE GEZONDHEID
1. SEKSUALITEIT, INTIMITEIT EN SEKSUELE GEZONDHEIDSZORG
1.1. BEGRIPSOMSCHRIJVING
SEKSUALITEIT:
Ø Een centraal aspect van het menszijn doorheen het leven.
Ø Het houdt in het geslacht, genderID en -rollen., seksuele oriëntatie, erotiek, plezier, intimiteit
en voortplanting
Ø Seksualiteit wordt ervaren en vormgegeven in gedachten, fantasieën, verlangens,
overtuigingen, attituden, waarden, gedrag, handelingen, rollen en relaties
Ø Seksualiteit wordt beïnvloed door de interactie van biologische, psychologische, sociale,
economische, politieke, culturele, ethische, juridische, historische, religieuze en spirituele
factoren
SEKSUALITEIT = BREED
1. Persoonsgebonden kenmerken: geslacht, genderindentiteit, genderrollen en seksuele
oriëntatie
© Hebben invloed op seksualiteitsbeleving van een persoon
2. Redenen om seksualiteit te ervaren
© Erotiek, plezier, intimiteit en voortplanting
3. Gedachten, gevoelens en fantasieën
4. Waarden, overtuigingen en attitudes
© Hoe je kijkt naar minder ‘klassieke’ vormen van seksualiteit en minder (of niet-)
traditionele relaties, wat je vindt van sekswerkers, erotische en seksuele
dienstverlening is gekleurd
© De antwoorden hierop zeggen iets over hoe je naar seksualiteit kijkt
5. Cultuur, religie, politieke systemen, strafrechtelijke kaders en de media
© Elk specifieke opvattingen over wat (normale) seksualiteit is
© Deze contexten zullen meebepalen hoe je naar seksualiteit kijkt en wat je gepast/niet
gepast vindt
SEKSUALITEIT EN INTIMITEIT
Ø Kunnen complementair aan elkaar zijn en kunnen in elkaars verlengde liggen, MAAR
kunnen los van elkaar bestaan
© Je hoeft je niet verbonden te voelen met iemand om seksualiteit met die persoon te
beleven
Ø INTIMITEIT:
© Een gevoel van verbondenheid
© Een heel vertrouwd gevoel hebben met (iets of) iemand, er helemaal in op kunnen
gaan
© Het hebben van een betekenisvol en zingevend contact
© Het is de ruimte ervaren om je diepste gedachten en gevoelens te delen,
ongedwongen en met respect in dit contact je authentieke zelf te kunnen zijn
© Die verbondenheid kan op verschillende manieren ervaren worden
, Ø DRIE SOORTEN INTIMITEIT
© EMOTIONELE: betrekking op troost en emotionele ondersteuning
© RELATIONELE: ervaren wederkerigheid of onderlinge afhankelijkheid in de relaties
met anderen
© LICHAMELIJKE: lichamelijke aanrakingen in de meest brede zin van het woord
o Elkaars hand vasthouden, knuffelen, kussen, seks
INTIMITEIT EN SEKSUALITEIT = BELANGRIJKE LEVENSBEHOEFTE
Ø Bijdrage aan QoL en een gelukkig leven
Ø IEDEREEN heeft her recht zich te ontwikkelen o.v.v. seksualiteit en relaties en om
seksualiteit te beleven op een persoonlijke en ongedwongen manier met ruimte voor vrije
keuzes
Ø In BGL van ZO à dialoog VPK en ZO = centraal
© Seksueel gedrag, context, motieven van ZO = verduidelijken en verhelderen
© Samen op zoek kunnen gaan naar wat de ZO o.v.v. seksualiteit en intimiteit
belangrijk vindt, hoe dat gerealiseerd kan worden en welke rol de VPK hierbinnen
kan opnemen
1.2. BETEKENISGEVING
VPK BEROEP
Ø Op verschillende manieren met seksualiteit en intimiteit geconfronteerd
© Aanrakingen tss ZV en ZO = onontbeerlijk als je goede zorg wil verlenen
