Maatschappijleer toetsweek II: bladzijde 66 t/m 103
Hoofdstuk 1: Wat is democratie?
Politiek kun je het beste omschrijven als de manier waarop een land bestuurd wordt. De
besluiten van politici hebben veel invloed op ons leven. Ze beslissen dingen op het gebied van
welvaart, volksgezondheid, infrastructuur, onderwijs, buitenlandse betrekkingen en
openbare orde en veiligheid. Om al dit soort zaken te kunnen regelen is geld nodig. Daarom
betalen we belasting.
Maar weinig landen in de wereld zijn helemaal democratisch. Een democratie is een
bestuursvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed heeft op de politieke
besluitvorming. Bij een referendum mogen kiesgerechtigde burgers rechtstreeks stemmen
over een politiek vraagstuk of wetsvoorstel.
De belangrijkste kenmerken die in Nederland vast staan in de grondwet:
● Burgers hebben politieke grondrechten.
o Alle Nederlanders vanaf 18 jaar hebben het recht om te kiezen of verkozen
te worden
o Iedereen mag een politieke partij of vereniging oprichten
o Iedereen mag demonstreren of op een andere manier zijn mening uiten
● Over de politieke besluitvorming staan belangrijke regels in de grondwet:
o De regering en het parlement maken samen de wetten
o Wetten gaan pas gelden als een meerderheid in het parlement daartoe
besluit.
● Ondanks het meerderheidsprincipe houdt een democratie rekening met de rechten
van minderheden. Hierdoor kunnen grondrechten niet zomaar worden afgeschaft,
ook niet als de meerderheid dat zou willen.
● Er is persvrijheid. Journalisten bepalen zelf waar ze over berichten en op welke
manier ze dat doen. Ze hebben dus geen toestemming nodig van de overheid.
De meeste Europese landen werden pas in de negentiende eeuw een democratie. In NL
liggen sinds 1848 de macht niet meer bij de koning, maar bij gekozen
volksvertegenwoordigers. We spreken van een dictatuur wanneer alle macht in handen ligt
van één persoon, of van een klein groepje mensen.
Dictaturen hebben meestal de volgende kenmerken:
● Een machtenscheiding ontbreekt, want alle macht is in handen van één persoon
of een klein groepje mensen. Burgers hebben hierdoor te maken met willekeur van de
machthebbers.
● De grondrechten worden niet gerespecteerd. Burgers hebben geen recht op
vrije meningsuiting en geen mogelijkheid om te protesteren tegen
overheidsbesluiten.
, ● Er bestaat geen vrije pers. Journalisten komen in de problemen als ze kritisch
berichten over de machthebbers. Soms beoordeelt de overheid vooraf alle publicaties
en wordt informatie via internet gefilterd of geblokkeerd. Deze overheidscontrole van
de media noemen we censuur.
● Oppositiepartijen zijn vaak verboden. Omdat ze kans lopen gearresteerd te
worden, vluchten oppositieleiders regelmatig naar het buitenland om van daaruit
politiek verzet te bieden.
● Er is een grote politieke rol voor de militairen. Soms worden generaals als
ministers opgenomen in de regering.
● Er is meestal sprake van verkiezingsfraude. Hoewel dictators vaak met geweld
aan de macht komen, organiseren ze vervolgens schijnverkiezingen om hun macht te
legitimeren.
● De regering kan snel en efficiënt besluiten nemen over zaken als
werkgelegenheid, onderwijs en gezondheidszorg.
Hoofdstuk 2: Politieke stromingen
Bijna alle politieke partijen ontstaan vanuit een ideologie; Een samenhangend geheel van
beginselen en denkbeelden, meestal uitmondend in ideeën over de meest wenselijke
maatschappelijke en politieke verhoudingen. Daarbij gaat het vooral om twee vragen:
● Welke waarden en normen staan centraal?
● Wat is de gewenste rol van de overheid op sociaaleconomisch gebied?
Dit is onder te verdelen in twee kanten:
● Links: Wil de ongelijkheid tussen mensen verminderen met goede uitkeringen en
andere voorzieningen.
● Rechts: Wil zo weinig mogelijk bemoeienis van de overheid, mensen zijn zelf
verantwoordelijk voor een beter leven.
Zit een ideologie tussen deze twee in, dan spreken we van het ‘politieke midden’.
● Liberalisme
Eind 18e eeuw, tijdens de Franse revolutie, ontstond de liberale stroming. De burgerij kwam
in opstand tegen de onbeperkte macht van de koning. Hun ideaal was persoonlijke en
economische vrijheid. Ze waren tegen de hoge belastingen. Tegenwoordig vinden liberalen
vrijheid nog steeds belangrijk. De overheid moet op sociaaleconomisch gebied een kleine rol
spelen en zich beperken tot kernzaken als defensie en de bestrijding van criminaliteit. De
overheid moet vooral de eigen verantwoordelijkheid van burgers stimuleren. We noemen het
liberalisme daarom ook wel rechts.
● Socialisme
Het socialisme ontstond in de 19e eeuw als reactie op de slechte werkomstandigheden van de
arbeiders. De socialisten wilden een eind maken aan armoede en ongelijkheid, maar
verschilden onderling over de vraag hoe ze het doel van gelijkheid het beste konden
bereiken:
Hoofdstuk 1: Wat is democratie?
