Inleiding orthopedagogiek – Aantekeningen colleges
Inhoud
College 1 .................................................................................................................................................. 3
Wat is opvoeding? ........................................................................................................................... 3
Pedagogiek een normatieve wetenschap? ..................................................................................... 4
Orthopedagogie............................................................................................................................... 5
Problematische OpvoedingsSituatie (POS) ..................................................................................... 5
Waarom gaat opvoeding soms mis? ............................................................................................... 6
Einddoel PWO: de scientist practioner............................................................................................ 6
College 2 .................................................................................................................................................. 7
Ontwikkelingen in de orthopedagogiek .......................................................................................... 7
Orthopedagogiek versus psychologie en kinderpsychiatrie............................................................ 8
Hoofdstuk 3 RB&D: handelen .......................................................................................................... 8
Kenmerken van menselijk handelen ............................................................................................... 9
Handelen in context van een verhaal .............................................................................................. 9
Functie van verhalen ....................................................................................................................... 9
Kanttekening bij het begrip handelen ........................................................................................... 10
Doel van agogische wetenschappen: handelen verbeteren ......................................................... 11
Wat kan je doen als orthopedagoog om het handelen van een cliënt te verbeteren? ................ 11
College 3 ................................................................................................................................................ 13
Verantwoord methodisch handelen ............................................................................................. 14
Hoe effectief is ons handelen? ...................................................................................................... 15
Waarom we niet zouden moeten meten tijdens de behandeling ................................................ 15
Verschillende types hulpverleners ................................................................................................ 16
College 4 ................................................................................................................................................ 17
Residentiële jeugdzorg .................................................................................................................. 17
Gesloten jeugdzorg........................................................................................................................ 20
College 5 ................................................................................................................................................ 21
Speciaal onderwijs ......................................................................................................................... 21
Cluster onderwijs........................................................................................................................... 22
Ontwikkelingsplan leerlingen speciaal (cluster) onderwijs ........................................................... 22
Paradigma’s over mensen met beperking..................................................................................... 23
college 6 ................................................................................................................................................ 27
Definitie van kindermishandeling.................................................................................................. 27
,Inleiding orthopedagogiek – Aantekeningen colleges
Vormen van kindermishandeling .................................................................................................. 28
College 7 ................................................................................................................................................ 29
Prevalentie kindermishandeling .................................................................................................... 29
Kindermishandeling: oorzaken, risico factoren ............................................................................. 30
Preventie en interventie................................................................................................................ 31
Multiprobleemgezinnen/meervoudige probleemgezinnen (MPG) .............................................. 31
pleegzorg ....................................................................................................................................... 32
College 8 ................................................................................................................................................ 34
Wat is autisme? ............................................................................................................................. 35
4 cognitieve aspecten van autisme ............................................................................................... 36
Diagnostiek .................................................................................................................................... 37
College 9 ................................................................................................................................................ 40
Wat is een taalontwikkelingsstoornis (TOS) .................................................................................. 40
Impact van doofheid ..................................................................................................................... 41
Diagnostiek en interventies ........................................................................................................... 44
Gebarentaal en dovenidentiteit .................................................................................................... 46
College 10 .............................................................................................................................................. 46
Impact van visuele beperking ........................................................................................................ 47
Mijlpalen en motorische ontwikkeling .......................................................................................... 48
Diagnostiek en interventies ........................................................................................................... 50
,Inleiding orthopedagogiek – Aantekeningen colleges
College 1
Wat is opvoeding?
- Lichamelijk en geestelijk vormen, grootbrengen
- Een vorm van socialisatie:
o proces van inlijven van nieuwkomers in een groepsverband
o iemand vertrouwd maken met de cultuur van een groep
- Opvoeden wordt grotendeels ongeorganiseerd door amateurs uitgevoerd
Opvoeding is geen activiteit op zichzelf:
Langeveld: ‘opvoeden is wezenlijk voor mens-vorming. Een mens is een animal educandum (een dier
dat opgevoed moet worden)’
Theorieën over opvoeden zijn relatief, want ze zijn gebonden aan cultuur, tijd en plaats.
- Revival: Rust, Reinheid en Regelmaat → veiligheid, structuur en consequent zijn
- Gedeeltelijke revival: autoritair → anti-autoritair → autoritatief opvoeden
Samengevat: theorieën met een doel
- Opvoeding is het proces waarin een persoon – meestal een kind - wordt gevormd naar de
normen en waarden van diens opvoeder(s) en daarmee meestal naar de voornaamste
normen en waarden van de samenleving waarin hij leeft.
- Opvoeden beoogt behalve socialisatie een kind tot zelfstandigheid brengen.
