Practicum psychodiagnostiek: intelligentie
YAM
PRACTICUM PSYCHODIAGNOSTIEK
DEEL 1: INLEIDING ....................................................................................................................................... 2
1. Algemene begrippen .......................................................................................................................... 2
2. Intelligentie: theoretische benaderingen en intelligentiemeting ...................................................... 3
2.1 het begrip ‘intelligentie’ ................................................................................................................... 3
2.2 ontwikkeling van intelligentietesten ................................................................................................ 3
2.3 wetenschappelijk onderzoek naar de structuur van intelligentie ................................................... 5
2.4 de geschiedenis van de interpretatie van intelligentietesten ......................................................... 8
2.5 andere hedendaagse theorieën over intelligentie........................................................................... 9
2.6 de huidige theorie en benadering van intelligentie: het CHC-model en de XBA-benadering ...... 11
2.7 Intelligentiespectrum ...................................................................................................................... 13
3. Crossculturele diagnostiek................................................................................................................ 15
4. Het diagnostisch proces.................................................................................................................... 17
4.1 De aanvraag .................................................................................................................................... 17
4.2 Opstellen van hypothesen .............................................................................................................. 17
4.3 Onderzoeksfase: selecteren van instrumenten en het eigenlijke onderzoek ............................... 17
4.4 Toetsen van hypothesen ................................................................................................................ 18
4.5 Besluit en advies ............................................................................................................................. 18
5. Communiceren en rapporteren over een psychodiagnostisch rapport .......................................... 19
5.1 communicatie tijdens testonderzoek....................................................................................... 19
5.2 communicatie over het onderzoeksresultaat .......................................................................... 19
1
,Practicum psychodiagnostiek: intelligentie
YAM
DEEL 1: INLEIDING
1. Algemene begrippen
Psychodiagnostiek: het op wetenschappelijk verantwoorde wijze verzamelen van informatie omtrent
de persoon en zijn situatie met het oog op nemen van beslissingen. Het is gericht op hulp- en
dienstverlening naar individuen, groepen en/of organisaties.
Psychometrie: wetenschap waarin kwantificeerbaarheid van het menselijk psychisch functioneren in
het algemeen onderzocht wordt. Het omvat ook onderzoek naar de toepasbaarheid van
mathematische meetmodellen i d psychologie.
Testpsychometrie: onderdeel v psychometrie, bestudeert psychologische test als meetinstrument.
Onderzochte: persoon die psychodiagnostisch onderzocht wordt
Onderzoeker: testafnemer, testbegeleider
Test: psychodiagnostisch systematisch onderzoek van gedrag van een persoon of een groep personen,
met behulp van speciaal geselecteerde opdrachten of vragen.
Testhandleiding: uitgebreid boek of richtlijnen. Met daarin: testinstructie, verwerkingsprocedure,
normtabellen, handleiding.
Testmateriaal: materiaal nodig voor de test (variabel)
Testformulieren: formulieren waarop antwoorden, reacties, gedragsgegevens v d onderzochte w
verzameld, interpretaties en conclusies w hieruit afgeleid.
Testcriteria: kenmerken waar de psychologische test aan moet voldoen
Objectiviteit: onafhankelijk van de onderzoeker, telkens hetzelfde resultaat (ook bij andere
onderzoekers)
Standaardisatie: afnameprocedure, scoring en interpretatie moet nauwkeurig vastgelegd worden
(in dezelfde omstandigheden). Voorwaarde voor objectiviteit.
Betrouwbaarheid: t m m de herhaalbaarheid van een meting , nauwkeurigheid van de testscore.
W uitgedrukt in betrouwbaarheidscoëfficiënt (schatting v d mate waarin een testscore vrij is van
fouten).
Validiteit: meten wat gemeten bedoelt te worden
Normering: na testafname is er een score, heeft geen betekenis. Vergelijking nodig met een
adequate referentiegroep of normgroep. Deze zijn gebaseerd op testresultaten v e steekproef uit
de populatie, normscores in de handleiding.
2
, Practicum psychodiagnostiek: intelligentie
YAM
2. Intelligentie: theoretische benaderingen en intelligentiemeting
2.1 het begrip ‘intelligentie’
- Geen eenduidige definitie
- In de westerse samenleving: Analytische intelligentie: verstandelijke vermogens, processen en
vaardigheden, abstract en logisch en consistent redeneren, ontdekken van relaties,
probleemoplossend denken, ontdekken van regels in materiaal dat schijnbaar ongeordend is.
