H1. Systeem Aarde
Het ontstaan en de opbouw van de aarde
– 4,6 miljard jaar oud
– Actualiteitsbeginsel; Principe waarbij ervan uitgegaan wordt dat
natuurprocessen in het verleden en het heden op dezelfde manier
verlopen. (herhalende processen)
– Bodemonderzoek, magnetisch veld van de aarde en de ijzerdeeltjes in de
aardkorst en de aardmantel. Meteorietinslagen laten uranium achter, het
onderzoeken van kraters.
– Nevel van gas en stoffen, ontstaan deeltjes door zwaartekracht en
samentrekking.
o Zon en de nevel veranderde in planeten.
o Melkwegstelsel van zonnen als een schijfachtige spiraalvorm met
een zwart gat in het midden. Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter,
Saturnus, Uranus, Neptunus
– De chemische samenstelling. Warmte, materialen in de bodem (kern van
ijzer en nikkel)
– Dunne harde laag van licht gesteente.
– Meteorietinslag zorgt ervoor dat veel materiaal van de Aarde de ruimte in
wordt geslingerd en hieruit ontstond de maan. Nieuwe schillen met
chemische eigenschappen
– Aardkern (ijzer en nikkel) 5000-6000 graden Celsius
– Aardmantel (magnesium en ijzer) 1800-2800 graden Celsius
– Aardkorst (verschillende gesteentes hebben invloed op de hoogtes)
o Continentaal; 30 tot 70 km dik, graniet (licht)
o Oceanisch; 7km, basalt (zwaar)
– Chemisch
o Aardkern (ijzer, 6000 graden Celsius)
o Aardmantel (2800-1800 graden Celsius) magnesium en ijzer met
convectiestromingen, basaltische magma, asthenosfeer
o Continentale korst, 30-70 km dik graniet, licht gesteente
o Oceanische korst; zwaar basalt, 7 km dik
– Fysisch
o (Lithosfeer) Hard, zacht, plastisch (vloeibaar en elastisch de
asthenosfeer)
– Inwendige warmte als motor van de convectiestromen door vroegere
meteorietinslagen en radioactiviteit van gesteentes
– Exogene krachten (afbraak aarde) en endogene krachten (opbouw aarde)
– Hoe kunnen de endogene processen die samenhangen met de
platentektoniek, worden verklaard?
– Convectiestromen zijn de oorzaak van plaattektoniek, magmastromingen
van vloeibaar gesteente onder de aardkorst, boven de aardkorst is het
lava.
o De warmte van de aardkern geeft bewegingsenergie aan het
magma, warm magma is lichter dan koud dus het gaat eroverheen
en omhoog, de dichtheid neemt af en toe want het magma koelt
weer af
o Convergent (subductie, naar elkaar toe)
o Divergent (van elkaar af)
o Transversaal/transvorm (langs elkaar)
– Gevolgen;
o Aardbevingen (convergent en transform(licht op zee, zwaar op
land))
, o Bergen: plooiingsgebergte (convergent), breukgebergte
(divergent/tranform)
o Vulkanen (subductie en divergent)
– Vruchtbare grond en toerisme als reden om er te wonen
– Pyroklastische golven zijn lavastromen
Het verhaal van de gesteenten
– Bouwstenen van de lithosfeer (aardkorst) hebben verschillende kleur,
samenstelling, eigenschap
– Gesteenten bestaan uit mineralen en organische stoffen (basis)
o Chemische eigenschap is vorm (in ideale situatie heeft het deze
vorm)
o Organische stoffen zijn ontstaan uit gestorven organismen
– Stollingsgesteente (uit magma)
o Dieptegesteente; langzaam onder de korst, grote kristallen (graniet)
wit, roze, zwart
o Uitvloeiingsgesteente; stolt snel boven aardoppervlak (basalt),
grijszwart, klein kristal
– Sediment; samengeperst zand en klei
o Klastisch; in zee, meren, rivieren gevormd (zandsteen, kleisteen)
o Organisch; kalksteen door druk op lagen van dode organismen en
kalkdeeltjes
– Metamorfe gesteente (lange tijd onder hoge druk en temperatuur)
o Mineralen vallen uiteen, nieuwe kristallen (metamorf =
samenstelling verandert)
o Kalksteen wordt marmer, schalie of kleisteen wordt leisteen
o De gesteentekringloop;
Schuivende continenten;
– Geologische tijdschaal; Indeling van de geschiedenis van de aarde in
geologische tijdperken
– Mid-oceanische rug ontstaat door platentektoniek
Plaatgrenzen en aardbevingen
– Magnitude op de schaal van richter (intensiteit vermenigvuldigen met
10dm)
– Schaal van Mercalli geeft de intensiteit van de schade
– Ridge push (divergentie in oceaan)
– Slab pull (subductie van oceanische plaat onder continentale plaat (bij een
trog)
o Slenk en horst (breukgebergte als geheel)
– Plooiingsgebergte
– Tsunami (vertragende golfbeweging bij de kust, stijgende de golfhoogte,
aardbeving in zee)
– Platentektoniek
Het ontstaan en de opbouw van de aarde
– 4,6 miljard jaar oud
– Actualiteitsbeginsel; Principe waarbij ervan uitgegaan wordt dat
natuurprocessen in het verleden en het heden op dezelfde manier
verlopen. (herhalende processen)
– Bodemonderzoek, magnetisch veld van de aarde en de ijzerdeeltjes in de
aardkorst en de aardmantel. Meteorietinslagen laten uranium achter, het
onderzoeken van kraters.
