Biologie YAM
BIOLOGIE
DEEL 1: NEUROFYSIOLOGIE ............................................................................................................................ 3
1. Anatomie en fysiologie ........................................................................................................................... 3
1.1 De mens als biologisch organisme ............................................................................................... 3
2. Het zenuwstelsel .................................................................................................................................... 4
2.1 Inleiding ........................................................................................................................................ 4
2.2 Belang van het zenuwstelsel ........................................................................................................ 4
2.3 functies van het zenuwstelsel ...................................................................................................... 5
2.4 Informatieoverdracht ................................................................................................................... 6
2.5 Het perifeer zenuwstelsel .......................................................................................................... 18
2.6 Het centraal zenuwstelsel .......................................................................................................... 19
2.7 functies van de cerebrale cortex ................................................................................................ 25
2.8 hemisferische lateralisatie ......................................................................................................... 27
2.9 Hersenbeschadiging ................................................................................................................... 28
3. De zintuigen.......................................................................................................................................... 30
3.1 Het zicht ..................................................................................................................................... 30
3.2 het gehoor .................................................................................................................................. 33
3.3 Tastzin ........................................................................................................................................ 35
3.4 de smaak .................................................................................................................................... 35
4. Drugs en psychofarmaca ...................................................................................................................... 36
4.1 Biologische werking psycho-actieve stoffen .............................................................................. 36
4.2 Drugs en druggebruik ................................................................................................................. 37
4.3 Gezondheidsrisico’s.................................................................................................................... 37
4.4 Bespreken van een aantal drugs ................................................................................................ 38
1. De erfelijke code................................................................................................................................... 45
1.3 De cel .................................................................................................................................................. 45
1.4 Ons erfelijk materiaal ......................................................................................................................... 46
1.5 Karyogram of genenkaart ................................................................................................................... 46
1.6 Karyotype of chromosoomformule .................................................................................................... 47
1.7 Hoe ziet DNA eruit? ............................................................................................................................ 47
1.8 Van DNA naar lichaamseigenschappen .............................................................................................. 48
4. Celdelingen ........................................................................................................................................... 50
2.1 Mitose ................................................................................................................................................ 51
1
,Biologie YAM
2.2 Meiose ................................................................................................................................................ 53
5. Mutaties ............................................................................................................................................... 54
3.1 Genmutaties ....................................................................................................................................... 54
3.2 Genoommutatie of numerieke mutatie ............................................................................................. 54
3.3 Chromosoommutatie of structurele mutatie...................................................................................... 56
6. Mendeliaanse overerving ..................................................................................................................... 58
4.1 Overerving voorspellen ...................................................................................................................... 59
4.2 Autosomale aandoeningen ................................................................................................................ 61
4.4 Geslachtsgebonden overerving .......................................................................................................... 62
7. Niet-Mendeliaanse overerving ............................................................................................................. 66
5.1 Multifactoriële aandoeningen ............................................................................................................ 66
5.2 Polygenie ............................................................................................................................................ 67
5.3 Onstabiele trinucleotide repeats........................................................................................................ 68
5.4 Imprinting ........................................................................................................................................... 68
5.6 Epigenetica ......................................................................................................................................... 69
5.8 Mitochondriale overerving................................................................................................................. 69
8. Preventie van erfelijke aandoeningen .................................................................................................. 70
6.1 Erfelijkheidsadvies .............................................................................................................................. 70
6.2 Preventietechnieken in volle ontwikkeling ........................................................................................ 71
7. Syndroom van Down of trisomie-21..................................................................................................... 72
9. Ziekte van Huntington .......................................................................................................................... 73
10. Borstkanker..................................................................................................................................... 74
11. Mucoviscidose ................................................................................................................................ 76
2
,Biologie YAM
LES 1:
Inleiding:
Waarom biologie in SAW?
BIO-PSYCHO-SOCIAAL model
à drie invalshoeken:
Vb agressie:
- Biologie: mogelijke verklaring: genetisch, erfelijk zijn.
- Psychologie: mogelijke verklaring: het is de persoonlijkheid van de persoon
- Sociologie: mogelijke verklaring: de persoon heeft slechte vrienden, slechte omgeving. Hij werd
beïnvloed.
è ze zijn allemaal samen verbonden. (vb de persoonlijkheid is genetisch bep en daarom zoekt men dat
soort mensen op).
DEEL 1: NEUROFYSIOLOGIE
1. Anatomie en fysiologie
Neuro = neuronen à zenuwen à zenuwstelsel
Anatomie = vorm, hoe ziet het eruit? (studie van inwendige en uitwendige structuur en de fysieke relatie
tussen lichaamsdelen)
Fysiologie: functie, werking v d anatomie (studie v levensfuncties van levende organismen.)
- algemeen: cel
- bijzonder: weefsels, organen, stelsel
- Toegepast: inspanning, omgeving, leeftijd, geslacht, ziekte
1.1 De mens als biologisch organisme
Moleculen: kleinste niveau van organisatie, alles is eruit opgebouwd.
