Motorische ontwikkeling –
aantekeningen colleges
Inhoud
De ontwikkeling in verschillende domeinen: waarom is motorische ontwikkeling zo belangrijk?.........2
Cognitieve prestaties (executieve functies)............................................................................................3
Motoriek en neurofysiologie..................................................................................................................3
Nativisme: belangrijkste kenmerken..................................................................................................6
Nativisme: de mogelijke beperkingen van de theorie............................................................................7
De recapitulatietheorie - Haeckel...........................................................................................................7
Tijdsorden van verandering....................................................................................................................8
Effecten van deprivatie (dus het ‘onthouden’ van omgevingsstimulatie)..............................................9
Kritieke periode ‘beyond’ en ‘during’ opvatting.....................................................................................9
Deprivatie studies.................................................................................................................................10
Nativisme: de mogelijke beperkingen van de theorie..........................................................................10
Cross-sectioneel en longitudinaal onderzoek.......................................................................................10
Motorische ontwikkeling: vijf invloedrijke ontwikkelingstheorieën.....................................................10
Nature nurture debat.......................................................................................................................11
Empirisme.............................................................................................................................................11
The visual Cliff...............................................................................................................................11
Empirisme: het verhaal van Little Albert..............................................................................................11
Foetale ontwikkeling in 3 fasen............................................................................................................15
De prenatale motoriek.....................................................................................................................15
De biologische ontwikkeling: de ontwikkeling van de hersenen......................................................15
Corpus callosum en hemisferische dominantie....................................................................................17
De motor cortex...................................................................................................................................17
Plasticiteit van de hersenen..................................................................................................................18
De frontaalkwabben.............................................................................................................................18
Van prenataal naar postnataal.............................................................................................................18
Gevolgen van vroeggeboorte voor de ontwikkeling.............................................................................19
Reflexen of babyreacties?.................................................................................................................19
De verdere fysieke ontwikkeling...........................................................................................................20
1
, College 1 – Aantekeningen
Wat is ontwikkeling?
- Relatief permanente veranderingen over de leeftijd
- Lichamelijke groei
- Leren van nieuwe vaardigheden
- Gedrag aanpassen aan verschillende contexten
- Kunnen oplossen van niet eerder op te lossen problemen
- Een irreversibel en onomkeerbaar proces
Wat is leren?
- Leren is reversibel, leren kun je omdraaien door af te leren
- Leren van nieuwe vaardigheden
- Gedrag aanpassen aan verschillende contexten
- Kunnen oplossen van niet eerder op te lossen problemen
Ontwikkelingsaspecten kun je niet terugdraaien (rijping), leeraspecten kun je terugdraaien of
versnellen. Ontwikkeling van lopen als gevolg van leren, door bijvoorbeeld trainingen te doen zodat
kinderen sneller lopen.
De ontwikkeling in verschillende domeinen: waarom is motorische
ontwikkeling zo belangrijk?
Leeftijds- Fysiek Cognitief Sociaal- Belangrijke Resultaat
probleem emotioneel sociale relatie
Eerste jaar Grove motoriek Senso-motoriek Vertrouwen Moeder of andere Vertrouwen en
versus verzorger optimisme
wantrouwen
Tweede jaar Fijne motoriek Senso-motoriek Autonomie versus Ouders Gevoel van
twijfel zelfcontrole
Drie tot vijf Coördinatie en Pre-operationeel Initiatief versus gezin Initietief-nemen met
jaar ontwikkeling van (2-7 jaar) schuldgevoel doelgerichtheid
vaardigheden
Zes tot twaalf Concreet Vlijt versus Buurt en school Competentie in
jaar operationeel minderwaardighei fysieke, cognitieve en
d sociale vaardigheden
Twaalf tot Puberteit Formeel Identiteit versus Leeftijdsgenoten Beeld van zichzelf als
achttien jaar operationeel rolverwarring en leiderschaps- unieke
modellen persoonlijkheid
Wetenschappelijk bewijs voor invloed van motoriek op cognitie: er bestaat een correlatie tussen
motoriek en schoolse vaardigheden, zo zijn je reken- en leesvaardigheden goed als je conditie ook
goed is. Dit is echter geen causaal verband, de oorzaak is niet duidelijk.
