College aantekeningen Terrorisme en terrorismebestrijding
1. Criminologische deel
Hoorcollege 1
Terrorisme als verschijnsel
Wat is terrorisme?
➢ Terrorisme is een oud fenomeen, talloze historische voorbeelden
➢ Terrorisme niet zo maar te verslaan (Richardson)
➢ Hedendaags terrorisme een moderne vorm van terrorisme?
➢ Nieuwe terrorisme als hyperterrorisme?
➢ Wat zijn dan de verschillen tussen de hedendaagse of nieuwe terrorisme en de oude
bekende vormen van terrorisme?
Traditioneel terrorisme
> onderscheiding 3 vormen van het zogenoemde oude terrorisme:
1. Social revolutionair
2. Nationalistisch/seperatistisch
3. Repressief/vigilant
1. Sociaal revolutionaire terrorisme
Doel: vernietigen van het kapitalisme
Doel aanslagen: volksopstand ontketenen
Kenmerk: minderheid bevolking sympathiseert met hun ideeën
- Voorbeeld: RAF (Duitsland)
2. Nationalistisch/seperatistisch
Doel: Neerzetten van een onafhankelijke (etnische) staat
Doel aanslagen: Onafhankelijkheid op basis van etnische en/of nationale identiteit
Kenmerk: steun en sympathie onder grote delen van de etnische bevolking; strijders vaak
geen minderheid
- Voorbeelden: ETA, IRA & Zuid-Molukkers in NL (ontypisch voorbeeld)
Zuid-Molukkse kapingen in Nederland
Doel gijzelingsacties in de Jaren 1970:
De Nederlandse regering te dwingen om eerder gedane toezeggingen over de terugkeer van de Zuid-Molukkse
gemeenschap na te komen.
Is hier sprake van terrorisme? Definitiestrijd!
, Ja, ze vochten voor hun rechten en erkennening, ze vochten voor hun onafhankelijkheid in het eerder
uitgeroepen Republiek der Zuid-Molukken.
3. Repressieve (vigilante) terrorisme
Doel: Rechtsextremistische groeperingen die zich met geweld verzetten tegen verworven
belagen en rechten van emancipatiebewegingen.
Doel aanslagen: Met geweld optreden als een soort burgerwacht (vigilanten) tegen deze
groepen.
Kenmerk: Heimelijke sympathie van leger en politie
- Voorbeeld: Ku Klux Klan & Grijze wolven
Nieuwe, moderne terrorisme
Sinds 9/11 religieus fundamentalisme belangrijke karakteristiek
Doel: amorph/diffuus, lange termijn, streven naar een andere wereldorde (gebaseerd op
religieus fundamentalistische levenshouding en de sharia)
Doel aanslagen: op en spectaculaire manier angst en paniek zaaien (met toenemende
letaliteit)
Kenmerken* nieuwe terrorisme sinds 9/11
1. diffuse doelen
2. wereldwijde angst
3. zoveel mogelijk slachtoffers
4. willekeurige slachtoffers
5. religieus fundamentalisme
6. internationaal
7. fluïde netwerk
8. fluïde financering
9. tijd
* kenmerken (klapper tekst) Muller (2012), Terrorisme als risico
IS-terrorisme
Doel: Oprichten kalifaat van de Islamitische Staat
, Doel aanslagen: Strijden tegen de onderdrukking van de islamitische wereldgemeenschap, de
Ummah
Kenmerk: uitmeten van slachtofferschap én het uitventen van gruwelijk geweld tegen
andersdenkenden
Onderscheidende kenmerken
(Louise Richardson)
centrale variablen die terrorisme over de tijd typeren en onderscheiden:
1. Doelen:
temporeel of transformationeel
2. Relatie tot gemeenschap:
nauwe banden of geïsoleerd
Temporele of transformationele doelen
Temporele doelen zijn realisieerbare en meer concrete politieke doelen
Transfomationele doelen zijn niet onderhandelbaar, realisatie vereist complete vernieting
van het systeem
Relatie terrorristische beweging tot gemeenschap
Geïsoleerd impliceert ook geen of weinig steun
Nauwe banden
Wat is terrorisme?