Politiek kun je het beste omschrijven als de manier waarop een land bestuurd wordt. De
besluiten van politici hebben veel invloed op ons leven. Ze beslissen dingen op het gebied van
welvaart, volksgezondheid, infrastructuur, onderwijs, buitenlandse betrekkingen en
openbare orde en veiligheid. Om al dit soort zaken te kunnen regelen is geld nodig. Daarom
betalen we belasting.
Maar weinig landen in de wereld zijn helemaal democratisch. Een democratie is een
bestuursvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed heeft op de politieke
besluitvorming. Bij een referendum mogen kiesgerechtigde burgers rechtstreeks stemmen
over een politiek vraagstuk of wetsvoorstel.
De belangrijkste kenmerken die in Nederland vast staan in de grondwet:
● Burgers hebben politieke grondrechten.
o Alle Nederlanders vanaf 18 jaar hebben het recht om te kiezen of verkozen
te worden
o Iedereen mag een politieke partij of vereniging oprichten
o Iedereen mag demonstreren of op een andere manier zijn mening uiten
● Over de politieke besluitvorming staan belangrijke regels in de grondwet:
o De regering en het parlement maken samen de wetten
o Wetten gaan pas gelden als een meerderheid in het parlement daartoe
besluit.
● Ondanks het meerderheidsprincipe houdt een democratie rekening met de rechten
van minderheden. Hierdoor kunnen grondrechten niet zomaar worden afgeschaft,
ook niet als de meerderheid dat zou willen.
● Er is persvrijheid. Journalisten bepalen zelf waar ze over berichten en op welke
manier ze dat doen. Ze hebben dus geen toestemming nodig van de overheid.
De meeste Europese landen werden pas in de negentiende eeuw een democratie. In NL
liggen sinds 1848 de macht niet meer bij de koning, maar bij gekozen
volksvertegenwoordigers. We spreken van een dictatuur wanneer alle macht in handen ligt
van één persoon, of van een klein groepje mensen.
Dictaturen hebben meestal de volgende kenmerken:
● Een machtenscheiding ontbreekt, want alle macht is in handen van één persoon
of een klein groepje mensen. Burgers hebben hierdoor te maken met willekeur van de
machthebbers.
● De grondrechten worden niet gerespecteerd. Burgers hebben geen recht op
vrije meningsuiting en geen mogelijkheid om te protesteren tegen
overheidsbesluiten.
, ● Er bestaat geen vrije pers. Journalisten komen in de problemen als ze kritisch
berichten over de machthebbers. Soms beoordeelt de overheid vooraf alle publicaties
en wordt informatie via internet gefilterd of geblokkeerd. Deze overheidscontrole van
de media noemen we censuur.
● Oppositiepartijen zijn vaak verboden. Omdat ze kans lopen gearresteerd te
worden, vluchten oppositieleiders regelmatig naar het buitenland om van daaruit
politiek verzet te bieden.
● Er is een grote politieke rol voor de militairen. Soms worden generaals als
ministers opgenomen in de regering.
● Er is meestal sprake van verkiezingsfraude. Hoewel dictators vaak met geweld
aan de macht komen, organiseren ze vervolgens schijnverkiezingen om hun macht te
legitimeren.
● De regering kan snel en efficiënt besluiten nemen over zaken als
werkgelegenheid, onderwijs en gezondheidszorg.
Hoofdstuk 2: Politieke stromingen
Bijna alle politieke partijen ontstaan vanuit een ideologie; Een samenhangend geheel van
beginselen en denkbeelden, meestal uitmondend in ideeën over de meest wenselijke
maatschappelijke en politieke verhoudingen. Daarbij gaat het vooral om twee vragen:
● Welke waarden en normen staan centraal?
● Wat is de gewenste rol van de overheid op sociaaleconomisch gebied?
Dit is onder te verdelen in twee kanten:
● Links: Wil de ongelijkheid tussen mensen verminderen met goede uitkeringen en
andere voorzieningen.
● Rechts: Wil zo weinig mogelijk bemoeienis van de overheid, mensen zijn zelf
verantwoordelijk voor een beter leven.
Zit een ideologie tussen deze twee in, dan spreken we van het ‘politieke midden’.
● Liberalisme
Eind 18e eeuw, tijdens de Franse revolutie, ontstond de liberale stroming. De burgerij kwam
in opstand tegen de onbeperkte macht van de koning. Hun ideaal was persoonlijke en
economische vrijheid. Ze waren tegen de hoge belastingen. Tegenwoordig vinden liberalen
vrijheid nog steeds belangrijk. De overheid moet op sociaaleconomisch gebied een kleine rol
spelen en zich beperken tot kernzaken als defensie en de bestrijding van criminaliteit. De
overheid moet vooral de eigen verantwoordelijkheid van burgers stimuleren. We noemen het
liberalisme daarom ook wel rechts.
● Socialisme
Het socialisme ontstond in de 19e eeuw als reactie op de slechte werkomstandigheden van de
arbeiders. De socialisten wilden een eind maken aan armoede en ongelijkheid, maar
verschilden onderling over de vraag hoe ze het doel van gelijkheid het beste konden
bereiken:
