Economie samenvatting Jong & oud
Hoofdstuk 1
Par. 1.2
Iedereen moet voortdurend keuzes maken. Die keuzes kunnen leiden tot een
uitkomst die van andere afhangt wat zij gaan doen. Dit noemen we ook wel een
speltheorie:
• Beide spelers op hetzelfde moment beslissen
• Vooraf geen afspraken gemaakt à als er wel afspraken zijn gemaakt noemen
we dit een bindende afspraak (= een afspraak waar je juridische niet van af
kunt/niet onder uit kunt. Het leidt tot een samenwerking.)
• Overleg is niet toegestaan
We noemen een speltheorie ook wel een gevangenendilemma. Een dominante
strategie (=rood rondje) is de voordeligste strategie
die iemand kiest onafhankelijk van wat de ander kiest.
Wanneer een uitkomst optimaal is (= zwart rondje),
werkt die voor beide personen het beste.
Par. 1.3
We onderscheiden drie fasen in het leven:
1. Kinderfase à kinderen worden verzorgd door de ouders
2. Ouderfase à ouderen kunnen hulp krijgen van kinderen.
3. Grootouderfase à ouders zorgen voor grootouders.
Het gedrag van de ene generatie kan gevolgen hebben voor de keuzemogelijkheden
voor andere generaties. Bijv. de jongste generatie is afhankelijk van de werkende
generatie hoeveel die voor hun in willen zetten. Daarnaast zijn er ook de
toekomstige generaties. Het gedrag van de huidige generaties kan invloed hebben
op de keuzemogelijkheden van toekomstige generaties.
Hoofdstuk 2
Par. 2.2
De keuze voor kinderen heeft economische gevolgen:
1. Neemt veel tijd in beslag.
2. Veel kosten aan verbonden à - kleertjes, kinderkamer
- kinderopvang: als beide ouders in loondienst zijn, betaalt de werkgever een
bijdrage en ook de overheid. Die overheidsbijdrage is afhankelijk van het inkomen
(groot inkomen à minder bijdrage, laag inkomen à veel bijdrage)
- middelbare school: rekenmachine, woordenboeken, zakgeld
-De overheid betaalt ook door de kinderbijslag mee aan de kosten van kinderen. De
hoogte van de kinderbijslag hangt af van de leeftijd van het kind.
Par. 2.4
Inkomen kun je consumeren of geheel/gedeeltelijk sparen. Consumeren is het
uitgeven van geld voor eigen behoeften. Sparen is het net consumeren van een deel
van het inkomen. Je verplaatst de besteding naar de toekomst. Als je geld leent,
haal je de consumptie naar voren. Je koopt eerst en verwacht later inkomen te
ontvangen om de lening af te lossen. Ook wel consumptie vervoegen.
, Het inkomen is een voorbeeld van een stroomgrootheid (= een grootheid die je over
een bepaalde periode meet, maand/ jaar). Spaargeld en schuld zijn
voorraadgrootheden (grootheid die je op een bepaald moment kunt meten).
Ruilen over de tijd: lenen & sparen --> je verplaatst je koopkracht naar een ander
moment. Wie leent, moet rente betalen. Rente is het bedrag dat je betaalt voor het
lenen van geld. Dit kan bij sparen & lenen. Ook prijsstijgingen en verwachte
prijsstijgingen hebben invloed op de afweging tussen besteden en sparen.
Hoofdstuk 3
Par. 3.1
Na je opleiding kun je:
1. In loondienst bij een bedrijf/overheid: loon of salaris. Voordeel: meer
zekerheid over behoud van je baan. Nadeel: inkomen en
carrièremogelijkheden is minder.
2. Zelfstandig ondernemer: winst. Voordeel: niemand kijkt je op de vingers.
Nadeel: grote onzekerheid over financiering.
