Vennootschaps en rechtspersonenrecht
Week 1; Tekst de contractuele vennootschappen
1.1; Verschillende rechtsvormen voor bedrijf of beroep
De NV, de BV, de vereniging, en de van de vereniging afgeleide coöperatie,
onderlinge waarborgmaatschappij en de stichting hebben rechtspersoonlijkheid. De
eenmanszaak, de maatschap en de van de maatschap afgeleide
samenwerkingsvormen, de vennootschap onder firma en de commanditaire
vennootschap, missen rechtspersoonlijkheid.
Naast de rechtsvormen die zijn gebaseerd op de Nederlandse wetgeving, zijn er ook
privaatrechtelijke rechtsvormen die direct zijn gefundeerd op een Europese
verordening. Op dit moment zijn er drie van zulke verordeningen. De eerste daarvan
is het Europees Economisch Samenwerkingsverband(EESV) die volgens de
Nederlandse wetgever rechtspersoonlijkheid heeft (art. 3 Uitvoeringswet EESV) In
essentie is het EESV echter een contractuele samenwerkingsvorm. Dit komt onder
meer tot uitdrukking doordat de winst van het EESV wordt beschouwd als winst van
de leden, de leden van het EESV hoofdelijk aansprakelijk zijn voor haar schulden en
hun bijdrageplicht in verliezen van het samenwerkingsverband en de fiscale
transparantie van het EESV. De twee andere Europese rechtspersoonsvormen zijn de
Europese Naamloze Vennootschap of Societas Europaea(SE) en de Europese
coöperatieve vennootschap of Societas Cooperativa Europaea(SCE) De SE is een
kapitaalvennootschap die is gebaseerd op het model van de NV. De SCE is een
coöperatieve vennootschap met een in aandelen verdeeld kapitaal.
1.2; Rechtspersoonlijkheid volgens boek 2 BW
Het maakt voor de wijze waarop aan het rechtsverkeer wordt deelgenomen, verschil
of de gekozen rechtsvorm rechtspersoonlijkheid bezit of niet. De in boek 2 geregelde
rechtspersonen vormen een georganiseerd lichaam met een in juridisch opzicht
eigen bestaan en identiteit. De rechtspersoon heeft een eigen vermogen, gaat op
eigen naam rechten en verplichtingen aan en heeft een eigen van de betrokkenen
bij de rechtspersoon gescheiden belang bij haar functioneren en voortbestaan.
Rechtspersoonlijkheid brengt bovendien mee dat de deelnemers aan de
rechtspersoon niet persoonlijk zijn gebonden aan de handelingen die ten behoeve
van de uitoefening van de onderneming of het beroep worden verricht. ( dit is
althans het geval indien opgaaf is gedaan van inschrijving van de rechtspersoon in
het handelsregister waarbij alle stukken waarvan de wet voorschrijft dat zij dienen te
worden neergelegd bij het handelsregister, zijn overgelegd. Zie art. 2:29, 2:53a,
2:69, 2:180, 2:289. Ten aanzien van de informele vereniging, de vereniging waarvan
de statuten niet in een notariële akte zijn neergelegd, geldt een specifieke regeling,
art. 2;30Bw)
De rechtspersoon ontleent zijn bestaan en identiteit aan de wet en aan zijn statuten,
waarin de doelstelling en de organisatie van de rechtspersoon zijn vastgelegd. Een
gevolg hiervan is dat een wisseling in de bij de rechtspersoon betrokken natuurlijke
personen in juridisch opzicht geen verandering brengt in de identiteit van de
,rechtspersoon. Ook de verdeling van de bevoegdheden binnen de rechtspersoon en
de rechtspositie van de bij de verschillende rechtspersonen betrokken natuurlijke
personen worden beheerst door het rechtspersonenrecht. Dit is te vinden in Boek 2
BW en ten aanzien van een concrete rechtspersoon, de statuten van die
rechtspersoon.