© VPK moet hier te allen tijde op een professionele manier mee omgaan
Ø Iedere persoon = persoonlijke en individuele invulling van seksualiteit
Ø PERSOONLIJKE GRENZEN toepassen in omgang met seksueel gedrag
© Grenzen worden mede gevormd vanuit levensgeschiedenis en waarden en normen
o Wat voor ene persoon als normaal aanzien wordt, hoeft voor de andere niet
op die manier gezien te worden
o Éénzelfde handeling kan verschillende betekenissen krijgen door
verschillende personen
GRENZEN
Ø 1e stap in proces:
© Bewust worden of voelen van eigen tolerantiegrens + bewust zijn dat ook ZO
bepaalde aanrakingen als aantasting van zijn persoonlijke intimiteit en waardigheid
kan ervaren zonder dat dit noodzakelijk zo bedoeld werd
© Gedragingen kunnen dus als seksueel en grensoverschrijdend ervaren worden (langs
beide kanten)
Ø 2 stap:
e
© Persoonlijke grens kenbaar maken
© Vaak slagen ZV hier niet direct in omdat ze erg van slag zijn: beschaamd, hulpeloos,
woedend, verward
IMPACT
Ø Impact seksueel gedrag wordt niet gerapporteerd of besproken in team
Ø ZV vrezen dat collega’s hun gevoelens niet zullen erkennen, zullen minimaliseren of
weglachen
Ø Kunnen bespreekbaar maken van eigen kwetsbaarheid met het team = ondersteunend in
verdere omgang met gedrag
,1.3. SEKSUELE GEZONDHEID
DEFINITIE
Ø Een staat van lichamelijk, emotioneel, mentaal en sociaal welbevinden m.b.t. seksualiteit
Ø Meer dan afwezigheid van ziekte, disfunctie of gebrek
Ø Seksuele gezondheid vereist positieve en respectvolle benadering van seksualiteit, vrij van
dwang, discriminatie en geweld
Ø Om tot seksuele gezondheid te komen en te handhaven moeten de seksuele rechten van alle
mensen worden gerespecteerd en waargemaakt
à In deze definitie vanuit biopsychosociaal model vertrekken en seksuele burgerrechten in rekening
brengen
KRITIEK DEFINITIE
Ø Een staat van welbevinden = vaag begrip + is (volledig) welbevinden haalbaar?
Ø Seksuele gezondheid = ten onrechte beschouwd als één vast omschreven begrip, ideale en
statische toestand = eenzijdig beeld van seksualiteit gecreëerd
Ø De definitie verdient een realistische en minder normerende kijk op seksuele gezondheid
HERDEFINIËRING
Ø Seksuele gezondheid is het vermogen zich seksueel aan te passen en eigen regie te voeren,
in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven
© Hiermee minder focus op schijnbaar absoluut en objectief gedefinieerde ‘staat van
seksueel welbevinden’ = er wordt dus ruimte gecreëerd voor proces waarin eenieder
afhankelijk van de levensfase en eigen context seksuele aanpassingen maakt binnen
de eigen wensen en grenzen
© Geen absoluut en objectief gedefinieerde ‘goede gezonde seks’, ruimte voor grote
diversiteit aan seksualiteiten
© Realistischer en minder normerend
© Biopsychosociale holistisch kader blijft gehandhaafd, alsook voorwaarden waaronder
seksuele gezondheid tot zijn recht zou moeten komen
Ø Seksuele gezondheid vereist
© Een positieve en respectvolle benadering van seksualiteit en seksuele relaties
© Mogelijkheid om plezierige en veilige seksuele ervaringen op te doen, vrij van dwanf,
discriminatie en geweld
Ø Om seksuele gezondheid te bereiken en te handhaven moeten de seksuele rechten van alle