Cellen: meerdere moleculen met een specifieke bouw (anatomie) en functies (fysiologie) vb spiercel
Weefsel: meerdere cellen van dezelfde soort vb skeletspierweefsel
Organen: samenwerkende weefsels met een bep functie vb hart
Orgaanstelsel: samenwerkende organen met een bep functie vb bloedcirculatie, ademhaling
Mens = een zeer complexe verzameling van moleculen.
Term Gebied
Anterieur, ventraal Vooraan
Posterieur, dorsaal Achteraan
Superieur Boven
Inferieur Onderaan
Mediaal Naar het midden
Lateraal Naar de zijkant
3
, Biologie YAM
2. Het zenuwstelsel
2.1 Inleiding
Zenuwcellen: vorm volgt de functie. Verbinden en verspreiden van
verschillende info.
(stamcellen: cellen zonder specifieke functie, kan ieder weefsel worden (door
transfusie). Bij vrouwen: in navelstrengbloed bij geboorte.
Omnipotente stamcellen: kunnen uitgroeien tot alles, mogelijkheid tot alles
Multipotente stamcellen: kunnen tot veel uitgroeien, maar niet tot alles)
2.2 Belang van het zenuwstelsel
Twee belangrijke delen i h zenuwstelsel:
- centraal ZS: besturingssysteem voor de rest v h ZS, stuurt prikkels, verwerken informatie, regeling van
andere stelsel (vb spijsverteringsstelsel à honger)
1. Hersenen: meest complexe functies: beslissingen, globaliseren, integreren van alle info, willekeurig
(wandelen, praten) en onwillekeurige (onbewust, vb honger, kloppend hard, onbestuurbaar)
activiteiten
2. Ruggenmerg: belangrijkste schakel tussen perifeer en centraal ZC, geleiden van informatie. Ook
reflexen (hersenen beslissen hier niet over, het gebeurd onwillekeurig)
- perifeer ZS: alle zenuwen in het lichaam de geen deel uitmaken v d hersenen of ruggenmerg.
Verbinden v h centraal zs met andere stelsels en de zintuigen (werkt in twee richtingen)
Somatisch ZS: willekeurig
Autonoom ZS: onwillekeurig, het gebeurd (vb hart, klieren)
Parasympatisch: bewaart energie, herstelt. Bij rust. Vb sauna, bad
(ortho)sympathisch: verbruikt energie. Bij actie.
Vb zwemmen: sympathisch ZS: maagwerking vermindert: zwemmen na eten is niet
gezond want het w niet goed verteerd.
Vb chronische stress: altijd in orthosymphatisch ZS: uitputting, vermoeiing.
4
BIOLOGIE
DEEL 1: NEUROFYSIOLOGIE ............................................................................................................................ 3
1. Anatomie en fysiologie ........................................................................................................................... 3
1.1 De mens als biologisch organisme ............................................................................................... 3
2. Het zenuwstelsel .................................................................................................................................... 4
2.1 Inleiding ........................................................................................................................................ 4
2.2 Belang van het zenuwstelsel ........................................................................................................ 4
2.3 functies van het zenuwstelsel ...................................................................................................... 5
2.4 Informatieoverdracht ................................................................................................................... 6
2.5 Het perifeer zenuwstelsel .......................................................................................................... 18
2.6 Het centraal zenuwstelsel .......................................................................................................... 19
2.7 functies van de cerebrale cortex ................................................................................................ 25
2.8 hemisferische lateralisatie ......................................................................................................... 27
2.9 Hersenbeschadiging ................................................................................................................... 28
3. De zintuigen.......................................................................................................................................... 30
3.1 Het zicht ..................................................................................................................................... 30
3.2 het gehoor .................................................................................................................................. 33
3.3 Tastzin ........................................................................................................................................ 35
3.4 de smaak .................................................................................................................................... 35
4. Drugs en psychofarmaca ...................................................................................................................... 36
4.1 Biologische werking psycho-actieve stoffen .............................................................................. 36
4.2 Drugs en druggebruik ................................................................................................................. 37
4.3 Gezondheidsrisico’s.................................................................................................................... 37
4.4 Bespreken van een aantal drugs ................................................................................................ 38
1. De erfelijke code................................................................................................................................... 45
1.3 De cel .................................................................................................................................................. 45
1.4 Ons erfelijk materiaal ......................................................................................................................... 46
1.5 Karyogram of genenkaart ................................................................................................................... 46
1.6 Karyotype of chromosoomformule .................................................................................................... 47
1.7 Hoe ziet DNA eruit? ............................................................................................................................ 47
1.8 Van DNA naar lichaamseigenschappen .............................................................................................. 48
4. Celdelingen ........................................................................................................................................... 50
2.1 Mitose ................................................................................................................................................ 51
1
,Biologie YAM
2.2 Meiose ................................................................................................................................................ 53
5. Mutaties ............................................................................................................................................... 54
3.1 Genmutaties ....................................................................................................................................... 54
3.2 Genoommutatie of numerieke mutatie ............................................................................................. 54
3.3 Chromosoommutatie of structurele mutatie...................................................................................... 56
6. Mendeliaanse overerving ..................................................................................................................... 58
4.1 Overerving voorspellen ...................................................................................................................... 59
4.2 Autosomale aandoeningen ................................................................................................................ 61
4.4 Geslachtsgebonden overerving .......................................................................................................... 62
7. Niet-Mendeliaanse overerving ............................................................................................................. 66
5.1 Multifactoriële aandoeningen ............................................................................................................ 66
5.2 Polygenie ............................................................................................................................................ 67
5.3 Onstabiele trinucleotide repeats........................................................................................................ 68
5.4 Imprinting ........................................................................................................................................... 68
5.6 Epigenetica ......................................................................................................................................... 69
5.8 Mitochondriale overerving................................................................................................................. 69
8. Preventie van erfelijke aandoeningen .................................................................................................. 70
6.1 Erfelijkheidsadvies .............................................................................................................................. 70
6.2 Preventietechnieken in volle ontwikkeling ........................................................................................ 71
7. Syndroom van Down of trisomie-21..................................................................................................... 72
9. Ziekte van Huntington .......................................................................................................................... 73
10. Borstkanker..................................................................................................................................... 74
11. Mucoviscidose ................................................................................................................................ 76
2
,Biologie YAM
LES 1:
Inleiding:
Waarom biologie in SAW?