1.3; Personenvennootschappen: contractuele samenwerking zonder
rechtspersoonlijkheid
De maatschap, de vof en de cv nemen naar huidig recht aan het rechtsverkeer deel,
zonder dat zij rechtspersoonlijkheid bezitten. In wezen bestaan zij uit een aantal
individuen, dit kunnen ook rechtspersonen zijn, die als zodanig op de
overeengekomen wijze samenwerken. Daarom worden zij aangeduid als
contractuele vennootschap, personenvennootschap of vennootschap zonder
rechtspersoonlijkheid. Anders dan bij de rechtspersonen, zijn de (rechts)personen
die aan die contractuele vennootschap deelnemen, niet vrijelijk vervangbaar. De
overeenkomst wordt aangegaan intuitu personae, dat wil zeggen specifiek met het
oog op de personen van de contractpartijen. Hierbij gaat het om de eigenschappen,
vaardigheden en capaciteiten van de vennoten. De positie van vennoot is daarom in
beginsel hoogstpersoonlijk. Een ander verschil met de rechtspersoon uit boek 2 BW
is dat de organisatie en verdeling van de bevoegdheden van de vennoten niet
worden beheerst door het rechtspersonenrecht. Deze aangelegenheden worden
beheerst door het verbintenissenrecht en met name hetgeen partijen hieromtrent
zijn overeengekomen. Niet iedere overeengekomen samenwerkingsvorm kan echter
worden gekwalificeerd als een maatschap of andere wettelijk geregelde
vennootschap. Alvorens zij als zodanig kunnen worden aangemerkt, moet aan een
aantal criteria zijn voldaan. De maatschap, de vennootschap onder firma en de
commanditaire vennootschap vallen onder de bijzondere(benoemde)
overeenkomsten. Voldoet de samenwerkingsovereenkomst aan de voor deze
rechtsvorm in de wet geformuleerd criteria dan is er sprake van een van deze drie,
of men dit nu heeft beoogd of niet. De bedoelde wettelijke criteria zijn dat de
samenwerking is gericht op het door middel van inbreng van elk van de
contractanten behalen van materieel voordeel, ter verdeling onder de vennoten art.
7A:1655 BW. Voldoet de samenwerkingsvorm hier niet aan, dan is er geen sprake
van een personenvennootschap. Dit behoeft niet te leiden tot nietigheid van de
overeenkomst. Mogelijk is sprake van een andersoortig contract. Indien een van de
vennoten is uitgesloten van een aandeel in de winst, is de overeenkomst echter als
regel nietig, tenzij in de concrete omstandigheden de overeenkomst kan worden
aangemerkt als een andersoortige geldige overeenkomst. Men spreekt dan wel van
een conversie.
De maatschap geregeld in boek 7A BW is de grondvorm van de contractuele
vennootschappen. De vof en de cv zijn van de maatschap afgeleide vormen. Op hen
kunnen ook bijzondere bepalingen uit het Wetboek van Koophandel van toepassing
, zijn.
2.; De maatschap
2.1 Ontstaan en vereisten
2.1.1 De overeenkomst
De maatschap komt tot stand door het sluiten van een overeenkomst die ertoe
strekt met behulp van ieders inbreng te gaan samenwerken ten einde gezamenlijk
materieel voordeel te behalen ter verdeling onder de contractspartijen(art. 7A:1655
BW) De tot stand te brengen samenwerking kan bestaan uit de uitoefening van een
bedrijf of beroep. Aangezien de maatschap een overeenkomst is(art. 6:213 BW), is
titel 5 van boek 6 in beginsel van toepassing. Zo komt de overeenkomst tot stand
door aanbod en aanvaarding(6:217 BW) en moet bij het aangaan van de
overeenkomst de aard en inhoud van de inbreng worden vastgesteld of voldoende
bepaalbaar zijn(art. 6:227 BW). De overeenkomst kan vormvrij tot stand komen nu in
boek 7A geen nadere vormvoorschriften zijn gesteld.
Op zichzelf is de maatschap aan te merken als een wederkerige overeenkomst.