2
, Cognitieve prestaties (executieve functies)
Cognitieve functies:
- Aandacht – selectief, volgehouden, dubbele taken, controle
- Taak switchen
- Respons inhibitie
- Geheugen – korte termijn, lange termijn, werkgeheugen
- Concentratie
- Taal
Motoriek en rekenen, onderzoek Goldin-Meadow (2009): als kinderen hun motoriek (tellen op
handen) niet mogen gebruiken wordt het oplossen van sommen moeilijker. Als je op je handen zit is
het moeilijker om iets uit te leggen.
Motoriek en neurofysiologie
Fysiologische mechanismen: toename neurotransmitters, vorming nieuwe hersencellen
Als je fysiek goed in orde bent heeft dat ook invloed op je fysiologische mechanismen.
Bewegingsonderwijs is in de loop van de jaren uit het onderwijs verdwenen:
- Meer aandacht voor schoolse vaardigheden (rekenen, taal, lezen en schrijven)
- Leerlingen zitten veel langer stil en bewegen steeds minder (reden van meer ADHD?)
- Effecten van dit beleid zijn niet groot
- Wetenschappelijk bewijs: onderzoek naar effect van bewegen op cognitie (NB niet eenduidig)
Wat zijn de elementen van het motorische systeem?
Andreas Vesallius (16e eeuw) bestudeerde menselijke anatomie door lijken te ontleden. Hij gaf op
plaatjes weer hoe het menselijk lichaam in elkaar zat.
Een grove indeling in neurale structuren van Perifeer (buitenkant) naar centraal:
- Spieren: de contractiele elementen, daardoor
beweeg je
- Ruggenmerg: verbinding tussen spieren en
hersenen
- Hersenen: corticaal (meerdere gebieden) en
subcorticaal, basale ganglia (o.a. remmen van
bewegingen) en cerebellum (o.a. timing
bewegingen)
3
aantekeningen colleges
Inhoud
De ontwikkeling in verschillende domeinen: waarom is motorische ontwikkeling zo belangrijk?.........2
Cognitieve prestaties (executieve functies)............................................................................................3
Motoriek en neurofysiologie..................................................................................................................3
Nativisme: belangrijkste kenmerken..................................................................................................6
Nativisme: de mogelijke beperkingen van de theorie............................................................................7
De recapitulatietheorie - Haeckel...........................................................................................................7
Tijdsorden van verandering....................................................................................................................8
Effecten van deprivatie (dus het ‘onthouden’ van omgevingsstimulatie)..............................................9
Kritieke periode ‘beyond’ en ‘during’ opvatting.....................................................................................9
Deprivatie studies.................................................................................................................................10
Nativisme: de mogelijke beperkingen van de theorie..........................................................................10
Cross-sectioneel en longitudinaal onderzoek.......................................................................................10
Motorische ontwikkeling: vijf invloedrijke ontwikkelingstheorieën.....................................................10
Nature nurture debat.......................................................................................................................11
Empirisme.............................................................................................................................................11
The visual Cliff...............................................................................................................................11
Empirisme: het verhaal van Little Albert..............................................................................................11
Foetale ontwikkeling in 3 fasen............................................................................................................15
De prenatale motoriek.....................................................................................................................15
De biologische ontwikkeling: de ontwikkeling van de hersenen......................................................15
Corpus callosum en hemisferische dominantie....................................................................................17
De motor cortex...................................................................................................................................17
Plasticiteit van de hersenen..................................................................................................................18
De frontaalkwabben.............................................................................................................................18
Van prenataal naar postnataal.............................................................................................................18
Gevolgen van vroeggeboorte voor de ontwikkeling.............................................................................19
Reflexen of babyreacties?.................................................................................................................19
De verdere fysieke ontwikkeling...........................................................................................................20
1
, College 1 – Aantekeningen
Wat is ontwikkeling?