Loon en winst zijn inkomen en over elk inkomen moet je inkomstenbelasting en
sociale premies betalen. De premie wordt betaald om verzekerd te zijn tegen de
financiële gevolgen van onverwachte gebeurtenissen. Verzekeren betekent dat
iemand elke periode premie betaalt en daarmee recht krijgt op een uitkering als hem
financieel nadeel overkomt.
Par. 3.2
Rente of interest is ook een bron van inkomen. Dit krijg je over je spaargeld. Huur en
pacht zijn de beloningen als iemand een gebouw of grond aan een ander ter
beschikking stelt. Al deze soorten inkomens (pacht, huur, winst, loon ect) worden
primaire inkomens genoemd. Over deze inkomens moet een gedeelte als belasting
en premies aan de overheid worden afgedragen.
Over het inkomen van arbeid (=loon) wordt door de overheid loonheffing geheven.
De loonheffing bestaat uit loonbelasting en premie volksverzekeringen. Doordat de
overheid kortingen geeft op de loonheffing, hoef je over het loon van een klein
baantje niet veel af te dragen aan de belastingdienst. De algemene heffingskorting is
afhankelijk van de hoogte van je inkomen. Door de heffingskorting hoeven mensen
met een laag inkomen geen loonheffing te betalen.
Het belastingpercentage stijgt, wanneer je inkomen stijgt.
Het bruto jaarinkomen is het loon dat je in het jaar verdient. Er zijn uitgaven die je
van het bruto-inkomen mag aftrekken voordat je inkomensheffing wordt berekend.
We noemen deze uitgaven aftrekposten (pensioen, rente). Als de aftrekposter van
het bruto jaarinkomen zijn afgehaald, blijft het belastbaar inkomen over:
Bruto jaarinkomen – aftrekposten = belastbaar inkomen.
De inkomensheffing (= het bedrag dat je betaalt aan inkomstenbelasting en premie
volksverzekeringen) wordt berekend over het belastbaar inkomen. Hoeveel heffing je
moet betalen over het belastbaar inkomen wordt berekend aan de hand van de
zogenaamde belastingschijven (zie schrift/boekje).
Hoofdstuk 1
Par. 1.2
Iedereen moet voortdurend keuzes maken. Die keuzes kunnen leiden tot een
uitkomst die van andere afhangt wat zij gaan doen. Dit noemen we ook wel een
speltheorie:
• Beide spelers op hetzelfde moment beslissen
• Vooraf geen afspraken gemaakt à als er wel afspraken zijn gemaakt noemen
we dit een bindende afspraak (= een afspraak waar je juridische niet van af
kunt/niet onder uit kunt. Het leidt tot een samenwerking.)
• Overleg is niet toegestaan
We noemen een speltheorie ook wel een gevangenendilemma. Een dominante
strategie (=rood rondje) is de voordeligste strategie
die iemand kiest onafhankelijk van wat de ander kiest.
Wanneer een uitkomst optimaal is (= zwart rondje),
werkt die voor beide personen het beste.
Par. 1.3
We onderscheiden drie fasen in het leven:
1. Kinderfase à kinderen worden verzorgd door de ouders
2. Ouderfase à ouderen kunnen hulp krijgen van kinderen.
3. Grootouderfase à ouders zorgen voor grootouders.
Het gedrag van de ene generatie kan gevolgen hebben voor de keuzemogelijkheden
voor andere generaties. Bijv. de jongste generatie is afhankelijk van de werkende
generatie hoeveel die voor hun in willen zetten. Daarnaast zijn er ook de
toekomstige generaties. Het gedrag van de huidige generaties kan invloed hebben
op de keuzemogelijkheden van toekomstige generaties.
Hoofdstuk 2
Par. 2.2
De keuze voor kinderen heeft economische gevolgen:
1. Neemt veel tijd in beslag.
2. Veel kosten aan verbonden à - kleertjes, kinderkamer
- kinderopvang: als beide ouders in loondienst zijn, betaalt de werkgever een
bijdrage en ook de overheid. Die overheidsbijdrage is afhankelijk van het inkomen
(groot inkomen à minder bijdrage, laag inkomen à veel bijdrage)
- middelbare school: rekenmachine, woordenboeken, zakgeld
-De overheid betaalt ook door de kinderbijslag mee aan de kosten van kinderen. De
hoogte van de kinderbijslag hangt af van de leeftijd van het kind.
