Ontwikkelingspsychologie
DEEL 1 Kennismaking met ontwikkelingspsychologie
1 Het terrein van de ontwikkelingspsychologie
1.1 Een definitie van ontwikkeling
Ontwikkeling ontplooien, ontvouwen, onthullen
Eindpunt:
1. Bouw van een huis= duidelijk einde
2. Ontwikkeling computer= einde onbekend
Nauw verwant: verandering, vooruitgang, rijping, groei, differentiatie,
leren
Ontwikkeling wordt opgevat als een reeks progressieve veranderingen
die tot hogere niveaus van differentiatie en functioneren leiden.
Ontwikkeling staat nooit stil
Ontwikkelingspsychologie 1. Welke psychologische toestanden doorlopen individuen
tijdens hun ontwikkeling?
2. Welke mechanismen zijn verantwoordelijk voor de overgang
van de ene toestand naar de volgende
Verandering/ vooruitgang =Progressie
Ontwikkelen= verandering noodzakelijk!
Elke volgende stap= niveau omhoog
Rijping Verandering/ vooruitgang op 2 niveaus:
1. Groei: van klein naar groot
2. Differentiatie: ontwikkelt in verschillende richtingen
Leren Kennis en vaardigheden door ervaring
Ervaring actief contact met omgeving
Omgeving we passen ons aan de omgeving aan
1.2 Kinder- en jeugdjaren: een afbakening
Ontwikkelingsfasen Babyperiode 0-12 maanden 0-12 jeugdigen
Peuterperiode 1-4 jaar 12-18 jongeren
Kleuterperiode 4-6 jaar
Schoolperiode 6-12 jaar
Adolescentie 12-18 jaar
Ontwikkelingsdomeinen 1. Fysiek/ motorisch
2. Cognitief
3. Sociaal/ persoonlijk
Baby = Zuigeling
Zolang kind niet kan lopen
Groei- ontwikkelingstempo heel hoog (vooral motorisch)
Eerste gehechtheidsrelatie (persoonlijkheidsontwikkeling )
Vaste verzorger
,Peuter Ondernemend en zelfbewust
Veel nieuwe vaardigheden
meer verkenningsmogelijkheden/leerervaringen
Taalontwikkeling (snel toenemende sociale en communicatieve
vaardigheden
Steeds vaste verzorger+ leeftijdsgenoten in kinderopvang/
peuterspeelzaal
Egocentrisch: doen zaken vanuit eigen wereld, kunnen zich nog niet in
andere verplaatsen
Kleuter Rijke fantasie
Vanaf 6 jaar spelen leren
Leerplicht: vanaf 5 jaar
Op school= meer contact met leeftijdsgenoten
Omgeving= kindjes van de buurt
Buitenspelen wordt aantrekkelijk (ouders toezicht)
Schoolkind Sterke cognitieve ontwikkeling
Sport- hobbyactiviteiten
Contact met andere kinderen en volwassenen
Puberteit Periode van geslachtsrijping
Adolescent Start met puberteit
Start ontwikkeling van seksualiteit en identiteit
School
Relatie met leeftijdsgenoten > ouders
1.3 Ontwikkelingspsychologie in historisch perspectief
Ariès Fransman
Boek: ontdekking van het kind
Kind door burgerlijk gezin
Onderwijs= belangrijker
Zeventiende/ Onderwijs= nauwelijks leeftijdsgebonden
achttiende eeuw Veel analfabeten
Geen leerplicht
Didactiek lezen niet goed
Locke Engels
1632-1704
Geef structuur/ regels
Een sterke opvoeding
Kerk
Tabula rasa
Rousseau Frans
1712-1778
Geef ruimte/ stimulans/ respect
Een kind gerichte opvoeding
Uit eigen natuur ontdekken
Van alles in bij geboorte
MAAR kon eigen kinderen niet opvoeden geplaatst in nstelling
Boek: Emile
,Darwin 1809-1882
Boek: Orgins of species (evolutieleer)
Observeerde eerste drie jaar zijn zoon
Niet wetenschappelijk
Niet systematisch
Subjectief
Babybiografieën
1.4 Verklarend onderzoek
Babybiografie Observaties
Eigen mening
Geen deugdelijke meetinstrumenten
Experimenten Om een theorie aan te tonen dat hij klopt
Correlatie Verband of samenhang tussen twee factoren
Wie lang is weegt meer
Causaal/ oorzakelijk Eigenschap 1 oorzaak van eigenschap 2?