Ingevolge art. 7A:1684 lid 2 en lid 3 BW zijn de art. 6:261, 6:261, 6:264, en 6:277
BW van toepassing op de maatschap. Art. 6:265-279 BW zijn hierbij uitgesloten. Dit
heeft onder andere gevolgen voor de mogelijkheden die de vennoten ten dienste
staan indien een van hen zijn verplichting tot inbreng niet nakomt. Zij zullen steeds
de rechter moeten inschakelen op grond van art.7A:1684BW. Partijen doen er goed
aan voor dergelijke situaties een ontbindende voorwaarde in het contract op te
nemen. Overigens zullen de vennoten in voorkomende gevallen wel een beroep
kunnen doen op de exceptio non adimpleti contractus(art. 6:262BW) of op de
onzekerheidsexceptie (art. 6:263BW) indien een vennoot zijn verplichting niet
nakomt of indien er gronden bestaan waarop kan worden aangenomen dat een
vennoot in de nakoming van diens verplichting tot inbreng tekort zal schieten. Art.
6:277 BW, bepaalt dat de vennoot als gevolg van wiens wanprestatie de
vennootschap wordt ontbonden, aan de overige vennoten schadevergoeding
verschuldigd is.
2.1.2 De samenwerking
Een essentieel kenmerk van de contractuele vennootschap is dat partijen er naar
streven op voet van gelijkheid samen te werken. Er is geen sprake van hiërarchische
verhoudingen. De een kan wel meer gezag of deskundigheid hebben. Dit doet er
evenwel niet aan af dat er voor de genomen besluiten een gezamenlijke
verantwoordelijkheid bestaat. Op dit punt verschilt het vennootschapscontract van
bijv. de arbeidsovereenkomst, de huurovereenkomst en de geldlening. De
contractuele samenwerking op voet van gelijkheid brengt mee dat voor het nemen
van een besluit omtrent het functioneren van de vennootschap in beginsel de
instemming van alle vennoten is vereist. Dit brengt met zich mee dat dergelijke
besluiten niet rechtsgeldig tegen de wil van één van de vennoten kunnen worden
genomen, tenzij partijen hieromtrent andere afspraken hebben gemaakt. Hierdoor
kan de besluitvorming moeizaam verlopen. Uiteraard zullen de vennoten zich bij de
Week 1; Tekst de contractuele vennootschappen
1.1; Verschillende rechtsvormen voor bedrijf of beroep
De NV, de BV, de vereniging, en de van de vereniging afgeleide coöperatie,
onderlinge waarborgmaatschappij en de stichting hebben rechtspersoonlijkheid. De
eenmanszaak, de maatschap en de van de maatschap afgeleide
samenwerkingsvormen, de vennootschap onder firma en de commanditaire
vennootschap, missen rechtspersoonlijkheid.
Naast de rechtsvormen die zijn gebaseerd op de Nederlandse wetgeving, zijn er ook
privaatrechtelijke rechtsvormen die direct zijn gefundeerd op een Europese
verordening. Op dit moment zijn er drie van zulke verordeningen. De eerste daarvan
is het Europees Economisch Samenwerkingsverband(EESV) die volgens de
Nederlandse wetgever rechtspersoonlijkheid heeft (art. 3 Uitvoeringswet EESV) In
essentie is het EESV echter een contractuele samenwerkingsvorm. Dit komt onder
meer tot uitdrukking doordat de winst van het EESV wordt beschouwd als winst van
de leden, de leden van het EESV hoofdelijk aansprakelijk zijn voor haar schulden en
hun bijdrageplicht in verliezen van het samenwerkingsverband en de fiscale
transparantie van het EESV. De twee andere Europese rechtspersoonsvormen zijn de
Europese Naamloze Vennootschap of Societas Europaea(SE) en de Europese
coöperatieve vennootschap of Societas Cooperativa Europaea(SCE) De SE is een
kapitaalvennootschap die is gebaseerd op het model van de NV. De SCE is een
coöperatieve vennootschap met een in aandelen verdeeld kapitaal.
1.2; Rechtspersoonlijkheid volgens boek 2 BW
Het maakt voor de wijze waarop aan het rechtsverkeer wordt deelgenomen, verschil
of de gekozen rechtsvorm rechtspersoonlijkheid bezit of niet. De in boek 2 geregelde
rechtspersonen vormen een georganiseerd lichaam met een in juridisch opzicht
eigen bestaan en identiteit. De rechtspersoon heeft een eigen vermogen, gaat op
eigen naam rechten en verplichtingen aan en heeft een eigen van de betrokkenen
bij de rechtspersoon gescheiden belang bij haar functioneren en voortbestaan.
Rechtspersoonlijkheid brengt bovendien mee dat de deelnemers aan de
rechtspersoon niet persoonlijk zijn gebonden aan de handelingen die ten behoeve
van de uitoefening van de onderneming of het beroep worden verricht. ( dit is
althans het geval indien opgaaf is gedaan van inschrijving van de rechtspersoon in
het handelsregister waarbij alle stukken waarvan de wet voorschrijft dat zij dienen te
worden neergelegd bij het handelsregister, zijn overgelegd. Zie art. 2:29, 2:53a,
2:69, 2:180, 2:289. Ten aanzien van de informele vereniging, de vereniging waarvan
de statuten niet in een notariële akte zijn neergelegd, geldt een specifieke regeling,
art. 2;30Bw)
De rechtspersoon ontleent zijn bestaan en identiteit aan de wet en aan zijn statuten,
waarin de doelstelling en de organisatie van de rechtspersoon zijn vastgelegd. Een
gevolg hiervan is dat een wisseling in de bij de rechtspersoon betrokken natuurlijke
personen in juridisch opzicht geen verandering brengt in de identiteit van de
,rechtspersoon. Ook de verdeling van de bevoegdheden binnen de rechtspersoon en
de rechtspositie van de bij de verschillende rechtspersonen betrokken natuurlijke
personen worden beheerst door het rechtspersonenrecht. Dit is te vinden in Boek 2
BW en ten aanzien van een concrete rechtspersoon, de statuten van die
rechtspersoon.
1.3; Personenvennootschappen: contractuele samenwerking zonder
rechtspersoonlijkheid
De maatschap, de vof en de cv nemen naar huidig recht aan het rechtsverkeer deel,
zonder dat zij rechtspersoonlijkheid bezitten. In wezen bestaan zij uit een aantal
individuen, dit kunnen ook rechtspersonen zijn, die als zodanig op de
overeengekomen wijze samenwerken. Daarom worden zij aangeduid als
contractuele vennootschap, personenvennootschap of vennootschap zonder
rechtspersoonlijkheid. Anders dan bij de rechtspersonen, zijn de (rechts)personen
die aan die contractuele vennootschap deelnemen, niet vrijelijk vervangbaar. De
overeenkomst wordt aangegaan intuitu personae, dat wil zeggen specifiek met het
oog op de personen van de contractpartijen. Hierbij gaat het om de eigenschappen,
vaardigheden en capaciteiten van de vennoten. De positie van vennoot is daarom in
beginsel hoogstpersoonlijk. Een ander verschil met de rechtspersoon uit boek 2 BW
is dat de organisatie en verdeling van de bevoegdheden van de vennoten niet
worden beheerst door het rechtspersonenrecht. Deze aangelegenheden worden
beheerst door het verbintenissenrecht en met name hetgeen partijen hieromtrent
zijn overeengekomen. Niet iedere overeengekomen samenwerkingsvorm kan echter
worden gekwalificeerd als een maatschap of andere wettelijk geregelde
vennootschap. Alvorens zij als zodanig kunnen worden aangemerkt, moet aan een
aantal criteria zijn voldaan. De maatschap, de vennootschap onder firma en de
commanditaire vennootschap vallen onder de bijzondere(benoemde)
overeenkomsten. Voldoet de samenwerkingsovereenkomst aan de voor deze
rechtsvorm in de wet geformuleerd criteria dan is er sprake van een van deze drie,
of men dit nu heeft beoogd of niet. De bedoelde wettelijke criteria zijn dat de
samenwerking is gericht op het door middel van inbreng van elk van de
contractanten behalen van materieel voordeel, ter verdeling onder de vennoten art.
