Uitgebreide samenvatting literatuur college 4

SAMENVATTING LITERATUUR COLLEGE 4
Bestuursrecht begrepen hfdst. 5.

Publiekrechtelijke normen waaraan een besluit moet voldoen:
 Relevant verdragenrecht, zoals de bepalingen uit het EVRM (vgl. art. 93 en 94 Gw); relevant
recht van de Europese Unie;
 Relevante bepalingen in de Grondwet (vooral grondrechten);
 De wet in formele zin (de bijzondere wet én de Awb);
 Overige (relevante) algemeen verbindende voorschriften:
o Regels in AMvB's;
o Regels in ministeriële verordeningen;
o Regels in gemeentelijke, provinciale en overige verordeningen;
 Algemene beginselen van behoorlijk bestuur, andere relevante rechtsbeginselen, voor zover
niet gecodificeerd, en overig ongeschreven bestuursrecht.

Algemene beginselen van behoorlijk bestuur (abbb's):
 Materiële beginselen --> zeggen iets over de inhoud van een besluit.
o Schending ervan, deugt de inhoud van het besluit niet.
 Formele beginselen --> zeggen iets over de wijze waarop een besluit tot stand moet worden
gebracht (besluitvormingsprocedure) of over de formele eisen waaraan een besluit moet
voldoen.
o Schending ervan, procedureel is iets misgegaan in de besluitvormingsprocedure. Dit
betekent niet dat de inhoud ook onjuist is!
 Wanneer de bestuursrechter een besluit vernietigt wegens strijd met een formeel beginsel,
krijgt het bestuursorgaan de kans om het vernietigde besluit te repareren, waarbij er een
besluit zou kunnen volgen met dezelfde inhoud.
 Wanneer de bestuursrechter een besluit vernietigd wegens strijd met een materieel beginsel,
dan is er in de regel iets mis met de inhoud van het besluit. Dit betekent dat er meestal een
inhoudelijk andersluidend besluit door het bestuur tot stand moet worden gebracht om
schending van het abbb ongedaan te maken.

Overzicht formele en materiële abbb:

Formele abbb Materiële abbb
Formeel zorgvuldigheidsbeginsel Verbod van fair play
(art. 3:2 Awb, nadere uitwerking in o.m. afd. (ongeschreven) waarvan deel uitmaakt van het
3.3 Awb, art. 4:5, 4:7 en 4:8 Awb) verbod van vooringenomenheid (art. 2:4 Awb)
Plicht tot belangenafweging Détournement de pouvoir
(art. 3:4 lid 1 Awb) (art. 3:3 Awb)
Motiveringsbeginsel Materieel zorgvuldigheidsbeginsel
(art. 3:46 en 3:47 Awb) (art. 3:4 lid 2 Awb) onder te verdelen in:
 Evenredigheidsbeginsel
 Beginsel van de minste pijn
 Égalitébeginsel
 Verbod van willekeur

Formeel rechtszekerheidsbeginsel ofwel Gelijkheidsbeginsel
duidelijkheidsbeginsel (ongeschreven)
(ongeschreven abbb, uitwerking in o.m. art.
4:5 lid 4 Awb)

, Vertrouwensbeginsel
(ongeschreven)
Materieel rechtszekerheidsbeginsel
(ongeschreven)

Fair play, verbod van vooringenomenheid:
 Onder het fair play beginsel valt ook het verbod van vooringenomenheid. Het verbod van
vooringenomenheid is neergelegd in art. 2:4 Awb. Het fair play beginsel is een ruim begrip en
komt uit het Engelse recht.
o Het fair play beginsel vraagt aan de bestuurder openheid, eerlijkheid en royaliteit.
Het bestuur moet de burger met een open vizier tegemoet treden, geen
vriendjespolitiek en geen dubbele agenda. Handelen in strijd met het fair play
beginsel is moeilijk bewijsbaar.
o Op het bestuursorgaan rust de plicht om op eigen initiatief voorzorgsmaatregelen te
treffen om (de schijn van) vooringenomenheid te voorkomen.
 Denk aan de zaak over het benzinestation in Amsterdam aanmerken als
gemeentelijk monument. Adviesrapport was door iemand opgesteld die zich
voor de besluitvorming in de media al positief had uitgelaten over de
erfgoedvereniging.

Het (formeel) zorgvuldigheidsbeginsel:
 Het (formeel) zorgvuldigheidsbeginsel is in de kern gecodificeerd in art. 3:2 Awb. Dit beginsel
gaat over de voorbereiding van een besluit en dat het bestuursorgaan daar de nodige kennis
omtrent de relevante feiten en de af te wegen belangen over vergaart. Hierbij kun je denken
aan het horen van personen (art. 4:7 en 4:8 Awb) of advisering (afd. 3.3 Awb, wettelijke
adviesverplichting is ook van toepassing wanneer dit niet wettelijk verplicht is) door bijv.
deskundigen.
 Het zorgvuldigheidsbeginsel heeft een formeel karakter. Het ziet toe op een zorgvuldige
voorbereiding van een besluit. Het beginsel is nogal algemeen geformuleerd, daarom zijn in
de rechtspraak voor het bestuur meer concrete onderzoeksplichten geformuleerd.

Verbod van détournement de pouvoir:
 Het verbod van détournement de pouvoir is neergelegd in art. 3:3 Awb. Dit verbod is een
uitwerking van het specialiteitsbeginsel. Een bestuursorgaan mag zijn bestuursbevoegdheid
alleen gebruikten voor het doel waarvoor die bevoegdheid is gegeven. De bestuursrechter
heeft maar weinig besluiten op grond van dit verbod vernietigd. Dit heeft te maken met dat
dit moeilijk te bewijzen is. Als er sprake is van een overtreding van dit verbod is er
tegelijkertijd vaak sprake van strijd met een algemeen verbind voorschrift.
o Een klassiek arrest van de Hoge Raad op het terrein van dit verbod is het
Zandvoortse woonruimtevorderingsarrest.

Belangenafwegingsplicht, materiële zorgvuldigheid, evenredigheidsbeginsel en willekeurverbod:
 Art. 3:4 Awb bevat een aantal belangrijke beginselen van behoorlijk bestuur.
o (1) Het eerste lid regelt de plicht tot belangenafweging
o Het tweede lid regelt:
 (2) De plicht tot evenwichtige ofwel evenredige belangenafweging op basis
van het materiële zorgvuldigheidsbeginsel (als norm voor het bestuur) met
als onderdelen daarvan:
 Het beginsel van de minste pijn
 Het égalitébeginsel
 Het evenredigheidsbeginsel