BIO-PSYCHO-SOCIAAL model
à drie invalshoeken:
Vb agressie:
- Biologie: mogelijke verklaring: genetisch, erfelijk zijn.
- Psychologie: mogelijke verklaring: het is de persoonlijkheid van de persoon
- Sociologie: mogelijke verklaring: de persoon heeft slechte vrienden, slechte omgeving. Hij werd
beïnvloed.
è ze zijn allemaal samen verbonden. (vb de persoonlijkheid is genetisch bep en daarom zoekt men dat
soort mensen op).
DEEL 1: NEUROFYSIOLOGIE
1. Anatomie en fysiologie
Neuro = neuronen à zenuwen à zenuwstelsel
Anatomie = vorm, hoe ziet het eruit? (studie van inwendige en uitwendige structuur en de fysieke relatie
tussen lichaamsdelen)
Fysiologie: functie, werking v d anatomie (studie v levensfuncties van levende organismen.)
- algemeen: cel
- bijzonder: weefsels, organen, stelsel
- Toegepast: inspanning, omgeving, leeftijd, geslacht, ziekte
1.1 De mens als biologisch organisme
Moleculen: kleinste niveau van organisatie, alles is eruit opgebouwd.
Cellen: meerdere moleculen met een specifieke bouw (anatomie) en functies (fysiologie) vb spiercel
Weefsel: meerdere cellen van dezelfde soort vb skeletspierweefsel
Organen: samenwerkende weefsels met een bep functie vb hart
Orgaanstelsel: samenwerkende organen met een bep functie vb bloedcirculatie, ademhaling
Mens = een zeer complexe verzameling van moleculen.
Term Gebied
Anterieur, ventraal Vooraan
Posterieur, dorsaal Achteraan
Superieur Boven
Inferieur Onderaan
Mediaal Naar het midden
Lateraal Naar de zijkant
3
, Biologie YAM
2. Het zenuwstelsel
2.1 Inleiding
Zenuwcellen: vorm volgt de functie. Verbinden en verspreiden van
verschillende info.
(stamcellen: cellen zonder specifieke functie, kan ieder weefsel worden (door
transfusie). Bij vrouwen: in navelstrengbloed bij geboorte.
Omnipotente stamcellen: kunnen uitgroeien tot alles, mogelijkheid tot alles
Multipotente stamcellen: kunnen tot veel uitgroeien, maar niet tot alles)
2.2 Belang van het zenuwstelsel
Twee belangrijke delen i h zenuwstelsel:
- centraal ZS: besturingssysteem voor de rest v h ZS, stuurt prikkels, verwerken informatie, regeling van
andere stelsel (vb spijsverteringsstelsel à honger)
1. Hersenen: meest complexe functies: beslissingen, globaliseren, integreren van alle info, willekeurig
(wandelen, praten) en onwillekeurige (onbewust, vb honger, kloppend hard, onbestuurbaar)
activiteiten
2. Ruggenmerg: belangrijkste schakel tussen perifeer en centraal ZC, geleiden van informatie. Ook
reflexen (hersenen beslissen hier niet over, het gebeurd onwillekeurig)
- perifeer ZS: alle zenuwen in het lichaam de geen deel uitmaken v d hersenen of ruggenmerg.
Verbinden v h centraal zs met andere stelsels en de zintuigen (werkt in twee richtingen)
Somatisch ZS: willekeurig
Autonoom ZS: onwillekeurig, het gebeurd (vb hart, klieren)
Parasympatisch: bewaart energie, herstelt. Bij rust. Vb sauna, bad
(ortho)sympathisch: verbruikt energie. Bij actie.
Vb zwemmen: sympathisch ZS: maagwerking vermindert: zwemmen na eten is niet
gezond want het w niet goed verteerd.
Vb chronische stress: altijd in orthosymphatisch ZS: uitputting, vermoeiing.
4