1. politiek (-religieus) geïnspireerd
2. geweld of dreiging van geweld
3. boodschap overbrengen
4. symbolische betekenis aanslagen en slachtoffers
5. daders niet-nationale groeperingen
6. slachtoffers middel voor boodschap aan publiek (meestal regering)
7. opzettelijke geweldpleging tegen burgers
Definitie 1
, Terrorisme is (1) geweld of dreiging met geweld (2) gericht op de bevolking met (3) als doel
de rest van de bevolking angst aan te jagen en (4) de regering te dwingen iets te doen of na
te laten.
Beatrice de Graaf
Definitie 2
Terrorisme is geweld of dreiging met geweld uit berekening om ideologische, politieke of
religieuze doelen te bereiken door angstwekking, intimidatie of dwang.
Noam Chomsky
Vrijheidsstrijd en terrorisme
Voorbeeld (1) Nelson Mandela
Leider ANC en “staategevaarlijke terrorist” voor het apartheidsregime in Zuid-Africa; vrijlating na 27
jaar in 1990 en uitgeroepen tot de eerste zwarte president met het einde van het apartheidsregime.
Voorbeeld (2) Al Quida en de Taliban
Strijders tegen de bezetting van Afghanistan in 1979 door de Sovjet-Russische overhead kregen
morele, financiele en militaire steun door de VS en golden als vrijheidstrijders. Na de oorloog
kwamen de Taliban aan de macht die met 9/11 door de VS als terroristen worden beschouwd en
bestreden.
Terrorisme als essentially contested concept
Een definitie of begrip is van permanent debat, want*
1. Wardering
2. Interne complexiteit
3. Diverse omschrijvingen
4. Openheid
5. Voorbeelden
6. Progressieve competitie
*(kenmerken essentially contested concepts volgens Gallie, 1955)
Criminologisch perspectief
Het begrip terrorisme is net als het begrip geweld fundamenteel betwistbaar
1. Criminologische deel
Hoorcollege 1
Terrorisme als verschijnsel
Wat is terrorisme?
➢ Terrorisme is een oud fenomeen, talloze historische voorbeelden
➢ Terrorisme niet zo maar te verslaan (Richardson)
➢ Hedendaags terrorisme een moderne vorm van terrorisme?
➢ Nieuwe terrorisme als hyperterrorisme?
➢ Wat zijn dan de verschillen tussen de hedendaagse of nieuwe terrorisme en de oude
bekende vormen van terrorisme?
Traditioneel terrorisme
> onderscheiding 3 vormen van het zogenoemde oude terrorisme:
1. Social revolutionair
2. Nationalistisch/seperatistisch
3. Repressief/vigilant
1. Sociaal revolutionaire terrorisme
Doel: vernietigen van het kapitalisme
Doel aanslagen: volksopstand ontketenen
Kenmerk: minderheid bevolking sympathiseert met hun ideeën
- Voorbeeld: RAF (Duitsland)
2. Nationalistisch/seperatistisch
Doel: Neerzetten van een onafhankelijke (etnische) staat
Doel aanslagen: Onafhankelijkheid op basis van etnische en/of nationale identiteit
Kenmerk: steun en sympathie onder grote delen van de etnische bevolking; strijders vaak
geen minderheid
- Voorbeelden: ETA, IRA & Zuid-Molukkers in NL (ontypisch voorbeeld)
Zuid-Molukkse kapingen in Nederland
Doel gijzelingsacties in de Jaren 1970:
De Nederlandse regering te dwingen om eerder gedane toezeggingen over de terugkeer van de Zuid-Molukkse
gemeenschap na te komen.
Is hier sprake van terrorisme? Definitiestrijd!
, Ja, ze vochten voor hun rechten en erkennening, ze vochten voor hun onafhankelijkheid in het eerder
uitgeroepen Republiek der Zuid-Molukken.
