Bijeenkomst 4 – Leertheorieën
In deze week wordt de aandacht gericht op criminologische theorieën die de nadruk leggen op leren.
Deze invalshoek veronderstelt dat criminaliteit, net zoals veel ander gedrag, aangeleerd is. Dit werpt
natuurlijk wel verschillende vragen op over hoe dit leerproces eruitziet, wat we leren, van wie we leren
en of dit leerproces inderdaad wel van toepassing is op verschillende vormen van criminaliteit.
In deze bijeenkomst bespreken we de volgende theorieën:
• Differentiële associatietheorie (Sutherland)
De differentiële associatietheorie zoekt de oorzaak van crimineel gedrag in de interactie van
het individu met anderen. Verondersteld wordt wanneer een individu (veel) omgaat met
personen die deviant gedrag vertonen, dit individu zichzelf ook op deze wijze zal gaan
gedragen.
• Sociaal leren (Bandura /Akers)
Het gedachtegoed van Bandura is vooral bekend geworden door het befaamde ‘Bobo-doll
experiment’. Binnen dit experiment observeerde Bandura dat kinderen in bepaalde gevallen
het (agressieve) gedrag van volwassen kopieerden. Dergelijk kopieergedrag ligt aan de
grondslag van verschillende maatschappelijke fenomeen, zoals rages en modetrends, maar
mogelijk ook aan criminaliteit. Het gedachtegoed van Bandura is door een aantal criminologen
verder opgepakt, waaronder Akers. Het gedachtegoed van Akers staat binnen de criminologie
bekend als de ‘Social Learning Theory’.
• Neutralisatie (Sykes & Matza)
Uitgangspunt van dit theoretisch perspectief is dat mensen wel degelijk weten welk gedrag
wel of niet door de beugel kan maar dat zij, eenmaal op de drempel van het plegen van
criminaliteit, gebruik maken van neutralisatietechnieken om de morele bezwaren tegen hun
gedrag het hoofd te kunnen bieden. Die neutralisatietechnieken hebben zij in de regel niet zelf
verzonnen maar hebben ze aangeleerd.
Thuisopdracht
Lees het hoofdstuk van Lanier et al. goed om de uitgangspunten van differentiële associatie,
sociaal leren en neutraliseren te doorgronden begrijpen. In een weblecture die op Canvas is
gezet worden de belangrijkste principes van deze theorieën kort langsgelopen. Die weblecture
kan je helpen om de stof beter te begrijpen.
Lanier, M., Henry, S. & Anastasia, D. (2015) Essential Criminology, Boulder, Colorado: Westview
Press, 4e druk, p. 124-151.
Inleiding
❖ De auteur introduceert aan het begin van de tekst drie verschillende personen met een andere
achtergrond en opvoeding: Calley, Keesee en Madoff. Alle drie de verhalen staan voor een
ander segment uit de learning matrix: het volgen van orders om het juiste om te doen,
irrelevant is of anderen er onder lijden; georganiseerde, hiërarchisch gestructureerde groepen;
en gesocialiseerd zijn middels bepaalde idealen (bijvoorbeeld: kapitalisme).
❖ Centraal staat de gedachte dat normale mensen kunnen criminelen worden als gevolg van
sociale processen waarmee zij schadelijk gedrag en attitudes aanleren, in combinatie met
rationaliseringen die het gedrag excuseren of rechtvaardigen.
, ❖ Social process theorieën gaan meer in de richting van het verklaren van crimineel gedrag aan
de hand van interacties binnen groepen, in plaats van de biologische en psychologische
verklaringen.
Thema’s en associaties
❖ Edwin Sutherland en de differentiële associatie theorie
Verwerpt het psychologische idee dat criminelen anders zouden zijn. Zij zijn namelijk
hetzelfde als niet-criminelen. Ze hebben geen andere persoonlijkheden en denken en leren niet
anders dan niet-criminelen. Feitelijk leren criminelen, net zoals normale mensen alles leren,
criminaliteit middels het reguliere leerproces. Leren omvat “gewoonten en kennis die zich
ontwikkelen als resultaat van de ervaringen van het individu bij het observeren van en
aanpassen aan de omgeving”. Het verschil met niet-criminelen zit hem in hetgeen men leert:
immers zijn beiden gesocialiseerd zich te conformeren aan sociale normen.