Par. 2.4
Inkomen kun je consumeren of geheel/gedeeltelijk sparen. Consumeren is het
uitgeven van geld voor eigen behoeften. Sparen is het net consumeren van een deel
van het inkomen. Je verplaatst de besteding naar de toekomst. Als je geld leent,
haal je de consumptie naar voren. Je koopt eerst en verwacht later inkomen te
ontvangen om de lening af te lossen. Ook wel consumptie vervoegen.
, Het inkomen is een voorbeeld van een stroomgrootheid (= een grootheid die je over
een bepaalde periode meet, maand/ jaar). Spaargeld en schuld zijn
voorraadgrootheden (grootheid die je op een bepaald moment kunt meten).
Ruilen over de tijd: lenen & sparen --> je verplaatst je koopkracht naar een ander
moment. Wie leent, moet rente betalen. Rente is het bedrag dat je betaalt voor het
lenen van geld. Dit kan bij sparen & lenen. Ook prijsstijgingen en verwachte
prijsstijgingen hebben invloed op de afweging tussen besteden en sparen.
Hoofdstuk 3
Par. 3.1
Na je opleiding kun je:
1. In loondienst bij een bedrijf/overheid: loon of salaris. Voordeel: meer
zekerheid over behoud van je baan. Nadeel: inkomen en
carrièremogelijkheden is minder.
2. Zelfstandig ondernemer: winst. Voordeel: niemand kijkt je op de vingers.
Nadeel: grote onzekerheid over financiering.
Loon en winst zijn inkomen en over elk inkomen moet je inkomstenbelasting en
sociale premies betalen. De premie wordt betaald om verzekerd te zijn tegen de
financiële gevolgen van onverwachte gebeurtenissen. Verzekeren betekent dat
iemand elke periode premie betaalt en daarmee recht krijgt op een uitkering als hem
financieel nadeel overkomt.
Par. 3.2
Rente of interest is ook een bron van inkomen. Dit krijg je over je spaargeld. Huur en
pacht zijn de beloningen als iemand een gebouw of grond aan een ander ter
beschikking stelt. Al deze soorten inkomens (pacht, huur, winst, loon ect) worden
primaire inkomens genoemd. Over deze inkomens moet een gedeelte als belasting
en premies aan de overheid worden afgedragen.
Over het inkomen van arbeid (=loon) wordt door de overheid loonheffing geheven.
De loonheffing bestaat uit loonbelasting en premie volksverzekeringen. Doordat de
overheid kortingen geeft op de loonheffing, hoef je over het loon van een klein
baantje niet veel af te dragen aan de belastingdienst. De algemene heffingskorting is
afhankelijk van de hoogte van je inkomen. Door de heffingskorting hoeven mensen
met een laag inkomen geen loonheffing te betalen.
Het belastingpercentage stijgt, wanneer je inkomen stijgt.
Het bruto jaarinkomen is het loon dat je in het jaar verdient. Er zijn uitgaven die je
van het bruto-inkomen mag aftrekken voordat je inkomensheffing wordt berekend.
We noemen deze uitgaven aftrekposten (pensioen, rente). Als de aftrekposter van
het bruto jaarinkomen zijn afgehaald, blijft het belastbaar inkomen over:
Bruto jaarinkomen – aftrekposten = belastbaar inkomen.
De inkomensheffing (= het bedrag dat je betaalt aan inkomstenbelasting en premie
volksverzekeringen) wordt berekend over het belastbaar inkomen. Hoeveel heffing je
moet betalen over het belastbaar inkomen wordt berekend aan de hand van de
zogenaamde belastingschijven (zie schrift/boekje).