- De westerse opvoeding is er hoofdzakelijk op gericht het kind te helpen mondig te worden,
dus in staat zijn om bekwaam en moreel en betrouwbaar deel te nemen aan de samenleving
en ‘zelfvorming’ (langeveld)
Opvoeden volgens Kok (meer gericht op kinderen met een beperking):
- Opvoeden is een functioneel proces
- Er is geen sprake van einddoelen in intentionele zin. Ouders hebben een diffuse gerichtheid:
hun kind wordt hopelijk gelukkig
- Er zijn wel tussendoelen (fietsen, diploma)
- Doel van opvoedend handelen is procesoptimalisering
, Inleiding orthopedagogiek – Aantekeningen colleges
- Zowel kind- als ouderperspectief zijn van belang
- Perspectief afwezig, dan is professionele hup nodig
Wat is opvoeden volgens Kok: in relatie staan van opvoeder en opvoedeling waarin opvoeder zich als
persoon uitdraagt wat die wil dat een kind leert, een klimaat creëert dat persoonlijkheidsgroei
bevordert en leefsituaties zo hanteert dat deze optimale kansen bieden op zelfontplooiing. (deze
visie sluit niemand uit, zoals gehandicapten)
Uitwerkingen van Kok:
Eerstegraads strategie: professionele relatie creëren, onder klimaat creëren wordt verstaan wie er bij
elkaar worden gezet, het is niet handig als je een autist en een ADHD’er naast elkaar zet, dit is ook
een interventie.
Tweedegraads strategie: theorieën en behandelingen erop los laten, psychologen en psychiaters
doen dit ook.
Derdegraads strategie: personaliseren, voor een bepaald kind moet je iets meer of minder van een
bepaalde behandeling uitvoeren om het te laten werken.
Pedagogiek een normatieve wetenschap?
Pedagogie(k):
- (paidagoogia in Grieks), pais = kind, agogein = leiden
- Pedagogiek = de wetenschap met het opvoeden als opject
- Pedagogie = de praktijk van het handelen binnen de opvoeding
Normatieve wetenschap?
- Opvoeden wordt geregeld door normen uit de samenleving. Daarvanuit handelen opvoeders
gericht op een einddoel of visie over wat wenselijk en haalbaar is.
- Volgens anderen stelt de pedagogiek echter ook normen op door ethiek te vertalen naar
pedagogische opdrachten. Bijvoorbeeld in religieus of totalitaire staten.
Inhoud
College 1 .................................................................................................................................................. 3
Wat is opvoeding? ........................................................................................................................... 3
Pedagogiek een normatieve wetenschap? ..................................................................................... 4
Orthopedagogie............................................................................................................................... 5
Problematische OpvoedingsSituatie (POS) ..................................................................................... 5
Waarom gaat opvoeding soms mis? ............................................................................................... 6
Einddoel PWO: de scientist practioner............................................................................................ 6
College 2 .................................................................................................................................................. 7
Ontwikkelingen in de orthopedagogiek .......................................................................................... 7
Orthopedagogiek versus psychologie en kinderpsychiatrie............................................................ 8
Hoofdstuk 3 RB&D: handelen .......................................................................................................... 8
Kenmerken van menselijk handelen ............................................................................................... 9
Handelen in context van een verhaal .............................................................................................. 9
Functie van verhalen ....................................................................................................................... 9
Kanttekening bij het begrip handelen ........................................................................................... 10
Doel van agogische wetenschappen: handelen verbeteren ......................................................... 11
Wat kan je doen als orthopedagoog om het handelen van een cliënt te verbeteren? ................ 11
College 3 ................................................................................................................................................ 13
Verantwoord methodisch handelen ............................................................................................. 14
Hoe effectief is ons handelen? ...................................................................................................... 15
Waarom we niet zouden moeten meten tijdens de behandeling ................................................ 15
Verschillende types hulpverleners ................................................................................................ 16
College 4 ................................................................................................................................................ 17
Residentiële jeugdzorg .................................................................................................................. 17
Gesloten jeugdzorg........................................................................................................................ 20
College 5 ................................................................................................................................................ 21
Speciaal onderwijs ......................................................................................................................... 21
Cluster onderwijs........................................................................................................................... 22
Ontwikkelingsplan leerlingen speciaal (cluster) onderwijs ........................................................... 22
Paradigma’s over mensen met beperking..................................................................................... 23
college 6 ................................................................................................................................................ 27
Definitie van kindermishandeling.................................................................................................. 27
,Inleiding orthopedagogiek – Aantekeningen colleges
Vormen van kindermishandeling .................................................................................................. 28
College 7 ................................................................................................................................................ 29
Prevalentie kindermishandeling .................................................................................................... 29
Kindermishandeling: oorzaken, risico factoren ............................................................................. 30
Preventie en interventie................................................................................................................ 31
Multiprobleemgezinnen/meervoudige probleemgezinnen (MPG) .............................................. 31
pleegzorg ....................................................................................................................................... 32
College 8 ................................................................................................................................................ 34
Wat is autisme? ............................................................................................................................. 35
4 cognitieve aspecten van autisme ............................................................................................... 36
Diagnostiek .................................................................................................................................... 37
College 9 ................................................................................................................................................ 40
Wat is een taalontwikkelingsstoornis (TOS) .................................................................................. 40
Impact van doofheid ..................................................................................................................... 41
Diagnostiek en interventies ........................................................................................................... 44
Gebarentaal en dovenidentiteit .................................................................................................... 46
College 10 .............................................................................................................................................. 46
Impact van visuele beperking ........................................................................................................ 47
Mijlpalen en motorische ontwikkeling .......................................................................................... 48
Diagnostiek en interventies ........................................................................................................... 50
,Inleiding orthopedagogiek – Aantekeningen colleges
College 1
Wat is opvoeding?