verband Ik ben langer dus ik weeg meer/ ik weeg meer dus ik ben lager
Peter Bos Geïnteresseerd door samenhang zitten en concentreren
1.5 Meten in de gedragswetenschappen
Onderzoek Kwestie van cijfers en meten
Psychologie= moeilijk te meten
Operationaliseren Eigenschap vertalen meetbaar gegevens eraan kan koppelen
Betrouwbaar Meting gelijk bij verschillende:
Tijd
Persoon
= steeds zelfde resultaat
Valide = geldig
Het instrument meet waarvoor het bedoelt is
Methoden Zaken die moeilijk meetbaar zijn = methode voor
1. Observeren
2. Interview/ vragenlijst
3. Methode om ontwikkeling te meten
1.5.1 Observatie
Waarom Bij baby/ peuter/ kleuter kan je geen vragenlijst stellen
Onopvallend Zelf niet beïnvloed
Video-opnames
Observator Wie er observeert
Privacy Altijd toestemming (van ouder/ school)
Waar Natuurlijke omgeving
Laboratorium
1.5.2 Interview en vragenlijst
Open interview Geleid door gegeven antwoorden
Je vraagt door
Gestructureerd Vaste vragen
, interview Makkelijk vergelijken met andere
Vragenlijst Mondeling/ schriftelijk
Kan met beperkt aantal antwoord mogelijkheden
Niet voor 3e leerjaar
Objectiviteit Kan vragen aan ouders
Maar niet altijd objectief
Nadelen 1. Voldoende taalontwikkeling nodig
2. Vragen heel zorgvuldig
3. Afgestemd leeftijd
4. Jonge kinderen beseffen niet dat hun mening wordt gevraagd
antwoorden gewoon wat volwassene wil horen
1.5.3 Methoden om ontwikkeling te meten
Dwarsdoorsnedeonderzoe Tijd- en kostenbesparend
k 1 moment meetresultaten kinderen met verschillende leeftijd
Nadelen:
1. Door verschillende leeftijden= nooit zekerheid door
cohorteffect
2. Zegt niet over individuele ontwikkeling
Cohorteffect Generatieverschil
Invloed die specifieke, tijdsgebonden maatschappelijke
gebeurtenissen op een cohort kunnen hebben
Cohort Groep mensen met zelfde geboortejaar
Longitudinaal onderzoek Groep van de zelfde leeftijd
Op minstens 2 verschillende tijdstippen (met duidelijk tijdsverschil)
Volgt individuele ontwikkeling
GEEN PROBLEEM MET COHORT
Nadelen:
1. Kostbaar
2. Tijdrovend
3. Talloze praktische problemen
4. Proefpersonen kwijt (vaak uit probleem gezinnen)
5. Niet representatief
2 Ontwikkelingspsychologische theorieën
2.1 Aanleg of omgeving
Nature Aangeboren, biologische factoren
Omgevings- en ervaringsfactoren
Instinct, talent, groei, temperament en drift Permanente wisselwerking
Eerste helft 20e eeuw
Nativisten
DEEL 1 Kennismaking met ontwikkelingspsychologie
1 Het terrein van de ontwikkelingspsychologie
1.1 Een definitie van ontwikkeling
Ontwikkeling ontplooien, ontvouwen, onthullen
Eindpunt:
1. Bouw van een huis= duidelijk einde
2. Ontwikkeling computer= einde onbekend
Nauw verwant: verandering, vooruitgang, rijping, groei, differentiatie,
leren
Ontwikkeling wordt opgevat als een reeks progressieve veranderingen
die tot hogere niveaus van differentiatie en functioneren leiden.
Ontwikkeling staat nooit stil
Ontwikkelingspsychologie 1. Welke psychologische toestanden doorlopen individuen
tijdens hun ontwikkeling?
2. Welke mechanismen zijn verantwoordelijk voor de overgang
van de ene toestand naar de volgende
Verandering/ vooruitgang =Progressie
Ontwikkelen= verandering noodzakelijk!
Elke volgende stap= niveau omhoog
Rijping Verandering/ vooruitgang op 2 niveaus:
1. Groei: van klein naar groot
2. Differentiatie: ontwikkelt in verschillende richtingen
Leren Kennis en vaardigheden door ervaring
Ervaring actief contact met omgeving
Omgeving we passen ons aan de omgeving aan
1.2 Kinder- en jeugdjaren: een afbakening
Ontwikkelingsfasen Babyperiode 0-12 maanden 0-12 jeugdigen
Peuterperiode 1-4 jaar 12-18 jongeren
Kleuterperiode 4-6 jaar
Schoolperiode 6-12 jaar
Adolescentie 12-18 jaar
Ontwikkelingsdomeinen 1. Fysiek/ motorisch
2. Cognitief
3. Sociaal/ persoonlijk
Baby = Zuigeling
Zolang kind niet kan lopen
Groei- ontwikkelingstempo heel hoog (vooral motorisch)
Eerste gehechtheidsrelatie (persoonlijkheidsontwikkeling )
Vaste verzorger
,Peuter Ondernemend en zelfbewust
Veel nieuwe vaardigheden
meer verkenningsmogelijkheden/leerervaringen
Taalontwikkeling (snel toenemende sociale en communicatieve