mensen worden gerespecteerd, beschermd en waargemaakt
1.4. SEKSUELE GEZONDHEID IN VLAANDEREN
SYMPOSIUM
Ø 2018 Symposium seksuele gezondheid (=SG)
© Opdracht Jo Vandeurzen
© Uitgevoerd door Agentschat Zorg en Gezondheid in samenwerking met Sensoa (=
Vlaams expertisecentrum seksuele gezondheid)
© Doel: stand van zaken o.v.v. seksuele gezondheid in Vlaanderen in kaart brengen +
nagaan welke pijnpunten er vanuit het werkveld en beleid werden gesignaleerd +
nadenken hoe aan deze pijnpunten tegemoet gekomen kan worden
Ø Hoewel er in Vlaanderen al heel wat positieve zaken gebeurd zijn o.v.v. SG, bestaan
initiatieven vaak naast elkaar en ontbreekt geïntegreerd preventief SGbeleid
, VLAAMS PREVENTIEVE GEZONDHEIDSBELEID
Ø Uit decreet 21/11/03: SG wordt als belangrijk thema beschouwd
© Betreft het ‘aan intieme lichamelijke relaties verbonden lichamelijk, geestelijk en
sociaal welbevinden’
Ø Hiertoe neemt Vlaamse regering initiatieven door bevolking aan te zetten tot huidig en
toekomstig gezond seksueel gedrag, alsook door bedreigingen voor de GZ door seksueel
gedrag op te sporen
Ø MAAR degelijk uitgewerkte visie en strategie ontbreekt nog
SYMPOSIUM
Ø Symposium SG = bespreking 5 thema’s zoals onderscheiden in het Sexpert OZ rond SG in
Vlaanderen
Ø Het ontbrak lang aan wet. Onderbouwde geg. m.b.t. SG in Vlaandern
© Beschikbare data waren voordien gefragmenteerd, niet representatief of gebaseerd
op kleinschalige studies of registraties
© Sexpert OZproject in 2013 centraal doel: systematisch uitgebreide info verzamelen
over de SG van Vlaamse mannen en vrouwen
o Dit o.b.v. representatieve steekproef van 1825 Vlamingen tss 14-80j
o Deze info op wetenschappelijke en systematische wijze verzamelen = geen
overbodige luxe
o Resultaten stellen beleidmakers, GZwerkers en andere professionals in staat
om hiermee een + SG te bevorderen bij hun doelgroep
Ø Tijdens Symposium ingezet op 4 actuele uitdagingen
1. Sociale gradiënt in seksuele gezondheid
• Specifieke noden en uitdagingen bij mensen in armoede
2. Seksualiteit in de setting van zorg en welzijn
3. Sekswerk
4. Relaties en seksualiteit in een digitaal tijdperk
à Uitdagingen waar ook VPK werkzaam in een zorg- en/of welzijnssetting mee worden
geconfronteerd
Ø Bovenal wilde Agentschap Zorg en Gezondheid in samenwerking met Sensoa met het
Symposium een bijdrage leveren aan een +seksualiteitsbeleving
© In zorg wordt seksualiteit nog te vaak geassocieerd met problemen
© Nog onvoldoende aandacht naar positieve aspecten en rol intimiteit en seksualiteit in
QoL voor ZO
1.5. HET BELANG VAN POSITIEVE SEKSUALITEIT
Seksualiteit wordt door VPK nog onvoldoende erkend als bron van lichamelijk en psychisch welzijn
àVaker gezien als een secundair luxeprobleem en dus niet als primair thema
Ø Vertaalt zich in eerder enge visie op seksueel welbevinden (SW)
Ø Mate waarin iemand tevreden is met zijn/haar seksualiteit = niet ééndimensioneel bepaald
door de afwezigheid van een seksuele functiestoornis
© Iemand met seksuele problemen kan een hoog SW hebben, MAAR ook omgekeerd
1. SEKSUALITEIT, INTIMITEIT EN SEKSUELE GEZONDHEIDSZORG
1.1. BEGRIPSOMSCHRIJVING
SEKSUALITEIT:
Ø Een centraal aspect van het menszijn doorheen het leven.