- Relatief permanente veranderingen over de leeftijd
- Lichamelijke groei
- Leren van nieuwe vaardigheden
- Gedrag aanpassen aan verschillende contexten
- Kunnen oplossen van niet eerder op te lossen problemen
- Een irreversibel en onomkeerbaar proces
Wat is leren?
- Leren is reversibel, leren kun je omdraaien door af te leren
- Leren van nieuwe vaardigheden
- Gedrag aanpassen aan verschillende contexten
- Kunnen oplossen van niet eerder op te lossen problemen
Ontwikkelingsaspecten kun je niet terugdraaien (rijping), leeraspecten kun je terugdraaien of
versnellen. Ontwikkeling van lopen als gevolg van leren, door bijvoorbeeld trainingen te doen zodat
kinderen sneller lopen.
De ontwikkeling in verschillende domeinen: waarom is motorische
ontwikkeling zo belangrijk?
Leeftijds- Fysiek Cognitief Sociaal- Belangrijke Resultaat
probleem emotioneel sociale relatie
Eerste jaar Grove motoriek Senso-motoriek Vertrouwen Moeder of andere Vertrouwen en
versus verzorger optimisme
wantrouwen
Tweede jaar Fijne motoriek Senso-motoriek Autonomie versus Ouders Gevoel van
twijfel zelfcontrole
Drie tot vijf Coördinatie en Pre-operationeel Initiatief versus gezin Initietief-nemen met
jaar ontwikkeling van (2-7 jaar) schuldgevoel doelgerichtheid
vaardigheden
Zes tot twaalf Concreet Vlijt versus Buurt en school Competentie in
jaar operationeel minderwaardighei fysieke, cognitieve en
d sociale vaardigheden
Twaalf tot Puberteit Formeel Identiteit versus Leeftijdsgenoten Beeld van zichzelf als
achttien jaar operationeel rolverwarring en leiderschaps- unieke
modellen persoonlijkheid
Wetenschappelijk bewijs voor invloed van motoriek op cognitie: er bestaat een correlatie tussen
motoriek en schoolse vaardigheden, zo zijn je reken- en leesvaardigheden goed als je conditie ook
goed is. Dit is echter geen causaal verband, de oorzaak is niet duidelijk.
2
, Cognitieve prestaties (executieve functies)
Cognitieve functies:
- Aandacht – selectief, volgehouden, dubbele taken, controle
- Taak switchen
- Respons inhibitie
- Geheugen – korte termijn, lange termijn, werkgeheugen
- Concentratie
- Taal
Motoriek en rekenen, onderzoek Goldin-Meadow (2009): als kinderen hun motoriek (tellen op
handen) niet mogen gebruiken wordt het oplossen van sommen moeilijker. Als je op je handen zit is
het moeilijker om iets uit te leggen.
Motoriek en neurofysiologie
Fysiologische mechanismen: toename neurotransmitters, vorming nieuwe hersencellen
Als je fysiek goed in orde bent heeft dat ook invloed op je fysiologische mechanismen.
Bewegingsonderwijs is in de loop van de jaren uit het onderwijs verdwenen:
- Meer aandacht voor schoolse vaardigheden (rekenen, taal, lezen en schrijven)
- Leerlingen zitten veel langer stil en bewegen steeds minder (reden van meer ADHD?)
- Effecten van dit beleid zijn niet groot
- Wetenschappelijk bewijs: onderzoek naar effect van bewegen op cognitie (NB niet eenduidig)
Wat zijn de elementen van het motorische systeem?
Andreas Vesallius (16e eeuw) bestudeerde menselijke anatomie door lijken te ontleden. Hij gaf op
plaatjes weer hoe het menselijk lichaam in elkaar zat.
Een grove indeling in neurale structuren van Perifeer (buitenkant) naar centraal:
- Spieren: de contractiele elementen, daardoor
beweeg je
- Ruggenmerg: verbinding tussen spieren en
hersenen
- Hersenen: corticaal (meerdere gebieden) en
subcorticaal, basale ganglia (o.a. remmen van
bewegingen) en cerebellum (o.a. timing
bewegingen)
3
