Vervreemding
Vervreemding is een begrip dat uit de filosofie komt. Het begrip werd geïntroduceerd door Hegel en
vervolgens verder uitgewerkt door de Jong-Hegelianen Feuerbach en Marx. Georg Wilhelm Friedrich
Hegel (1770 – 1831) was een Duitse filosoof die het idealisme vertegenwoordigde. Marx die een
materialist ging verder met de term uit Hegels dialectiek. De schematische drieslag die Hegels
dialectiek vertegenwoordigd bestaat uit een these – antithese – synthese. De these is een stelling
die wordt tegengesproken door een antithese en uiteindelijk lost de synthese het conflict op.
Hiermee wil hij uitdrukkelijk laten zien dat alles wat in het leven van de mens afspeelt een
ontwikkeling ervaart. (de Brabander, 2013)
Enerzijds is de idealist, Hegel ervan overtuigd dat de menselijke geest niet beïnvloed wordt door
sociale gebeurtenissen. Op deze manier leidt zijn conclusie als volgt: niet het bewustzijn bepaalt het
leven, maar het leven bepaalt het bewustzijn.”. Anderzijds spreekt Marx dit denkbeeld tegen en is
zijn standpunt net het tegenovergestelde van Hegel. Namelijk, dat de mens door middel van de
maatschappij ontwikkelt. Hij meent dat die ontwikkeling gebeurt door de arbeid die verricht wordt
in de samenleving. (de Brabander, 2013)
Marx vindt de mens in wezen een vrije arbeider. Daarom zegt hij ook dat de omstandigheden waarin
de mens geen vrije arbeider is, omstandigheden zijn waarin er sprake is van vervreemding. Waarin
de mens eigenlijk vreemd is van wat die ten dienste is. Marx gebruikt deze opvatting over de mens
en over vervreemding in zijn analyse van het kapitalisme. Volgens Marx veroorzaakt het kapitalisme
vervreemding. (de Brabander, 2013)
Het kapitalisme was een economie of een economisch systeem waarin productiemiddelen
voornamelijk privaat bezit waren dus van individuen waren niet van de overheid. Die
productiemiddelen dienden om winst te maken en bv niet om mensen gelukkig te maken. Marx
verdeelde de samenleving in de bourgeoisie en het proletariaat. Dit had als resultaat vervreemding
omdat je op iedere manier kon zien dat de mens geen vrije arbeider kon zijn. De mens wist niet wat
cruciaal was en voelde zich daardoor niet meer eigen. Ze dachten dat ze geen druk meer konden
zetten op aanpassingen die plaatsvonden. (de Brabander, 2013)
Marx meende dat er maar één weg uit de ellende mogelijk was. De arbeiders moesten zich
organiseren en een revolutie beginnen. Ze moesten de productiemiddelen overnemen. Dit leidde tot
zijn beroemde uitroep: arbeiders van alle landen, verenig je. Je hebt alleen maar je ketenen te
verliezen. (de Brabander, 2013)
De zelfgekozen bron die ik aan dit begrip link is het boek ‘into the wild’ van Jon Krakauer. Het boek
gaat over een jongen (idealist) die bij zijn ouders leeft. Zijn ouders zijn materialisten en hij krijgt het
er benauwd omdat hij de echte wereld niet kan leren kennen. Hij voelt de vervreemding aangezien
hij vervreemd is van zichzelf. Hij verlaat het huis van zijn ouders en begint de wereld te verkennen
als een nomade. Het boek is ook verfilmd waarin je met de beelden een heel klaarblijkelijk beeld
krijgt tussen de twee samenlevingen (idealisten en materialisten).
Denkvraag: welke vervreemding hebben jullie geconstateerd in de maatschappij?
Bibliografie:
de Brabander, R. (2013). Van gedachten wisselen. Bussum: Couthino.
Vervreemding is een begrip dat uit de filosofie komt. Het begrip werd geïntroduceerd door Hegel en
vervolgens verder uitgewerkt door de Jong-Hegelianen Feuerbach en Marx. Georg Wilhelm Friedrich
Hegel (1770 – 1831) was een Duitse filosoof die het idealisme vertegenwoordigde. Marx die een
materialist ging verder met de term uit Hegels dialectiek. De schematische drieslag die Hegels
dialectiek vertegenwoordigd bestaat uit een these – antithese – synthese. De these is een stelling
die wordt tegengesproken door een antithese en uiteindelijk lost de synthese het conflict op.
Hiermee wil hij uitdrukkelijk laten zien dat alles wat in het leven van de mens afspeelt een
ontwikkeling ervaart. (de Brabander, 2013)
Enerzijds is de idealist, Hegel ervan overtuigd dat de menselijke geest niet beïnvloed wordt door
sociale gebeurtenissen. Op deze manier leidt zijn conclusie als volgt: niet het bewustzijn bepaalt het
leven, maar het leven bepaalt het bewustzijn.”. Anderzijds spreekt Marx dit denkbeeld tegen en is
zijn standpunt net het tegenovergestelde van Hegel. Namelijk, dat de mens door middel van de
maatschappij ontwikkelt. Hij meent dat die ontwikkeling gebeurt door de arbeid die verricht wordt
in de samenleving. (de Brabander, 2013)
Marx vindt de mens in wezen een vrije arbeider. Daarom zegt hij ook dat de omstandigheden waarin
de mens geen vrije arbeider is, omstandigheden zijn waarin er sprake is van vervreemding. Waarin
de mens eigenlijk vreemd is van wat die ten dienste is. Marx gebruikt deze opvatting over de mens
en over vervreemding in zijn analyse van het kapitalisme. Volgens Marx veroorzaakt het kapitalisme
vervreemding. (de Brabander, 2013)
Het kapitalisme was een economie of een economisch systeem waarin productiemiddelen
voornamelijk privaat bezit waren dus van individuen waren niet van de overheid. Die
productiemiddelen dienden om winst te maken en bv niet om mensen gelukkig te maken. Marx
verdeelde de samenleving in de bourgeoisie en het proletariaat. Dit had als resultaat vervreemding
omdat je op iedere manier kon zien dat de mens geen vrije arbeider kon zijn. De mens wist niet wat
cruciaal was en voelde zich daardoor niet meer eigen. Ze dachten dat ze geen druk meer konden
zetten op aanpassingen die plaatsvonden. (de Brabander, 2013)
Marx meende dat er maar één weg uit de ellende mogelijk was. De arbeiders moesten zich
organiseren en een revolutie beginnen. Ze moesten de productiemiddelen overnemen. Dit leidde tot
zijn beroemde uitroep: arbeiders van alle landen, verenig je. Je hebt alleen maar je ketenen te
verliezen. (de Brabander, 2013)
De zelfgekozen bron die ik aan dit begrip link is het boek ‘into the wild’ van Jon Krakauer. Het boek
gaat over een jongen (idealist) die bij zijn ouders leeft. Zijn ouders zijn materialisten en hij krijgt het
er benauwd omdat hij de echte wereld niet kan leren kennen. Hij voelt de vervreemding aangezien
hij vervreemd is van zichzelf. Hij verlaat het huis van zijn ouders en begint de wereld te verkennen
als een nomade. Het boek is ook verfilmd waarin je met de beelden een heel klaarblijkelijk beeld
krijgt tussen de twee samenlevingen (idealisten en materialisten).
Denkvraag: welke vervreemding hebben jullie geconstateerd in de maatschappij?
Bibliografie:
de Brabander, R. (2013). Van gedachten wisselen. Bussum: Couthino.