Ø Het houdt in het geslacht, genderID en -rollen., seksuele oriëntatie, erotiek, plezier, intimiteit
en voortplanting
Ø Seksualiteit wordt ervaren en vormgegeven in gedachten, fantasieën, verlangens,
overtuigingen, attituden, waarden, gedrag, handelingen, rollen en relaties
Ø Seksualiteit wordt beïnvloed door de interactie van biologische, psychologische, sociale,
economische, politieke, culturele, ethische, juridische, historische, religieuze en spirituele
factoren
SEKSUALITEIT = BREED
1. Persoonsgebonden kenmerken: geslacht, genderindentiteit, genderrollen en seksuele
oriëntatie
© Hebben invloed op seksualiteitsbeleving van een persoon
2. Redenen om seksualiteit te ervaren
© Erotiek, plezier, intimiteit en voortplanting
3. Gedachten, gevoelens en fantasieën
4. Waarden, overtuigingen en attitudes
© Hoe je kijkt naar minder ‘klassieke’ vormen van seksualiteit en minder (of niet-)
traditionele relaties, wat je vindt van sekswerkers, erotische en seksuele
dienstverlening is gekleurd
© De antwoorden hierop zeggen iets over hoe je naar seksualiteit kijkt
5. Cultuur, religie, politieke systemen, strafrechtelijke kaders en de media
© Elk specifieke opvattingen over wat (normale) seksualiteit is
© Deze contexten zullen meebepalen hoe je naar seksualiteit kijkt en wat je gepast/niet
gepast vindt
SEKSUALITEIT EN INTIMITEIT
Ø Kunnen complementair aan elkaar zijn en kunnen in elkaars verlengde liggen, MAAR
kunnen los van elkaar bestaan
© Je hoeft je niet verbonden te voelen met iemand om seksualiteit met die persoon te
beleven
Ø INTIMITEIT:
© Een gevoel van verbondenheid
© Een heel vertrouwd gevoel hebben met (iets of) iemand, er helemaal in op kunnen
gaan
© Het hebben van een betekenisvol en zingevend contact
© Het is de ruimte ervaren om je diepste gedachten en gevoelens te delen,
ongedwongen en met respect in dit contact je authentieke zelf te kunnen zijn
© Die verbondenheid kan op verschillende manieren ervaren worden
, Ø DRIE SOORTEN INTIMITEIT
© EMOTIONELE: betrekking op troost en emotionele ondersteuning
© RELATIONELE: ervaren wederkerigheid of onderlinge afhankelijkheid in de relaties
met anderen
© LICHAMELIJKE: lichamelijke aanrakingen in de meest brede zin van het woord
o Elkaars hand vasthouden, knuffelen, kussen, seks
INTIMITEIT EN SEKSUALITEIT = BELANGRIJKE LEVENSBEHOEFTE
Ø Bijdrage aan QoL en een gelukkig leven
Ø IEDEREEN heeft her recht zich te ontwikkelen o.v.v. seksualiteit en relaties en om
seksualiteit te beleven op een persoonlijke en ongedwongen manier met ruimte voor vrije
keuzes
Ø In BGL van ZO à dialoog VPK en ZO = centraal
© Seksueel gedrag, context, motieven van ZO = verduidelijken en verhelderen
© Samen op zoek kunnen gaan naar wat de ZO o.v.v. seksualiteit en intimiteit
belangrijk vindt, hoe dat gerealiseerd kan worden en welke rol de VPK hierbinnen
kan opnemen
1.2. BETEKENISGEVING
VPK BEROEP
Ø Op verschillende manieren met seksualiteit en intimiteit geconfronteerd
© Aanrakingen tss ZV en ZO = onontbeerlijk als je goede zorg wil verlenen
© VPK moet hier te allen tijde op een professionele manier mee omgaan
