Inhoudsopgave
Inleiding tot het publiekrecht.......................................................................................................................... 7
Inleiding tot het staatsrecht .......................................................................................................................... 10
1) De grondwet: de basis van het Belgisch publiekrecht ........................................................................... 14
a) Het ontstaan van België .......................................................................................................................... 14
b) ‘Een grondwet’, wat is dat eigenlijk? ...................................................................................................... 14
2) De kenmerken van de Belgische staat .................................................................................................. 14
3) De Belgische staat: de constitutieve elementen ................................................................................... 15
4) De burger en het beleid ....................................................................................................................... 16
Mogelijke kiesstelsels .................................................................................................................................. 16
Evolutie van het partijenstelsel ................................................................................................................... 16
Referendum ................................................................................................................................................. 17
5) Rechtsstaat .......................................................................................................................................... 17
6) Scheiding der machten......................................................................................................................... 17
7) De federale staat ................................................................................................................................. 18
8) Hiëarchie van de rechtsnormen ........................................................................................................... 20
Unitaire staat België .................................................................................................................................... 20
Federale staat België.................................................................................................................................... 20
1) De wetgevende macht ......................................................................................................................... 22
De samenstelling van de wetgevende macht ................................................................................................ 22
a) De wetgevende macht bestaat uit drie takken ....................................................................................... 22
b) De kenmerken van de verkiezingen ......................................................................................................... 22
c) De samenstelling van de Kamer van Volksvertegenwoordigers.............................................................. 22
d) De samenstelling van de Senaat ............................................................................................................. 22
e) De indeling in taalgroepen ...................................................................................................................... 23
De bevoegdheden van de wetgevende macht ............................................................................................... 23
a) Overzicht van de bevoegdheden ............................................................................................................. 23
b) Normering: het maken van wetten ......................................................................................................... 24
c) Het goedkeuren van internationale verdragen ....................................................................................... 25
d) Controle op de federale regering ............................................................................................................ 26
e) Het recht om een parlementaire onderzoekscommissie op te richten (art. 56 Gw. ................................ 27
f) Het wijzigen van de Grondwet (art. 195 Gw.) ......................................................................................... 27
De werkwijze van de wetgevende macht ...................................................................................................... 27
1RE 1
, a) Hoe komen wetten tot stand? ................................................................................................................. 27
b) Het initiatief: voorstel of ontwerp ........................................................................................................... 28
c) Behandeling door het parlement ............................................................................................................ 28
d) Hoe verloopt de stemming? .................................................................................................................... 29
e) De bekrachtiging, de afkondiging en de bekendmaking ......................................................................... 30
f) Hoe een wet tot stand komt: samenvatting............................................................................................ 30
g) Bijzondere meerderheid .......................................................................................................................... 30
a) De alarmbelprocedure............................................................................................................................. 30
Werkwijze van de wetgever als grondwetgevende macht ............................................................................. 31
Het statuut van de parlementsleden ............................................................................................................. 32
a) De duur van de functie ............................................................................................................................ 32
b) De parlementaire immuniteiten .............................................................................................................. 32
1) De uitvoerende macht ......................................................................................................................... 33
De samenstelling van de uitvoerende macht ................................................................................................. 33
a) De koning benoemt ministers en staatssecretarissen ............................................................................. 33
b) De regeringsvorming in de praktijk ......................................................................................................... 34
De bevoegdheden van de uitvoerende macht ............................................................................................... 35
a) Algemeen: toegewezen bevoegdheden .................................................................................................. 36
b) Het uitvoeren van de wetten ................................................................................................................... 36
c) Het uitstippelen en uitvoeren van het beleid van het land ...................................................................... 37
De werkwijze van de uitvoerende macht ...................................................................................................... 38
a) De Kroonraad, de Ministerraad en het Kernkabinet ............................................................................... 38
b) De federale administratie........................................................................................................................ 39
c) Hoe komen de beslissingen van de uitvoerende macht tot stand ........................................................... 40
Het statuut van de leden van de uitvoerende macht ..................................................................................... 43
a) Het statuut van de koning ....................................................................................................................... 43
b) Het statuut van de ministers en de staatssecretarissen .......................................................................... 44
Duur van het ambt en ‘lopende zaken’........................................................................................................ 44
Strafrechtelijke verantwoordelijkheid ......................................................................................................... 44
3) De rechterlijke macht .......................................................................................................................... 45
Samenstelling van de rechterlijke macht ....................................................................................................... 45
a) Vier soorten hoven en rechtbanken ........................................................................................................ 45
b) De rechtsgebieden van de hoven en rechtbanken................................................................................... 46
c) De samenstelling van de hoven en rechtbanken ..................................................................................... 46
d) Het openbaar ministerie: de staande magistratuur ................................................................................ 47
De bevoegdheden van de rechterlijke macht ................................................................................................ 48
1RE 2
, a) Algemene omschrijving ........................................................................................................................... 48
De controlerende instellingen: .................................................................................................................... 48
De Raad van State ........................................................................................................................................ 48
Het Grondwettelijk Hof ................................................................................................................................ 50
Het Rekenhof ............................................................................................................................................... 52
De werkwijze van de rechterlijke macht........................................................................................................ 52
a) Openbaarheid van terechtzitting ............................................................................................................ 52
b) Openbaarheid van de uitspraak .............................................................................................................. 53
c) Motivering van de uitspraak ................................................................................................................... 53
d) Onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter ............................................................................. 53
e) Uitspraak binnen een redelijke termijn ................................................................................................... 53
f) Het verbod van rechtsweigering ............................................................................................................. 53
g) Het beginsel van de dubbele aanleg in strafzaken .................................................................................. 54
h) Het beginsel van de tegenspraak ............................................................................................................ 54
i) De jury van het Hof van Assisen .............................................................................................................. 54
Het statuut van de rechterlijke macht ........................................................................................................... 54
a) Algemeen ................................................................................................................................................ 54
b) Benoeming voor het leven....................................................................................................................... 54
c) De onafzetbaarheid en de overplaatsing van de rechters ....................................................................... 54
d) Strafrechtelijk statuut van de rechters .................................................................................................... 54
De Hoge Raad voor Justitie ........................................................................................................................... 55
Het Justitiehuis ............................................................................................................................................. 55
1) Drie gemeenschappen en drie gewesten .............................................................................................. 55
a) Gemeenschappen - cultuur en welzijn..................................................................................................... 56
b) Gewesten – economie ............................................................................................................................. 56
2) De assymetrische structuur van het federale België ............................................................................. 57
a) Eigen instellingen, eigen bevoegdheden ................................................................................................. 57
b) De Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse gewest delen dezelfde uitvoerende macht......................... 58
c) Het Waals Gewest kan bevoegdheden overdragen aan de Duitstalige Gemeenschap........................... 58
D. De Franse Gemeenschap kan bevoegdheden overdragen aan het Waals Gewest en aan de Franse
Gemeenschapscommissie in Brussel ................................................................................................................. 58
3) De bevoegdheden van de gemeenschappen en de gewesten ............................................................... 60
a) De bevoegdheidsverdeling tussen de federale overheid, de gemeenschappen en de gewesten ............ 60
b) De bevoegdheden van de gemeenschappen ........................................................................................... 61
c) De bevoegdheden van de gewesten........................................................................................................ 61
d) De bevoegdheden van de federale overheid ........................................................................................... 62
e) Specifieke bevoegdheden ........................................................................................................................ 62
De internationale betrekkingen ................................................................................................................... 62
1RE 3
, Impliciete bevoegdheden ............................................................................................................................ 62
Beperkte ‘grondwettelijke ‘ bevoegdheden ................................................................................................ 62
f) Federale loyauteit, oplossen van belangenconflicten en samenwerkingsprocedures ............................. 63
Het Overlegcomité ....................................................................................................................................... 63
Samenwerkingsprocedures.......................................................................................................................... 64
Gezamelijke decreten .................................................................................................................................. 64
4) De werkwijze van de gemeenschappen en de gewesten ...................................................................... 64
a) Algemene beginselen .............................................................................................................................. 64
b) De wetgevende macht van de gemeenschappen en de gewesten .......................................................... 65
Samenstelling van de parlementen ............................................................................................................. 65
Bevoegdheden van de parlementen............................................................................................................ 66
Werkwijze van de parlementen ................................................................................................................... 67
De gewestelijke volksraadpleging ................................................................................................................ 68
Statuut van de parlementsleden ................................................................................................................. 68
c) De uitvoerende macht van de gemeenschappen en de gewesten .......................................................... 68
Samenstelling van de regeringen ................................................................................................................. 69
Bevoegdheden van de regeringen ............................................................................................................... 69
Werkwijze van de regeringen ...................................................................................................................... 70
Statuut van de ministers .............................................................................................................................. 70
5) Bijzonderheden over de Brusselse instelligen....................................................................................... 70
a) Inleiding................................................................................................................................................... 71
b) De verhouding tussen de taalgroepen .................................................................................................... 71
c) De bevoegdheden van de Vlaamse en Franse Gemeenschap ................................................................. 71
d) Drie Gemeenschapscommissies in Brussel .............................................................................................. 72
e) Bevoegdheden van de Gemeenschapscommissies .................................................................................. 73
Inleiding........................................................................................................................................................ 73
1) De gemeenten ..................................................................................................................................... 74
a) Algemene bevoegdheidsomschrijving ..................................................................................................... 74
b) De gemeenteraad.................................................................................................................................... 74
Samenstelling van de gemeenteraad........................................................................................................... 74
Bevoegdheden van de gemeenteraad ......................................................................................................... 75
Werking van de gemeenteraad ................................................................................................................... 77
Statuut van de gemeenteraadsleden........................................................................................................... 77
c) De burgemeester ..................................................................................................................................... 77
De benoeming.............................................................................................................................................. 77
Bevoegdheden van de burgemeester .......................................................................................................... 78
Statuut van de burgemeester ...................................................................................................................... 78
d) Het college van burgemeester en schepenen .......................................................................................... 78
Samenstelling van het college ..................................................................................................................... 78
Bevoegdheden van het college .................................................................................................................... 78
Werkwijze van het college ........................................................................................................................... 79
Statuut van de schepenen ........................................................................................................................... 79
Onbestuurbaarheid van de gemeente .............................................................................................................. 79
2) De provincies ....................................................................................................................................... 79
a) Algemene bevoegdheidsomschrijving ..................................................................................................... 79
1RE 4
Inleiding tot het publiekrecht.......................................................................................................................... 7
Inleiding tot het staatsrecht .......................................................................................................................... 10
1) De grondwet: de basis van het Belgisch publiekrecht ........................................................................... 14
a) Het ontstaan van België .......................................................................................................................... 14
b) ‘Een grondwet’, wat is dat eigenlijk? ...................................................................................................... 14
2) De kenmerken van de Belgische staat .................................................................................................. 14
3) De Belgische staat: de constitutieve elementen ................................................................................... 15
4) De burger en het beleid ....................................................................................................................... 16
Mogelijke kiesstelsels .................................................................................................................................. 16
Evolutie van het partijenstelsel ................................................................................................................... 16
Referendum ................................................................................................................................................. 17
5) Rechtsstaat .......................................................................................................................................... 17
6) Scheiding der machten......................................................................................................................... 17
7) De federale staat ................................................................................................................................. 18
8) Hiëarchie van de rechtsnormen ........................................................................................................... 20
Unitaire staat België .................................................................................................................................... 20
Federale staat België.................................................................................................................................... 20
1) De wetgevende macht ......................................................................................................................... 22
De samenstelling van de wetgevende macht ................................................................................................ 22
a) De wetgevende macht bestaat uit drie takken ....................................................................................... 22
b) De kenmerken van de verkiezingen ......................................................................................................... 22
c) De samenstelling van de Kamer van Volksvertegenwoordigers.............................................................. 22
d) De samenstelling van de Senaat ............................................................................................................. 22
e) De indeling in taalgroepen ...................................................................................................................... 23
De bevoegdheden van de wetgevende macht ............................................................................................... 23
a) Overzicht van de bevoegdheden ............................................................................................................. 23
b) Normering: het maken van wetten ......................................................................................................... 24
c) Het goedkeuren van internationale verdragen ....................................................................................... 25
d) Controle op de federale regering ............................................................................................................ 26
e) Het recht om een parlementaire onderzoekscommissie op te richten (art. 56 Gw. ................................ 27
f) Het wijzigen van de Grondwet (art. 195 Gw.) ......................................................................................... 27
De werkwijze van de wetgevende macht ...................................................................................................... 27
1RE 1
, a) Hoe komen wetten tot stand? ................................................................................................................. 27
b) Het initiatief: voorstel of ontwerp ........................................................................................................... 28
c) Behandeling door het parlement ............................................................................................................ 28
d) Hoe verloopt de stemming? .................................................................................................................... 29
e) De bekrachtiging, de afkondiging en de bekendmaking ......................................................................... 30
f) Hoe een wet tot stand komt: samenvatting............................................................................................ 30
g) Bijzondere meerderheid .......................................................................................................................... 30
a) De alarmbelprocedure............................................................................................................................. 30
Werkwijze van de wetgever als grondwetgevende macht ............................................................................. 31
Het statuut van de parlementsleden ............................................................................................................. 32
a) De duur van de functie ............................................................................................................................ 32
b) De parlementaire immuniteiten .............................................................................................................. 32
1) De uitvoerende macht ......................................................................................................................... 33
De samenstelling van de uitvoerende macht ................................................................................................. 33
a) De koning benoemt ministers en staatssecretarissen ............................................................................. 33
b) De regeringsvorming in de praktijk ......................................................................................................... 34
De bevoegdheden van de uitvoerende macht ............................................................................................... 35
a) Algemeen: toegewezen bevoegdheden .................................................................................................. 36
b) Het uitvoeren van de wetten ................................................................................................................... 36
c) Het uitstippelen en uitvoeren van het beleid van het land ...................................................................... 37
De werkwijze van de uitvoerende macht ...................................................................................................... 38
a) De Kroonraad, de Ministerraad en het Kernkabinet ............................................................................... 38
b) De federale administratie........................................................................................................................ 39
c) Hoe komen de beslissingen van de uitvoerende macht tot stand ........................................................... 40
Het statuut van de leden van de uitvoerende macht ..................................................................................... 43
a) Het statuut van de koning ....................................................................................................................... 43
b) Het statuut van de ministers en de staatssecretarissen .......................................................................... 44
Duur van het ambt en ‘lopende zaken’........................................................................................................ 44
Strafrechtelijke verantwoordelijkheid ......................................................................................................... 44
3) De rechterlijke macht .......................................................................................................................... 45
Samenstelling van de rechterlijke macht ....................................................................................................... 45
a) Vier soorten hoven en rechtbanken ........................................................................................................ 45
b) De rechtsgebieden van de hoven en rechtbanken................................................................................... 46
c) De samenstelling van de hoven en rechtbanken ..................................................................................... 46
d) Het openbaar ministerie: de staande magistratuur ................................................................................ 47
De bevoegdheden van de rechterlijke macht ................................................................................................ 48
1RE 2
, a) Algemene omschrijving ........................................................................................................................... 48
De controlerende instellingen: .................................................................................................................... 48
De Raad van State ........................................................................................................................................ 48
Het Grondwettelijk Hof ................................................................................................................................ 50
Het Rekenhof ............................................................................................................................................... 52
De werkwijze van de rechterlijke macht........................................................................................................ 52
a) Openbaarheid van terechtzitting ............................................................................................................ 52
b) Openbaarheid van de uitspraak .............................................................................................................. 53
c) Motivering van de uitspraak ................................................................................................................... 53
d) Onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter ............................................................................. 53
e) Uitspraak binnen een redelijke termijn ................................................................................................... 53
f) Het verbod van rechtsweigering ............................................................................................................. 53
g) Het beginsel van de dubbele aanleg in strafzaken .................................................................................. 54
h) Het beginsel van de tegenspraak ............................................................................................................ 54
i) De jury van het Hof van Assisen .............................................................................................................. 54
Het statuut van de rechterlijke macht ........................................................................................................... 54
a) Algemeen ................................................................................................................................................ 54
b) Benoeming voor het leven....................................................................................................................... 54
c) De onafzetbaarheid en de overplaatsing van de rechters ....................................................................... 54
d) Strafrechtelijk statuut van de rechters .................................................................................................... 54
De Hoge Raad voor Justitie ........................................................................................................................... 55
Het Justitiehuis ............................................................................................................................................. 55
