Samenvatting rechtspsychologie en ethiek
Rechtspsychologie: aandacht gericht op rechtspsychologische processen (van
waarneming/selectie/beïnvloeding) bij de procesdeelnemers, die de uitkomst van een strafzaak
kunnen beïnvloeden. Gaat hierbij vaak om externe factoren
Rechtspsychologie houdt zich bezig met vragen als “waarom bekent een verdachte een feit dat hij/zij
niet heeft gepleegd” “is een getuige altijd in staat om zich een betrouwbare herinnering te vormen?”
“Kan de rechter altijd afgaan op de betrouwbaarheid van de getuigenverklaring?”.
De rechtspsychologie is een tak van de psychologie en richt zich met name op de
procesdeelnemers/betrokkenen in het recht. De aandacht is gericht op psychologische (ruis)factoren
binnen het strafproces. Deze factoren kunnen betrekking hebben op bijvoorbeeld het waarnemen en
de herinnering van getuigen en/of de beïnvloeding van een verdachte bij verhoren. Deze
(ruis)factoren kunnen de uitkomst van het strafproces sturen in een ongewenste richting en afbreuk
aan de betrouwbaarheid van het rechterlijk oordeel.
Ethiek: aandacht gericht op onderliggende waarden (en normen) die het gedrag van
procesdeelnemer beïnvloeden. Vooral een naar binnen gekeerd perspectief.
Is de tak van filosofie die zich bezighoudt met een kritische bezinning op wat juist handelen is.
Daarbij spelen onze waarden en normen een belangrijke rol. Soms botsen die verschillende waarden
dan is er sprake van een ethisch dilemma.
Zaak Rijkbloem
Danny Rijkbloem, een jongen, van Surinaamse afkomst, van 23 jaar, een relatie met Nicole.
De ouders van Nicole waren niet blij met de relatie. Tot hun grote geluk wilde Nicole de
relatie verbreken, de ouders gingen mee naar het huis van Danny. De vader van Nicole werd
door een kogel om het leven gebracht. Wie is de dader?
Er waren twee scenario´s;
1 onschuldscenario (door Rijkbloem): moeder van Nicole haalde het pistool uit handtas en Rijkbloem
sloeg tegen de hand waarin de moeder het pistool vasthad: het pistool ging af en raakte de vader in
het hoofd, een ongeluk dus (afstand wapen-slachtoffer 2m)
2 Scenario door Nicole (aangevoerd door Nicole en Moeder): tijdens de ruzie trok Danny zijn pistool,
legde aan en schoot de vader neer (afstand wapen-slachtoffer 50 cm)
Oordeel rechters
De rechtbank veroordeelde Rijkbloem tot 8 jaar gevangenisstraf en ook het hof kwam tot
een veroordeling. Kennelijk vonden de rechtbank en het hof voldoende wettig en
overtuigend bewijs voor handen. Het wettig bewijs laat zich raden; er waren twee getuigen
(Nicole en haar moeder) zij legde een verklaring af.
Het bewijs is overtuigend als er niet kan worden over getwijfeld over de schuld van
Rijkbloem.
Er waren twee scenario’s. Er is maar 1 scenario onderzocht; het scenario door Nicole.
Zaak Opa Donker
Een opa wordt verdacht van aanranding en seksuele handelingen met zijn kleindochter. Tijdens het
verhoor met de kleindochter worden de antwoorden van haar gestuurd. Er worden veel gesloten
vragen gesteld.
Schiedammer Parkmoord
De Schiedammer markmoord gaat over de doodslag op de tienjarige Nienke. De twee kinderen
(nienke en een vriendje) werden meegelokt naar de bosjes en moesten zich uitkleden. Er werd
hierbij een dader aangewezen, Kees B, ten onrechte drie jaar vastzat. Kees B. heeft een valse
, bekentenis afgelegd. De onterechte veroordeling kon plaatsvinden doordat justitie een blunder
onderging. De verhoormethoden bleek niet representatief te zijn.
Ronald Cotton
Een student wordt op de begaande grond verkracht en denkt als ik dit overleef dan wil ik de dader zo
goed mogelijk kunnen omschrijven. Door een list kan zij ontsnappen; ze haalt wat te drinken voor de
dader en verlaat dan het pand. De student gaat aangifte doen en er komen aanwijzingen binnen. De
aanwijzingen lijden naar de 21-jarige Ronald Cotton. Ook de student wijst de foto´s van Cotton aan.
Cotton gaat naar bureau omdat hij gezocht wordt. Hij had al een aantal kleine delicten op zijn naam
en was vroeger betrokken bij een zedenzaak. Hij had een alibi, maar hij wijzigde dat. Hij wordt
gestraft met levenslang. In de gevangenis wordt hij vaak Poole genoemd. Poole laat later weten dat
hij de verkrachtingen heeft gepleegd.
Appelchase Babymoord
Een stel gaat hun hond uitlaten, terwijl hun kind boven in de kamer slaapt. Als zij terugkomen is het
kind weg. Een vriendin van het stel belt op en zegt dat zij buiten moeten zoeken. Het kind wordt later
buiten gevonden met het gezicht in het water. Het kind is overleden.
De vriendin van het stel wordt meteen als verdachte aangewezen, omdat zij degene is die zicht dat
het stel buiten moest zoeken en voordat het bekend was gaf zij ook aan dat het kind dood was.
De vriendin van het stel is zelf een kind verloren.
Er wordt meteen vanuit gegaan wat je
Verdachte vaders.
Vader wordt verdacht van het seksueel mishandelen van (zijn) kinderen. Moeder doet aangifte en
kinderen verklaren.
Moeder en vader zijn slecht uit elkaar gegaan.
Vader wordt drie dagen lang verhoord en moet de verschrikkelijke verklaringen van zijn kinderen
aanhoren. Tijdens het verhoor wordt er gebruik gemaakt van een verboden overhoringsmethode. De
vader zegt dat zijn kinderen niet zullen liegen, maar dat hij het niet heeft gedaan.
Later wordt het bewijs niet overtuigend verklaard en denken zij dat de moeder dit verzint.
Zaak verpleger Co
Hoorde de stem van zijn overleden moeder. Zij gaf aan dat hij dodelijk insuline bij een aantal
patiënten moest inspuiten.
Operant leren: Het gedrag wordt perfect gestuurd door de goed- en afkeuring van bijvoorbeeld een
interviewster. Voor deze vorm van gedragssturing zijn alle mensen gevoelig.
Gerechtelijke dwalingen
Van een rechterlijke dwaling is sprake als iemand is veroordeeld voor een misdrijf dat hij niet heeft
begaan of voor een misdrijf dat niet heeft plaatsgevonden. De vraag is dan vervolgens hoe je kunt
vaststellen of er sprake is van een rechterlijke dwaling: volgens het handboek zijn zaken waarbij
goederen achteraf helemaal niet gestolen blijken te zijn of de verdachte het delict onmogelijk heeft
kunnen begaan, strikt genomen geen rechterlijke dwalingen, maar dubieuze zaken. Dwalingen
kunnen het gevolg zijn van fouten die door de politie zijn gemaakt (afgedwongen bekentenis, slecht
opsporingsonderzoek en meineed); feiten van het openbaar ministerie (geheimhouden en ontlastend
bewijs); fouten van getuigen, misleidend indirect bewijs, slechte advocaat.
Wat houdt het M(issing) W(hite) W(oman) S(yndrome) in?
Missing pretty girl syndrome: is een begrip dat gebruikt wordt om de disproportionele
mediaberichtgeving voor blanke vrouwelijke slachtoffers te beschrijven. Het geslacht, ras, relatieve
aantrekkelijkheid en leeftijd van het ‘belaagde jonge meisje´- stereotype resulteert in
Rechtspsychologie: aandacht gericht op rechtspsychologische processen (van
waarneming/selectie/beïnvloeding) bij de procesdeelnemers, die de uitkomst van een strafzaak
kunnen beïnvloeden. Gaat hierbij vaak om externe factoren
Rechtspsychologie houdt zich bezig met vragen als “waarom bekent een verdachte een feit dat hij/zij
niet heeft gepleegd” “is een getuige altijd in staat om zich een betrouwbare herinnering te vormen?”
“Kan de rechter altijd afgaan op de betrouwbaarheid van de getuigenverklaring?”.
De rechtspsychologie is een tak van de psychologie en richt zich met name op de
procesdeelnemers/betrokkenen in het recht. De aandacht is gericht op psychologische (ruis)factoren
binnen het strafproces. Deze factoren kunnen betrekking hebben op bijvoorbeeld het waarnemen en
de herinnering van getuigen en/of de beïnvloeding van een verdachte bij verhoren. Deze
(ruis)factoren kunnen de uitkomst van het strafproces sturen in een ongewenste richting en afbreuk
aan de betrouwbaarheid van het rechterlijk oordeel.
Ethiek: aandacht gericht op onderliggende waarden (en normen) die het gedrag van
procesdeelnemer beïnvloeden. Vooral een naar binnen gekeerd perspectief.
Is de tak van filosofie die zich bezighoudt met een kritische bezinning op wat juist handelen is.
Daarbij spelen onze waarden en normen een belangrijke rol. Soms botsen die verschillende waarden
dan is er sprake van een ethisch dilemma.
Zaak Rijkbloem
Danny Rijkbloem, een jongen, van Surinaamse afkomst, van 23 jaar, een relatie met Nicole.
De ouders van Nicole waren niet blij met de relatie. Tot hun grote geluk wilde Nicole de
relatie verbreken, de ouders gingen mee naar het huis van Danny. De vader van Nicole werd
door een kogel om het leven gebracht. Wie is de dader?
Er waren twee scenario´s;
1 onschuldscenario (door Rijkbloem): moeder van Nicole haalde het pistool uit handtas en Rijkbloem
sloeg tegen de hand waarin de moeder het pistool vasthad: het pistool ging af en raakte de vader in
het hoofd, een ongeluk dus (afstand wapen-slachtoffer 2m)
2 Scenario door Nicole (aangevoerd door Nicole en Moeder): tijdens de ruzie trok Danny zijn pistool,
legde aan en schoot de vader neer (afstand wapen-slachtoffer 50 cm)
Oordeel rechters
De rechtbank veroordeelde Rijkbloem tot 8 jaar gevangenisstraf en ook het hof kwam tot
een veroordeling. Kennelijk vonden de rechtbank en het hof voldoende wettig en
overtuigend bewijs voor handen. Het wettig bewijs laat zich raden; er waren twee getuigen
(Nicole en haar moeder) zij legde een verklaring af.
Het bewijs is overtuigend als er niet kan worden over getwijfeld over de schuld van
Rijkbloem.
Er waren twee scenario’s. Er is maar 1 scenario onderzocht; het scenario door Nicole.
Zaak Opa Donker
Een opa wordt verdacht van aanranding en seksuele handelingen met zijn kleindochter. Tijdens het
verhoor met de kleindochter worden de antwoorden van haar gestuurd. Er worden veel gesloten
vragen gesteld.
Schiedammer Parkmoord
De Schiedammer markmoord gaat over de doodslag op de tienjarige Nienke. De twee kinderen
(nienke en een vriendje) werden meegelokt naar de bosjes en moesten zich uitkleden. Er werd
hierbij een dader aangewezen, Kees B, ten onrechte drie jaar vastzat. Kees B. heeft een valse
, bekentenis afgelegd. De onterechte veroordeling kon plaatsvinden doordat justitie een blunder
onderging. De verhoormethoden bleek niet representatief te zijn.
Ronald Cotton
Een student wordt op de begaande grond verkracht en denkt als ik dit overleef dan wil ik de dader zo
goed mogelijk kunnen omschrijven. Door een list kan zij ontsnappen; ze haalt wat te drinken voor de
dader en verlaat dan het pand. De student gaat aangifte doen en er komen aanwijzingen binnen. De
aanwijzingen lijden naar de 21-jarige Ronald Cotton. Ook de student wijst de foto´s van Cotton aan.
Cotton gaat naar bureau omdat hij gezocht wordt. Hij had al een aantal kleine delicten op zijn naam
en was vroeger betrokken bij een zedenzaak. Hij had een alibi, maar hij wijzigde dat. Hij wordt
gestraft met levenslang. In de gevangenis wordt hij vaak Poole genoemd. Poole laat later weten dat
hij de verkrachtingen heeft gepleegd.
Appelchase Babymoord
Een stel gaat hun hond uitlaten, terwijl hun kind boven in de kamer slaapt. Als zij terugkomen is het
kind weg. Een vriendin van het stel belt op en zegt dat zij buiten moeten zoeken. Het kind wordt later
buiten gevonden met het gezicht in het water. Het kind is overleden.
De vriendin van het stel wordt meteen als verdachte aangewezen, omdat zij degene is die zicht dat
het stel buiten moest zoeken en voordat het bekend was gaf zij ook aan dat het kind dood was.
De vriendin van het stel is zelf een kind verloren.
Er wordt meteen vanuit gegaan wat je
Verdachte vaders.
Vader wordt verdacht van het seksueel mishandelen van (zijn) kinderen. Moeder doet aangifte en
kinderen verklaren.
Moeder en vader zijn slecht uit elkaar gegaan.
Vader wordt drie dagen lang verhoord en moet de verschrikkelijke verklaringen van zijn kinderen
aanhoren. Tijdens het verhoor wordt er gebruik gemaakt van een verboden overhoringsmethode. De
vader zegt dat zijn kinderen niet zullen liegen, maar dat hij het niet heeft gedaan.
Later wordt het bewijs niet overtuigend verklaard en denken zij dat de moeder dit verzint.
Zaak verpleger Co
Hoorde de stem van zijn overleden moeder. Zij gaf aan dat hij dodelijk insuline bij een aantal
patiënten moest inspuiten.
Operant leren: Het gedrag wordt perfect gestuurd door de goed- en afkeuring van bijvoorbeeld een
interviewster. Voor deze vorm van gedragssturing zijn alle mensen gevoelig.
Gerechtelijke dwalingen
Van een rechterlijke dwaling is sprake als iemand is veroordeeld voor een misdrijf dat hij niet heeft
begaan of voor een misdrijf dat niet heeft plaatsgevonden. De vraag is dan vervolgens hoe je kunt
vaststellen of er sprake is van een rechterlijke dwaling: volgens het handboek zijn zaken waarbij
goederen achteraf helemaal niet gestolen blijken te zijn of de verdachte het delict onmogelijk heeft
kunnen begaan, strikt genomen geen rechterlijke dwalingen, maar dubieuze zaken. Dwalingen
kunnen het gevolg zijn van fouten die door de politie zijn gemaakt (afgedwongen bekentenis, slecht
opsporingsonderzoek en meineed); feiten van het openbaar ministerie (geheimhouden en ontlastend
bewijs); fouten van getuigen, misleidend indirect bewijs, slechte advocaat.
Wat houdt het M(issing) W(hite) W(oman) S(yndrome) in?
Missing pretty girl syndrome: is een begrip dat gebruikt wordt om de disproportionele
mediaberichtgeving voor blanke vrouwelijke slachtoffers te beschrijven. Het geslacht, ras, relatieve
aantrekkelijkheid en leeftijd van het ‘belaagde jonge meisje´- stereotype resulteert in