3. Repressieve (vigilante) terrorisme
Doel: Rechtsextremistische groeperingen die zich met geweld verzetten tegen verworven
belagen en rechten van emancipatiebewegingen.
Doel aanslagen: Met geweld optreden als een soort burgerwacht (vigilanten) tegen deze
groepen.
Kenmerk: Heimelijke sympathie van leger en politie
- Voorbeeld: Ku Klux Klan & Grijze wolven
Nieuwe, moderne terrorisme
Sinds 9/11 religieus fundamentalisme belangrijke karakteristiek
Doel: amorph/diffuus, lange termijn, streven naar een andere wereldorde (gebaseerd op
religieus fundamentalistische levenshouding en de sharia)
Doel aanslagen: op en spectaculaire manier angst en paniek zaaien (met toenemende
letaliteit)
Kenmerken* nieuwe terrorisme sinds 9/11
1. diffuse doelen
2. wereldwijde angst
3. zoveel mogelijk slachtoffers
4. willekeurige slachtoffers
5. religieus fundamentalisme
6. internationaal
7. fluïde netwerk
8. fluïde financering
9. tijd
* kenmerken (klapper tekst) Muller (2012), Terrorisme als risico
IS-terrorisme
Doel: Oprichten kalifaat van de Islamitische Staat
, Doel aanslagen: Strijden tegen de onderdrukking van de islamitische wereldgemeenschap, de
Ummah
Kenmerk: uitmeten van slachtofferschap én het uitventen van gruwelijk geweld tegen
andersdenkenden
Onderscheidende kenmerken
(Louise Richardson)
centrale variablen die terrorisme over de tijd typeren en onderscheiden:
1. Doelen:
temporeel of transformationeel
2. Relatie tot gemeenschap:
nauwe banden of geïsoleerd
Temporele of transformationele doelen
Temporele doelen zijn realisieerbare en meer concrete politieke doelen
Transfomationele doelen zijn niet onderhandelbaar, realisatie vereist complete vernieting
van het systeem
Relatie terrorristische beweging tot gemeenschap
Geïsoleerd impliceert ook geen of weinig steun
Nauwe banden
Wat is terrorisme?
1. politiek (-religieus) geïnspireerd
2. geweld of dreiging van geweld
3. boodschap overbrengen
4. symbolische betekenis aanslagen en slachtoffers
5. daders niet-nationale groeperingen
6. slachtoffers middel voor boodschap aan publiek (meestal regering)
7. opzettelijke geweldpleging tegen burgers
Definitie 1
, Terrorisme is (1) geweld of dreiging met geweld (2) gericht op de bevolking met (3) als doel
de rest van de bevolking angst aan te jagen en (4) de regering te dwingen iets te doen of na
te laten.
Beatrice de Graaf
Definitie 2
Terrorisme is geweld of dreiging met geweld uit berekening om ideologische, politieke of
religieuze doelen te bereiken door angstwekking, intimidatie of dwang.
Noam Chomsky
Vrijheidsstrijd en terrorisme
Voorbeeld (1) Nelson Mandela
Leider ANC en “staategevaarlijke terrorist” voor het apartheidsregime in Zuid-Africa; vrijlating na 27
jaar in 1990 en uitgeroepen tot de eerste zwarte president met het einde van het apartheidsregime.
Voorbeeld (2) Al Quida en de Taliban
Strijders tegen de bezetting van Afghanistan in 1979 door de Sovjet-Russische overhead kregen
morele, financiele en militaire steun door de VS en golden als vrijheidstrijders. Na de oorloog
kwamen de Taliban aan de macht die met 9/11 door de VS als terroristen worden beschouwd en
bestreden.
Terrorisme als essentially contested concept
Een definitie of begrip is van permanent debat, want*
1. Wardering
2. Interne complexiteit
3. Diverse omschrijvingen
4. Openheid
5. Voorbeelden
6. Progressieve competitie
*(kenmerken essentially contested concepts volgens Gallie, 1955)
Criminologisch perspectief
Het begrip terrorisme is net als het begrip geweld fundamenteel betwistbaar