7A:1655 BW. Voldoet de samenwerkingsvorm hier niet aan, dan is er geen sprake
van een personenvennootschap. Dit behoeft niet te leiden tot nietigheid van de
overeenkomst. Mogelijk is sprake van een andersoortig contract. Indien een van de
vennoten is uitgesloten van een aandeel in de winst, is de overeenkomst echter als
regel nietig, tenzij in de concrete omstandigheden de overeenkomst kan worden
aangemerkt als een andersoortige geldige overeenkomst. Men spreekt dan wel van
een conversie.
De maatschap geregeld in boek 7A BW is de grondvorm van de contractuele
vennootschappen. De vof en de cv zijn van de maatschap afgeleide vormen. Op hen
kunnen ook bijzondere bepalingen uit het Wetboek van Koophandel van toepassing
, zijn.
2.; De maatschap
2.1 Ontstaan en vereisten
2.1.1 De overeenkomst
De maatschap komt tot stand door het sluiten van een overeenkomst die ertoe
strekt met behulp van ieders inbreng te gaan samenwerken ten einde gezamenlijk
materieel voordeel te behalen ter verdeling onder de contractspartijen(art. 7A:1655
BW) De tot stand te brengen samenwerking kan bestaan uit de uitoefening van een
bedrijf of beroep. Aangezien de maatschap een overeenkomst is(art. 6:213 BW), is
titel 5 van boek 6 in beginsel van toepassing. Zo komt de overeenkomst tot stand
door aanbod en aanvaarding(6:217 BW) en moet bij het aangaan van de
overeenkomst de aard en inhoud van de inbreng worden vastgesteld of voldoende
bepaalbaar zijn(art. 6:227 BW). De overeenkomst kan vormvrij tot stand komen nu in
boek 7A geen nadere vormvoorschriften zijn gesteld.
Op zichzelf is de maatschap aan te merken als een wederkerige overeenkomst.
Ingevolge art. 7A:1684 lid 2 en lid 3 BW zijn de art. 6:261, 6:261, 6:264, en 6:277
BW van toepassing op de maatschap. Art. 6:265-279 BW zijn hierbij uitgesloten. Dit
heeft onder andere gevolgen voor de mogelijkheden die de vennoten ten dienste
staan indien een van hen zijn verplichting tot inbreng niet nakomt. Zij zullen steeds
de rechter moeten inschakelen op grond van art.7A:1684BW. Partijen doen er goed
aan voor dergelijke situaties een ontbindende voorwaarde in het contract op te
nemen. Overigens zullen de vennoten in voorkomende gevallen wel een beroep
kunnen doen op de exceptio non adimpleti contractus(art. 6:262BW) of op de
onzekerheidsexceptie (art. 6:263BW) indien een vennoot zijn verplichting niet
nakomt of indien er gronden bestaan waarop kan worden aangenomen dat een
vennoot in de nakoming van diens verplichting tot inbreng tekort zal schieten. Art.
6:277 BW, bepaalt dat de vennoot als gevolg van wiens wanprestatie de
vennootschap wordt ontbonden, aan de overige vennoten schadevergoeding
verschuldigd is.
2.1.2 De samenwerking
Een essentieel kenmerk van de contractuele vennootschap is dat partijen er naar
streven op voet van gelijkheid samen te werken. Er is geen sprake van hiërarchische
verhoudingen. De een kan wel meer gezag of deskundigheid hebben. Dit doet er
evenwel niet aan af dat er voor de genomen besluiten een gezamenlijke
verantwoordelijkheid bestaat. Op dit punt verschilt het vennootschapscontract van
bijv. de arbeidsovereenkomst, de huurovereenkomst en de geldlening. De
contractuele samenwerking op voet van gelijkheid brengt mee dat voor het nemen
van een besluit omtrent het functioneren van de vennootschap in beginsel de
instemming van alle vennoten is vereist. Dit brengt met zich mee dat dergelijke
besluiten niet rechtsgeldig tegen de wil van één van de vennoten kunnen worden
genomen, tenzij partijen hieromtrent andere afspraken hebben gemaakt. Hierdoor
kan de besluitvorming moeizaam verlopen. Uiteraard zullen de vennoten zich bij de