❖ Bandura en de modelling theory
Mensen leren de gevolgen van hun acties door social modelling. Dit houdt in dat mensen leren
door het gedrag van anderen, en de consequenties van dat gedrag, te observeren.
❖ Matza en Sykes, en de neutralisatie en drift-theorie
o Kritiek op de vorige theorieën. Zij zouden te simplistisch zijn en te veel uitgaan van
een deterministisch mensbeeld: 1) mensen zouden gezien worden als witte canvassen,
wanneer men goed of slechte informatie krijgt omtrent gedrag, zou men zich zo per se
gaan gedragen; 2) te groot contrast tussen conventionele, mainstream normen en
waarden, en delinquente subculturen en hun normen en waarden. Deze waarden
hangen juist met elkaar samen. In plaats van dat individuen enkel conventioneel
kunnen gedragen, kunnen zij juist af en toe worden verlost van de morele verplicht om
daaraan te voldoen (door middel van neutralisatie).
Sutherland: differential association with criminal and anti-criminal behaviour patterns
❖ Verwerpt de morele, fysiologische en psychologische inferioriteit van misdadigers. Zijn
perspectief verklaart misdaad aan de hand van een leerproces innen een sociale context
middels interactie en communicatie;
❖ Er zijn twee centrale elementen:
a) De inhoud van hetgeen men leert staat centraal (technieken om het feit te plegen, maar
ook motieven, rationalisering, attitude, en vooral de betekenis die anderen toekennen aan
deze elementen);
b) Het proces waarmee het leren plaatsvindt.
NB: Sutherland ziet misdaad eveneens als iets politieks. De mensen met macht kunnen
bepalen welk gedrag misdadig is en welk niet.
❖ De theorie kent negen basisprincipes:
1) Crimineel gedrag is aangeleerd. Dit betekent dat crimineel gedrag niet als zodanig erfelijk is;
iemand die het niet aangeleerd heeft gekregen zal het uit eigen beweging niet bedenken.
2) Crimineel gedrag wordt geleerd in interactie met andere personen in een communicatieproces.
Deze communicatie is in veel gevallen verbaal, maar omvat gebaren.
In deze week wordt de aandacht gericht op criminologische theorieën die de nadruk leggen op leren.
Deze invalshoek veronderstelt dat criminaliteit, net zoals veel ander gedrag, aangeleerd is. Dit werpt
natuurlijk wel verschillende vragen op over hoe dit leerproces eruitziet, wat we leren, van wie we leren
en of dit leerproces inderdaad wel van toepassing is op verschillende vormen van criminaliteit.
In deze bijeenkomst bespreken we de volgende theorieën:
• Differentiële associatietheorie (Sutherland)
De differentiële associatietheorie zoekt de oorzaak van crimineel gedrag in de interactie van
het individu met anderen. Verondersteld wordt wanneer een individu (veel) omgaat met
personen die deviant gedrag vertonen, dit individu zichzelf ook op deze wijze zal gaan
gedragen.
• Sociaal leren (Bandura /Akers)
Het gedachtegoed van Bandura is vooral bekend geworden door het befaamde ‘Bobo-doll
experiment’. Binnen dit experiment observeerde Bandura dat kinderen in bepaalde gevallen
het (agressieve) gedrag van volwassen kopieerden. Dergelijk kopieergedrag ligt aan de
grondslag van verschillende maatschappelijke fenomeen, zoals rages en modetrends, maar
mogelijk ook aan criminaliteit. Het gedachtegoed van Bandura is door een aantal criminologen
verder opgepakt, waaronder Akers. Het gedachtegoed van Akers staat binnen de criminologie
bekend als de ‘Social Learning Theory’.
• Neutralisatie (Sykes & Matza)
Uitgangspunt van dit theoretisch perspectief is dat mensen wel degelijk weten welk gedrag
wel of niet door de beugel kan maar dat zij, eenmaal op de drempel van het plegen van
criminaliteit, gebruik maken van neutralisatietechnieken om de morele bezwaren tegen hun
gedrag het hoofd te kunnen bieden. Die neutralisatietechnieken hebben zij in de regel niet zelf
verzonnen maar hebben ze aangeleerd.