Ø Iedere persoon = persoonlijke en individuele invulling van seksualiteit
Ø PERSOONLIJKE GRENZEN toepassen in omgang met seksueel gedrag
© Grenzen worden mede gevormd vanuit levensgeschiedenis en waarden en normen
o Wat voor ene persoon als normaal aanzien wordt, hoeft voor de andere niet
op die manier gezien te worden
o Éénzelfde handeling kan verschillende betekenissen krijgen door
verschillende personen
GRENZEN
Ø 1e stap in proces:
© Bewust worden of voelen van eigen tolerantiegrens + bewust zijn dat ook ZO
bepaalde aanrakingen als aantasting van zijn persoonlijke intimiteit en waardigheid
kan ervaren zonder dat dit noodzakelijk zo bedoeld werd
© Gedragingen kunnen dus als seksueel en grensoverschrijdend ervaren worden (langs
beide kanten)
Ø 2 stap:
e
© Persoonlijke grens kenbaar maken
© Vaak slagen ZV hier niet direct in omdat ze erg van slag zijn: beschaamd, hulpeloos,
woedend, verward
IMPACT
Ø Impact seksueel gedrag wordt niet gerapporteerd of besproken in team
Ø ZV vrezen dat collega’s hun gevoelens niet zullen erkennen, zullen minimaliseren of
weglachen
Ø Kunnen bespreekbaar maken van eigen kwetsbaarheid met het team = ondersteunend in
verdere omgang met gedrag
,1.3. SEKSUELE GEZONDHEID
DEFINITIE
Ø Een staat van lichamelijk, emotioneel, mentaal en sociaal welbevinden m.b.t. seksualiteit
Ø Meer dan afwezigheid van ziekte, disfunctie of gebrek
Ø Seksuele gezondheid vereist positieve en respectvolle benadering van seksualiteit, vrij van
dwang, discriminatie en geweld
Ø Om tot seksuele gezondheid te komen en te handhaven moeten de seksuele rechten van alle
mensen worden gerespecteerd en waargemaakt
à In deze definitie vanuit biopsychosociaal model vertrekken en seksuele burgerrechten in rekening
brengen
KRITIEK DEFINITIE
Ø Een staat van welbevinden = vaag begrip + is (volledig) welbevinden haalbaar?
Ø Seksuele gezondheid = ten onrechte beschouwd als één vast omschreven begrip, ideale en
statische toestand = eenzijdig beeld van seksualiteit gecreëerd
Ø De definitie verdient een realistische en minder normerende kijk op seksuele gezondheid
HERDEFINIËRING
Ø Seksuele gezondheid is het vermogen zich seksueel aan te passen en eigen regie te voeren,
in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven
© Hiermee minder focus op schijnbaar absoluut en objectief gedefinieerde ‘staat van
seksueel welbevinden’ = er wordt dus ruimte gecreëerd voor proces waarin eenieder
afhankelijk van de levensfase en eigen context seksuele aanpassingen maakt binnen
de eigen wensen en grenzen
© Geen absoluut en objectief gedefinieerde ‘goede gezonde seks’, ruimte voor grote
diversiteit aan seksualiteiten
© Realistischer en minder normerend
© Biopsychosociale holistisch kader blijft gehandhaafd, alsook voorwaarden waaronder
seksuele gezondheid tot zijn recht zou moeten komen
Ø Seksuele gezondheid vereist
© Een positieve en respectvolle benadering van seksualiteit en seksuele relaties
© Mogelijkheid om plezierige en veilige seksuele ervaringen op te doen, vrij van dwanf,
discriminatie en geweld
Ø Om seksuele gezondheid te bereiken en te handhaven moeten de seksuele rechten van alle