1) Drie gemeenschappen en drie gewesten .............................................................................................. 55
a) Gemeenschappen - cultuur en welzijn..................................................................................................... 56
b) Gewesten – economie ............................................................................................................................. 56
2) De assymetrische structuur van het federale België ............................................................................. 57
a) Eigen instellingen, eigen bevoegdheden ................................................................................................. 57
b) De Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse gewest delen dezelfde uitvoerende macht......................... 58
c) Het Waals Gewest kan bevoegdheden overdragen aan de Duitstalige Gemeenschap........................... 58
D. De Franse Gemeenschap kan bevoegdheden overdragen aan het Waals Gewest en aan de Franse
Gemeenschapscommissie in Brussel ................................................................................................................. 58
3) De bevoegdheden van de gemeenschappen en de gewesten ............................................................... 60
a) De bevoegdheidsverdeling tussen de federale overheid, de gemeenschappen en de gewesten ............ 60
b) De bevoegdheden van de gemeenschappen ........................................................................................... 61
c) De bevoegdheden van de gewesten........................................................................................................ 61
d) De bevoegdheden van de federale overheid ........................................................................................... 62
e) Specifieke bevoegdheden ........................................................................................................................ 62
De internationale betrekkingen ................................................................................................................... 62
1RE 3
, Impliciete bevoegdheden ............................................................................................................................ 62
Beperkte ‘grondwettelijke ‘ bevoegdheden ................................................................................................ 62
f) Federale loyauteit, oplossen van belangenconflicten en samenwerkingsprocedures ............................. 63
Het Overlegcomité ....................................................................................................................................... 63
Samenwerkingsprocedures.......................................................................................................................... 64
Gezamelijke decreten .................................................................................................................................. 64
4) De werkwijze van de gemeenschappen en de gewesten ...................................................................... 64
a) Algemene beginselen .............................................................................................................................. 64
b) De wetgevende macht van de gemeenschappen en de gewesten .......................................................... 65
Samenstelling van de parlementen ............................................................................................................. 65
Bevoegdheden van de parlementen............................................................................................................ 66
Werkwijze van de parlementen ................................................................................................................... 67
De gewestelijke volksraadpleging ................................................................................................................ 68
Statuut van de parlementsleden ................................................................................................................. 68
c) De uitvoerende macht van de gemeenschappen en de gewesten .......................................................... 68
Samenstelling van de regeringen ................................................................................................................. 69
Bevoegdheden van de regeringen ............................................................................................................... 69
Werkwijze van de regeringen ...................................................................................................................... 70
Statuut van de ministers .............................................................................................................................. 70
5) Bijzonderheden over de Brusselse instelligen....................................................................................... 70
a) Inleiding................................................................................................................................................... 71
b) De verhouding tussen de taalgroepen .................................................................................................... 71
c) De bevoegdheden van de Vlaamse en Franse Gemeenschap ................................................................. 71
d) Drie Gemeenschapscommissies in Brussel .............................................................................................. 72
e) Bevoegdheden van de Gemeenschapscommissies .................................................................................. 73
Inleiding........................................................................................................................................................ 73
1) De gemeenten ..................................................................................................................................... 74
a) Algemene bevoegdheidsomschrijving ..................................................................................................... 74
b) De gemeenteraad.................................................................................................................................... 74
Samenstelling van de gemeenteraad........................................................................................................... 74
Bevoegdheden van de gemeenteraad ......................................................................................................... 75
Werking van de gemeenteraad ................................................................................................................... 77
Statuut van de gemeenteraadsleden........................................................................................................... 77
c) De burgemeester ..................................................................................................................................... 77
De benoeming.............................................................................................................................................. 77
Bevoegdheden van de burgemeester .......................................................................................................... 78
Statuut van de burgemeester ...................................................................................................................... 78
d) Het college van burgemeester en schepenen .......................................................................................... 78
Samenstelling van het college ..................................................................................................................... 78
Bevoegdheden van het college .................................................................................................................... 78
Werkwijze van het college ........................................................................................................................... 79
Statuut van de schepenen ........................................................................................................................... 79
Onbestuurbaarheid van de gemeente .............................................................................................................. 79
2) De provincies ....................................................................................................................................... 79
a) Algemene bevoegdheidsomschrijving ..................................................................................................... 79
1RE 4