vaardigheden
Steeds vaste verzorger+ leeftijdsgenoten in kinderopvang/
peuterspeelzaal
Egocentrisch: doen zaken vanuit eigen wereld, kunnen zich nog niet in
andere verplaatsen
Kleuter Rijke fantasie
Vanaf 6 jaar spelen leren
Leerplicht: vanaf 5 jaar
Op school= meer contact met leeftijdsgenoten
Omgeving= kindjes van de buurt
Buitenspelen wordt aantrekkelijk (ouders toezicht)
Schoolkind Sterke cognitieve ontwikkeling
Sport- hobbyactiviteiten
Contact met andere kinderen en volwassenen
Puberteit Periode van geslachtsrijping
Adolescent Start met puberteit
Start ontwikkeling van seksualiteit en identiteit
School
Relatie met leeftijdsgenoten > ouders
1.3 Ontwikkelingspsychologie in historisch perspectief
Ariès Fransman
Boek: ontdekking van het kind
Kind door burgerlijk gezin
Onderwijs= belangrijker
Zeventiende/ Onderwijs= nauwelijks leeftijdsgebonden
achttiende eeuw Veel analfabeten
Geen leerplicht
Didactiek lezen niet goed
Locke Engels
1632-1704
Geef structuur/ regels
Een sterke opvoeding
Kerk
Tabula rasa
Rousseau Frans
1712-1778
Geef ruimte/ stimulans/ respect
Een kind gerichte opvoeding
Uit eigen natuur ontdekken
Van alles in bij geboorte
MAAR kon eigen kinderen niet opvoeden geplaatst in nstelling
Boek: Emile
,Darwin 1809-1882
Boek: Orgins of species (evolutieleer)
Observeerde eerste drie jaar zijn zoon
Niet wetenschappelijk
Niet systematisch
Subjectief
Babybiografieën
1.4 Verklarend onderzoek
Babybiografie Observaties
Eigen mening
Geen deugdelijke meetinstrumenten
Experimenten Om een theorie aan te tonen dat hij klopt
Correlatie Verband of samenhang tussen twee factoren
Wie lang is weegt meer
Causaal/ oorzakelijk Eigenschap 1 oorzaak van eigenschap 2?
verband Ik ben langer dus ik weeg meer/ ik weeg meer dus ik ben lager
Peter Bos Geïnteresseerd door samenhang zitten en concentreren
1.5 Meten in de gedragswetenschappen
Onderzoek Kwestie van cijfers en meten
Psychologie= moeilijk te meten
Operationaliseren Eigenschap vertalen meetbaar gegevens eraan kan koppelen
Betrouwbaar Meting gelijk bij verschillende:
Tijd
Persoon
= steeds zelfde resultaat
Valide = geldig
Het instrument meet waarvoor het bedoelt is
Methoden Zaken die moeilijk meetbaar zijn = methode voor
1. Observeren
2. Interview/ vragenlijst
3. Methode om ontwikkeling te meten
1.5.1 Observatie
Waarom Bij baby/ peuter/ kleuter kan je geen vragenlijst stellen
Onopvallend Zelf niet beïnvloed
Video-opnames
Observator Wie er observeert
Privacy Altijd toestemming (van ouder/ school)
Waar Natuurlijke omgeving
Laboratorium
1.5.2 Interview en vragenlijst
Open interview Geleid door gegeven antwoorden
Je vraagt door
Gestructureerd Vaste vragen
, interview Makkelijk vergelijken met andere
Vragenlijst Mondeling/ schriftelijk
Kan met beperkt aantal antwoord mogelijkheden
Niet voor 3e leerjaar
Objectiviteit Kan vragen aan ouders
Maar niet altijd objectief
Nadelen 1. Voldoende taalontwikkeling nodig
2. Vragen heel zorgvuldig
3. Afgestemd leeftijd
4. Jonge kinderen beseffen niet dat hun mening wordt gevraagd
antwoorden gewoon wat volwassene wil horen
1.5.3 Methoden om ontwikkeling te meten
Dwarsdoorsnedeonderzoe Tijd- en kostenbesparend
k 1 moment meetresultaten kinderen met verschillende leeftijd
Nadelen:
1. Door verschillende leeftijden= nooit zekerheid door
cohorteffect
2. Zegt niet over individuele ontwikkeling
Cohorteffect Generatieverschil
Invloed die specifieke, tijdsgebonden maatschappelijke
gebeurtenissen op een cohort kunnen hebben
Cohort Groep mensen met zelfde geboortejaar
Longitudinaal onderzoek Groep van de zelfde leeftijd
Op minstens 2 verschillende tijdstippen (met duidelijk tijdsverschil)
Volgt individuele ontwikkeling
GEEN PROBLEEM MET COHORT
Nadelen:
1. Kostbaar
2. Tijdrovend
3. Talloze praktische problemen
4. Proefpersonen kwijt (vaak uit probleem gezinnen)
5. Niet representatief
2 Ontwikkelingspsychologische theorieën
2.1 Aanleg of omgeving
Nature Aangeboren, biologische factoren
Omgevings- en ervaringsfactoren
Instinct, talent, groei, temperament en drift Permanente wisselwerking
Eerste helft 20e eeuw
Nativisten