- Geen consensus tussen wetenschappers:
Geografisch model: componenten in kaart brengen → CHC-model
Computermetafoor: informatieverwerking → PASS-model
Antropologische benadering: functioneren van mens in eigen specifieke context, verschillende
soorten intelligentie → Theory of Multiple Intelligences van Gardner
Systeembenadering: samenwerking tussen onderdelen van een systeem → Triarchisch model van
intelligentie van Sternberg
- Stilstaan bij geschiedenis om het concept ‘intelligentie’ beter te begrijpen:
1. Ontwikkeling van intelligentietesten (hoe meten we intelligentie?)
2. Wetenschappelijk onderzoek naar de structuur van intelligentie (wat is intelligentie?)
3. De interpretatie van de resultaten op intelligentietesten
2.2 ontwikkeling van intelligentietesten
FRANCIS GALTON Uitgangspunten Galton:
Pioneer meten van Differentiële psychologie: Intelligentie verschilt van mens tot mens
mentale eigenschappen Experimentele psychologie: verschillen uiten zich in verschillen in zintuiglijke
waarneming
Intelligentie is erfelijk
↓
Oprichting Antropometrisch centrum ‘Measurement of man’ → sensorische metingen
als indicator voor goede prestaties op ‘academische examens’ (= best beschikbare
maat van intelligentie)
↓
Eind 19de eeuw: Geloof in wetenschappelijk gefundeerd meten van mentale
eigenschappen → ontstaan onderzoeksgroepen
US: James McKeen, Cattell, Franz Boas, Gilbert, Jastrow
Frankrijk: Binet, Henri, Simon
Duitsland: Ebbinghaus, Kraepelin, Oehrn
‘race’ ontwikkelen beste intelligentietest (versterkt door Spearman’s theorie over ‘g-
’factor (1904))
↓
Begin 20ste eeuw: intelligentietest = sensorische en motorische
metingen en ‘form boards’ = inlegpuzzels met geometrische vormen
ALFRED BINET 1890: Publicatie artikel over onderzoek bij dochters
Vader v d Eenvoudige sensorische en motorische taken differentiëren niet, wel meer complexe
intelligentietesten hogere orde taken
(1857 – 1911) ↓
Uitwerken intelligentietest met meer complexe taken
3
YAM
PRACTICUM PSYCHODIAGNOSTIEK
DEEL 1: INLEIDING ....................................................................................................................................... 2
1. Algemene begrippen .......................................................................................................................... 2
2. Intelligentie: theoretische benaderingen en intelligentiemeting ...................................................... 3
2.1 het begrip ‘intelligentie’ ................................................................................................................... 3
2.2 ontwikkeling van intelligentietesten ................................................................................................ 3
2.3 wetenschappelijk onderzoek naar de structuur van intelligentie ................................................... 5
2.4 de geschiedenis van de interpretatie van intelligentietesten ......................................................... 8
2.5 andere hedendaagse theorieën over intelligentie........................................................................... 9
2.6 de huidige theorie en benadering van intelligentie: het CHC-model en de XBA-benadering ...... 11
2.7 Intelligentiespectrum ...................................................................................................................... 13
3. Crossculturele diagnostiek................................................................................................................ 15
4. Het diagnostisch proces.................................................................................................................... 17
4.1 De aanvraag .................................................................................................................................... 17
4.2 Opstellen van hypothesen .............................................................................................................. 17
4.3 Onderzoeksfase: selecteren van instrumenten en het eigenlijke onderzoek ............................... 17
4.4 Toetsen van hypothesen ................................................................................................................ 18
4.5 Besluit en advies ............................................................................................................................. 18
5. Communiceren en rapporteren over een psychodiagnostisch rapport .......................................... 19
5.1 communicatie tijdens testonderzoek....................................................................................... 19
5.2 communicatie over het onderzoeksresultaat .......................................................................... 19
1
,Practicum psychodiagnostiek: intelligentie
YAM
DEEL 1: INLEIDING
1. Algemene begrippen
Psychodiagnostiek: het op wetenschappelijk verantwoorde wijze verzamelen van informatie omtrent
de persoon en zijn situatie met het oog op nemen van beslissingen. Het is gericht op hulp- en
dienstverlening naar individuen, groepen en/of organisaties.
Psychometrie: wetenschap waarin kwantificeerbaarheid van het menselijk psychisch functioneren in
het algemeen onderzocht wordt. Het omvat ook onderzoek naar de toepasbaarheid van
mathematische meetmodellen i d psychologie.