mensen worden gerespecteerd, beschermd en waargemaakt
1.4. SEKSUELE GEZONDHEID IN VLAANDEREN
SYMPOSIUM
Ø 2018 Symposium seksuele gezondheid (=SG)
© Opdracht Jo Vandeurzen
© Uitgevoerd door Agentschat Zorg en Gezondheid in samenwerking met Sensoa (=
Vlaams expertisecentrum seksuele gezondheid)
© Doel: stand van zaken o.v.v. seksuele gezondheid in Vlaanderen in kaart brengen +
nagaan welke pijnpunten er vanuit het werkveld en beleid werden gesignaleerd +
nadenken hoe aan deze pijnpunten tegemoet gekomen kan worden
Ø Hoewel er in Vlaanderen al heel wat positieve zaken gebeurd zijn o.v.v. SG, bestaan
initiatieven vaak naast elkaar en ontbreekt geïntegreerd preventief SGbeleid
, VLAAMS PREVENTIEVE GEZONDHEIDSBELEID
Ø Uit decreet 21/11/03: SG wordt als belangrijk thema beschouwd
© Betreft het ‘aan intieme lichamelijke relaties verbonden lichamelijk, geestelijk en
sociaal welbevinden’
Ø Hiertoe neemt Vlaamse regering initiatieven door bevolking aan te zetten tot huidig en
toekomstig gezond seksueel gedrag, alsook door bedreigingen voor de GZ door seksueel
gedrag op te sporen
Ø MAAR degelijk uitgewerkte visie en strategie ontbreekt nog
SYMPOSIUM
Ø Symposium SG = bespreking 5 thema’s zoals onderscheiden in het Sexpert OZ rond SG in
Vlaanderen
Ø Het ontbrak lang aan wet. Onderbouwde geg. m.b.t. SG in Vlaandern
© Beschikbare data waren voordien gefragmenteerd, niet representatief of gebaseerd
op kleinschalige studies of registraties
© Sexpert OZproject in 2013 centraal doel: systematisch uitgebreide info verzamelen
over de SG van Vlaamse mannen en vrouwen
o Dit o.b.v. representatieve steekproef van 1825 Vlamingen tss 14-80j
o Deze info op wetenschappelijke en systematische wijze verzamelen = geen
overbodige luxe
o Resultaten stellen beleidmakers, GZwerkers en andere professionals in staat
om hiermee een + SG te bevorderen bij hun doelgroep
Ø Tijdens Symposium ingezet op 4 actuele uitdagingen
1. Sociale gradiënt in seksuele gezondheid
• Specifieke noden en uitdagingen bij mensen in armoede
2. Seksualiteit in de setting van zorg en welzijn
3. Sekswerk
4. Relaties en seksualiteit in een digitaal tijdperk
à Uitdagingen waar ook VPK werkzaam in een zorg- en/of welzijnssetting mee worden
geconfronteerd
Ø Bovenal wilde Agentschap Zorg en Gezondheid in samenwerking met Sensoa met het
Symposium een bijdrage leveren aan een +seksualiteitsbeleving
© In zorg wordt seksualiteit nog te vaak geassocieerd met problemen
© Nog onvoldoende aandacht naar positieve aspecten en rol intimiteit en seksualiteit in
QoL voor ZO
1.5. HET BELANG VAN POSITIEVE SEKSUALITEIT
Seksualiteit wordt door VPK nog onvoldoende erkend als bron van lichamelijk en psychisch welzijn
àVaker gezien als een secundair luxeprobleem en dus niet als primair thema
Ø Vertaalt zich in eerder enge visie op seksueel welbevinden (SW)
Ø Mate waarin iemand tevreden is met zijn/haar seksualiteit = niet ééndimensioneel bepaald
door de afwezigheid van een seksuele functiestoornis
© Iemand met seksuele problemen kan een hoog SW hebben, MAAR ook omgekeerd