- Lichamelijk en geestelijk vormen, grootbrengen
- Een vorm van socialisatie:
o proces van inlijven van nieuwkomers in een groepsverband
o iemand vertrouwd maken met de cultuur van een groep
- Opvoeden wordt grotendeels ongeorganiseerd door amateurs uitgevoerd
Opvoeding is geen activiteit op zichzelf:
Langeveld: ‘opvoeden is wezenlijk voor mens-vorming. Een mens is een animal educandum (een dier
dat opgevoed moet worden)’
Theorieën over opvoeden zijn relatief, want ze zijn gebonden aan cultuur, tijd en plaats.
- Revival: Rust, Reinheid en Regelmaat → veiligheid, structuur en consequent zijn
- Gedeeltelijke revival: autoritair → anti-autoritair → autoritatief opvoeden
Samengevat: theorieën met een doel
- Opvoeding is het proces waarin een persoon – meestal een kind - wordt gevormd naar de
normen en waarden van diens opvoeder(s) en daarmee meestal naar de voornaamste
normen en waarden van de samenleving waarin hij leeft.
- Opvoeden beoogt behalve socialisatie een kind tot zelfstandigheid brengen.
- De westerse opvoeding is er hoofdzakelijk op gericht het kind te helpen mondig te worden,
dus in staat zijn om bekwaam en moreel en betrouwbaar deel te nemen aan de samenleving
en ‘zelfvorming’ (langeveld)
Opvoeden volgens Kok (meer gericht op kinderen met een beperking):
- Opvoeden is een functioneel proces
- Er is geen sprake van einddoelen in intentionele zin. Ouders hebben een diffuse gerichtheid:
hun kind wordt hopelijk gelukkig
- Er zijn wel tussendoelen (fietsen, diploma)
- Doel van opvoedend handelen is procesoptimalisering
, Inleiding orthopedagogiek – Aantekeningen colleges
- Zowel kind- als ouderperspectief zijn van belang
- Perspectief afwezig, dan is professionele hup nodig
Wat is opvoeden volgens Kok: in relatie staan van opvoeder en opvoedeling waarin opvoeder zich als
persoon uitdraagt wat die wil dat een kind leert, een klimaat creëert dat persoonlijkheidsgroei
bevordert en leefsituaties zo hanteert dat deze optimale kansen bieden op zelfontplooiing. (deze
visie sluit niemand uit, zoals gehandicapten)
Uitwerkingen van Kok:
Eerstegraads strategie: professionele relatie creëren, onder klimaat creëren wordt verstaan wie er bij
elkaar worden gezet, het is niet handig als je een autist en een ADHD’er naast elkaar zet, dit is ook
een interventie.
Tweedegraads strategie: theorieën en behandelingen erop los laten, psychologen en psychiaters
doen dit ook.
Derdegraads strategie: personaliseren, voor een bepaald kind moet je iets meer of minder van een
bepaalde behandeling uitvoeren om het te laten werken.
Pedagogiek een normatieve wetenschap?
Pedagogie(k):
- (paidagoogia in Grieks), pais = kind, agogein = leiden
- Pedagogiek = de wetenschap met het opvoeden als opject
- Pedagogie = de praktijk van het handelen binnen de opvoeding
Normatieve wetenschap?
- Opvoeden wordt geregeld door normen uit de samenleving. Daarvanuit handelen opvoeders
gericht op een einddoel of visie over wat wenselijk en haalbaar is.
- Volgens anderen stelt de pedagogiek echter ook normen op door ethiek te vertalen naar
pedagogische opdrachten. Bijvoorbeeld in religieus of totalitaire staten.