Testpsychometrie: onderdeel v psychometrie, bestudeert psychologische test als meetinstrument.
Onderzochte: persoon die psychodiagnostisch onderzocht wordt
Onderzoeker: testafnemer, testbegeleider
Test: psychodiagnostisch systematisch onderzoek van gedrag van een persoon of een groep personen,
met behulp van speciaal geselecteerde opdrachten of vragen.
Testhandleiding: uitgebreid boek of richtlijnen. Met daarin: testinstructie, verwerkingsprocedure,
normtabellen, handleiding.
Testmateriaal: materiaal nodig voor de test (variabel)
Testformulieren: formulieren waarop antwoorden, reacties, gedragsgegevens v d onderzochte w
verzameld, interpretaties en conclusies w hieruit afgeleid.
Testcriteria: kenmerken waar de psychologische test aan moet voldoen
Objectiviteit: onafhankelijk van de onderzoeker, telkens hetzelfde resultaat (ook bij andere
onderzoekers)
Standaardisatie: afnameprocedure, scoring en interpretatie moet nauwkeurig vastgelegd worden
(in dezelfde omstandigheden). Voorwaarde voor objectiviteit.
Betrouwbaarheid: t m m de herhaalbaarheid van een meting , nauwkeurigheid van de testscore.
W uitgedrukt in betrouwbaarheidscoëfficiënt (schatting v d mate waarin een testscore vrij is van
fouten).
Validiteit: meten wat gemeten bedoelt te worden
Normering: na testafname is er een score, heeft geen betekenis. Vergelijking nodig met een
adequate referentiegroep of normgroep. Deze zijn gebaseerd op testresultaten v e steekproef uit
de populatie, normscores in de handleiding.
2
, Practicum psychodiagnostiek: intelligentie
YAM
2. Intelligentie: theoretische benaderingen en intelligentiemeting
2.1 het begrip ‘intelligentie’
- Geen eenduidige definitie
- In de westerse samenleving: Analytische intelligentie: verstandelijke vermogens, processen en
vaardigheden, abstract en logisch en consistent redeneren, ontdekken van relaties,
probleemoplossend denken, ontdekken van regels in materiaal dat schijnbaar ongeordend is.
- Geen consensus tussen wetenschappers:
Geografisch model: componenten in kaart brengen → CHC-model
Computermetafoor: informatieverwerking → PASS-model
Antropologische benadering: functioneren van mens in eigen specifieke context, verschillende
soorten intelligentie → Theory of Multiple Intelligences van Gardner
Systeembenadering: samenwerking tussen onderdelen van een systeem → Triarchisch model van
intelligentie van Sternberg
- Stilstaan bij geschiedenis om het concept ‘intelligentie’ beter te begrijpen:
1. Ontwikkeling van intelligentietesten (hoe meten we intelligentie?)
2. Wetenschappelijk onderzoek naar de structuur van intelligentie (wat is intelligentie?)
3. De interpretatie van de resultaten op intelligentietesten
2.2 ontwikkeling van intelligentietesten
FRANCIS GALTON Uitgangspunten Galton:
Pioneer meten van Differentiële psychologie: Intelligentie verschilt van mens tot mens
mentale eigenschappen Experimentele psychologie: verschillen uiten zich in verschillen in zintuiglijke
waarneming
Intelligentie is erfelijk
↓
Oprichting Antropometrisch centrum ‘Measurement of man’ → sensorische metingen
als indicator voor goede prestaties op ‘academische examens’ (= best beschikbare
maat van intelligentie)
↓
Eind 19de eeuw: Geloof in wetenschappelijk gefundeerd meten van mentale
eigenschappen → ontstaan onderzoeksgroepen
US: James McKeen, Cattell, Franz Boas, Gilbert, Jastrow
Frankrijk: Binet, Henri, Simon
Duitsland: Ebbinghaus, Kraepelin, Oehrn
‘race’ ontwikkelen beste intelligentietest (versterkt door Spearman’s theorie over ‘g-
’factor (1904))
↓
Begin 20ste eeuw: intelligentietest = sensorische en motorische
metingen en ‘form boards’ = inlegpuzzels met geometrische vormen
ALFRED BINET 1890: Publicatie artikel over onderzoek bij dochters
Vader v d Eenvoudige sensorische en motorische taken differentiëren niet, wel meer complexe
intelligentietesten hogere orde taken
(1857 – 1911) ↓
Uitwerken intelligentietest met meer complexe taken
3