– Nevel van gas en stoffen, ontstaan deeltjes door zwaartekracht en
samentrekking.
o Zon en de nevel veranderde in planeten.
o Melkwegstelsel van zonnen als een schijfachtige spiraalvorm met
een zwart gat in het midden. Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter,
Saturnus, Uranus, Neptunus
– De chemische samenstelling. Warmte, materialen in de bodem (kern van
ijzer en nikkel)
– Dunne harde laag van licht gesteente.
– Meteorietinslag zorgt ervoor dat veel materiaal van de Aarde de ruimte in
wordt geslingerd en hieruit ontstond de maan. Nieuwe schillen met
chemische eigenschappen
– Aardkern (ijzer en nikkel) 5000-6000 graden Celsius
– Aardmantel (magnesium en ijzer) 1800-2800 graden Celsius
– Aardkorst (verschillende gesteentes hebben invloed op de hoogtes)
o Continentaal; 30 tot 70 km dik, graniet (licht)
o Oceanisch; 7km, basalt (zwaar)
– Chemisch
o Aardkern (ijzer, 6000 graden Celsius)
o Aardmantel (2800-1800 graden Celsius) magnesium en ijzer met
convectiestromingen, basaltische magma, asthenosfeer
o Continentale korst, 30-70 km dik graniet, licht gesteente
o Oceanische korst; zwaar basalt, 7 km dik
– Fysisch
o (Lithosfeer) Hard, zacht, plastisch (vloeibaar en elastisch de
asthenosfeer)
– Inwendige warmte als motor van de convectiestromen door vroegere
meteorietinslagen en radioactiviteit van gesteentes
– Exogene krachten (afbraak aarde) en endogene krachten (opbouw aarde)
– Hoe kunnen de endogene processen die samenhangen met de
platentektoniek, worden verklaard?
– Convectiestromen zijn de oorzaak van plaattektoniek, magmastromingen
van vloeibaar gesteente onder de aardkorst, boven de aardkorst is het
lava.
o De warmte van de aardkern geeft bewegingsenergie aan het
magma, warm magma is lichter dan koud dus het gaat eroverheen
en omhoog, de dichtheid neemt af en toe want het magma koelt
weer af
o Convergent (subductie, naar elkaar toe)
o Divergent (van elkaar af)
o Transversaal/transvorm (langs elkaar)
– Gevolgen;
o Aardbevingen (convergent en transform(licht op zee, zwaar op
land))
, o Bergen: plooiingsgebergte (convergent), breukgebergte
(divergent/tranform)
o Vulkanen (subductie en divergent)
– Vruchtbare grond en toerisme als reden om er te wonen
– Pyroklastische golven zijn lavastromen
Het verhaal van de gesteenten
– Bouwstenen van de lithosfeer (aardkorst) hebben verschillende kleur,
samenstelling, eigenschap
– Gesteenten bestaan uit mineralen en organische stoffen (basis)
o Chemische eigenschap is vorm (in ideale situatie heeft het deze
vorm)
o Organische stoffen zijn ontstaan uit gestorven organismen
– Stollingsgesteente (uit magma)
o Dieptegesteente; langzaam onder de korst, grote kristallen (graniet)
wit, roze, zwart
o Uitvloeiingsgesteente; stolt snel boven aardoppervlak (basalt),
grijszwart, klein kristal
– Sediment; samengeperst zand en klei
o Klastisch; in zee, meren, rivieren gevormd (zandsteen, kleisteen)
o Organisch; kalksteen door druk op lagen van dode organismen en
kalkdeeltjes
– Metamorfe gesteente (lange tijd onder hoge druk en temperatuur)
o Mineralen vallen uiteen, nieuwe kristallen (metamorf =
samenstelling verandert)
o Kalksteen wordt marmer, schalie of kleisteen wordt leisteen
o De gesteentekringloop;
Schuivende continenten;
– Geologische tijdschaal; Indeling van de geschiedenis van de aarde in
geologische tijdperken
– Mid-oceanische rug ontstaat door platentektoniek
Plaatgrenzen en aardbevingen
– Magnitude op de schaal van richter (intensiteit vermenigvuldigen met
10dm)
– Schaal van Mercalli geeft de intensiteit van de schade
– Ridge push (divergentie in oceaan)
– Slab pull (subductie van oceanische plaat onder continentale plaat (bij een
trog)
o Slenk en horst (breukgebergte als geheel)
– Plooiingsgebergte
– Tsunami (vertragende golfbeweging bij de kust, stijgende de golfhoogte,
aardbeving in zee)
– Platentektoniek