Thuisopdracht
Lees het hoofdstuk van Lanier et al. goed om de uitgangspunten van differentiële associatie,
sociaal leren en neutraliseren te doorgronden begrijpen. In een weblecture die op Canvas is
gezet worden de belangrijkste principes van deze theorieën kort langsgelopen. Die weblecture
kan je helpen om de stof beter te begrijpen.
Lanier, M., Henry, S. & Anastasia, D. (2015) Essential Criminology, Boulder, Colorado: Westview
Press, 4e druk, p. 124-151.
Inleiding
❖ De auteur introduceert aan het begin van de tekst drie verschillende personen met een andere
achtergrond en opvoeding: Calley, Keesee en Madoff. Alle drie de verhalen staan voor een
ander segment uit de learning matrix: het volgen van orders om het juiste om te doen,
irrelevant is of anderen er onder lijden; georganiseerde, hiërarchisch gestructureerde groepen;
en gesocialiseerd zijn middels bepaalde idealen (bijvoorbeeld: kapitalisme).
❖ Centraal staat de gedachte dat normale mensen kunnen criminelen worden als gevolg van
sociale processen waarmee zij schadelijk gedrag en attitudes aanleren, in combinatie met
rationaliseringen die het gedrag excuseren of rechtvaardigen.
, ❖ Social process theorieën gaan meer in de richting van het verklaren van crimineel gedrag aan
de hand van interacties binnen groepen, in plaats van de biologische en psychologische
verklaringen.
Thema’s en associaties
❖ Edwin Sutherland en de differentiële associatie theorie
Verwerpt het psychologische idee dat criminelen anders zouden zijn. Zij zijn namelijk
hetzelfde als niet-criminelen. Ze hebben geen andere persoonlijkheden en denken en leren niet
anders dan niet-criminelen. Feitelijk leren criminelen, net zoals normale mensen alles leren,
criminaliteit middels het reguliere leerproces. Leren omvat “gewoonten en kennis die zich
ontwikkelen als resultaat van de ervaringen van het individu bij het observeren van en
aanpassen aan de omgeving”. Het verschil met niet-criminelen zit hem in hetgeen men leert:
immers zijn beiden gesocialiseerd zich te conformeren aan sociale normen.
❖ Bandura en de modelling theory
Mensen leren de gevolgen van hun acties door social modelling. Dit houdt in dat mensen leren
door het gedrag van anderen, en de consequenties van dat gedrag, te observeren.
❖ Matza en Sykes, en de neutralisatie en drift-theorie
o Kritiek op de vorige theorieën. Zij zouden te simplistisch zijn en te veel uitgaan van
een deterministisch mensbeeld: 1) mensen zouden gezien worden als witte canvassen,
wanneer men goed of slechte informatie krijgt omtrent gedrag, zou men zich zo per se
gaan gedragen; 2) te groot contrast tussen conventionele, mainstream normen en
waarden, en delinquente subculturen en hun normen en waarden. Deze waarden
hangen juist met elkaar samen. In plaats van dat individuen enkel conventioneel
kunnen gedragen, kunnen zij juist af en toe worden verlost van de morele verplicht om
daaraan te voldoen (door middel van neutralisatie).
Sutherland: differential association with criminal and anti-criminal behaviour patterns
❖ Verwerpt de morele, fysiologische en psychologische inferioriteit van misdadigers. Zijn
perspectief verklaart misdaad aan de hand van een leerproces innen een sociale context
middels interactie en communicatie;
❖ Er zijn twee centrale elementen:
a) De inhoud van hetgeen men leert staat centraal (technieken om het feit te plegen, maar
ook motieven, rationalisering, attitude, en vooral de betekenis die anderen toekennen aan
deze elementen);
b) Het proces waarmee het leren plaatsvindt.
NB: Sutherland ziet misdaad eveneens als iets politieks. De mensen met macht kunnen
bepalen welk gedrag misdadig is en welk niet.
❖ De theorie kent negen basisprincipes:
1) Crimineel gedrag is aangeleerd. Dit betekent dat crimineel gedrag niet als zodanig erfelijk is;
iemand die het niet aangeleerd heeft gekregen zal het uit eigen beweging niet bedenken.
2) Crimineel gedrag wordt geleerd in interactie met andere personen in een communicatieproces.
Deze communicatie is in veel gevallen verbaal, maar omvat gebaren.
