ONDERZOEKSCONCEPT
Een internationaal vergelijkend onderzoek
naar de duur van het partnerverlof
Pre-master Bestuurskunde
School of Social and Behavioural Sciences
Erasmus Universiteit Rotterdam
In opdracht van dr. J. Koppenjan en dr. P. Marks
Rotterdam, 24 juni 2020
1
, Inhoudsopgave
H1 PROBLEEMVERKENNING...................................................................................................................................... 3
1.1 PROBLEEMSTELLING 1.1.1 DOELSTELLING.........................................................................................................................4
H2 THEORETISCHE VERKENNING............................................................................................................................... 6
H3 METHODE........................................................................................................................................................... 8
H4 RAPPORTAGE OVER GEVONDEN RESULTATEN................................................................................................... 10
4.1.4 Wat is de arbeidsparticipatie van de man en van de vrouw in Nederland?....................................................12
4.1.5 Wat is de loonhoogte van de man en van de vrouw en de kloof daartussen in Nederland?...........................13
4.2.4 Wat is de arbeidsparticipatie van de man en van de vrouw in Zweden?........................................................16
4.2.5 Wat is de loonhoogte van de man en van de vrouw en de kloof daartussen in Zweden?...............................17
4.3.4 Wat is de arbeidsparticipatie van de man en van de vrouw in Finland?.........................................................21
4.3.5 Wat is de loonhoogte van de man en van de vrouw en de kloof daartussen in Finland?................................22
H5 (VERGELIJKENDE) ANALYSE................................................................................................................................ 24
5.2 WAT IS DE SAMENHANG TUSSEN DE VERSCHILLENDE ONAFHANKELIJKE VARIABELEN EN DE AFHANKELIJKE VARIABELE IN ZWEDEN EN
FINLAND IN VERGELIJKING TOT NEDERLAND?.........................................................................................................................24
5.2.4 De loonhoogte van de man en van de vrouw en de kloof daartussen en de samenhang met de lengte van
het vaderschapsverlof in Zweden en Finland in vergelijking tot Nederland.............................................................27
In 2011 verdienen vrouwen in Zweden gemiddeld 12,2% minder dan mannen. Dit is de ongecorrigeerde
loonkloof. Bij ouders is deze kloof zelfs groter, namelijk 21%. De loonkloof neemt in de jaren dat mannen en
vrouwen langer deel uitmaken van de arbeidsmarkt toeneemt. Vrouwen verdiende in 2018 gemiddeld 23.962eu
per jaar tegenover mannen die gemiddeld 31.284eu oer jaar verdienen. Opvallend is dat wanneer mannen vader
worden hun inkomen toeneemt, terwijl dit bij vrouwen juist afneemt....................................................................27
In Finland verdienen mannen gemiddeld 44.352eu per jaar tegenover 37.212eu per jaar voor vrouwen. De
ongecorrigeerde loonkloof is hierbij 16,3% . Terwijl vrouwen in Finland 40% van de inkomstenbelasting betalen.
In Nederland bedraagt de ongecorrigeerde loonkloof 14,8%. Het gemiddelde jaarsalaris exclusief speciale
uitkeringen zoals bonussen ligt voor mannen gemiddeld op €36.640 en voor vrouwen op €22.870 (Statista, 2018).
Mannen krijgen ook vaker loonverhogingen dan vrouwen in hun loopbaan...........................................................27
H6 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN...................................................................................................................... 28
BIBLIOGRAFIE......................................................................................................................................................... 29
2
, H1 Probleemverkenning
Er zijn in de hele EU verschillende soorten verlof voor ouders beschikbaar na de geboorte van een
kind. Het overgrote deel van dit verlof wordt nog steeds opgenomen door vrouwen. Van het verlof
dat gedeeld kan worden tussen de ouders, wordt ongeveer 40% opgenomen door vrouwen en
slechts 2% door de partner, vaak mannen ( Miani & Hoorens, 2014). Dit blijft het geval, ondanks
nationale pogingen om de opname van verlof door mannen te vergroten, zoals beleid in diverse
Europese landen is dat een deel van het verlof voor vaders reserveert of de invoering van quota
voor vaders. Over het algemeen zijn er drie verschillende soorten verlof voor ouders: (1)
zwangerschapsverlof, (2) vaderschapsverlof en (3) ouderschapsverlof (Albrecht, Fichtl, & Redler,
2017).
Zwangerschapsverlof (1) is alleen op te nemen door vrouwen rond de bevalling, waarbij de nadruk
ligt op de gezondheid voor en na de geboorte van moeders en pasgeborenen. Het
vaderschapsverlof (2) is alleen beschikbaar voor de partner, waarbij de nadruk ligt op kortdurend
verlof tijdens en na de bevalling om de moeder te ondersteunen, voor oudere kinderen te zorgen of
tijd met het gezin door te brengen. Afhankelijk van het land dient het onmiddellijk te worden
opgenomen of in de paar maanden na de bevalling. Ouderschapsverlof (3) is beschikbaar voor zowel
moeders als vaders en heeft doorgaans betrekking op een langere periode, die normaal gesproken
volgt op zwangerschaps-/vaderschapsverlof. Waar in dit onderzoek vader staat, kan altijd partner
gelezen worden.
Vaderschapsverlof en ouderschapsverlof worden soms door elkaar gebruikt, hoewel ze technisch
gezien betrekking hebben op verschillende tijdvakken. Ieder land heeft zijn eigen formele definitie,
maar op een zeer basaal niveau kan vaderschapsverlof worden beschouwd als een wettelijk recht
om een vader in staat te stellen gedurende een periode dat een kind wordt geboren, afwezig te zijn
op het werk. Ouderschapsverlof is daarentegen een wettelijk recht op afwezigheid op het werk na
vervroegd zwangerschaps- en vaderschapsverlof (Moss & Deven, 2012). De term vaderschapsverlof
heeft in dit onderzoek betrekking op de betaalde periode ná geboorte van de baby en dekt in dit
onderzoek het beste de lading. Dit betekent dat het deelbare ouderschapsverlof, dat bijna
uitsluitend door moeders wordt opgenomen, geen deel uitmaakt van dit onderzoek.
Waarom is het een probleem dat het overgrote deel van het verlof nog steeds wordt opgenomen
door vrouwen en de duur van het vaderschapsverlof zo kort is in sommige landen? In Europa
verschillen de landen aanzienlijk veel van elkaar inzake verlofduur, financiële steun en
flexibiliteitsopties die zowel de moeder als de partner worden aangeboden. Het vaderschapsverlof
wordt zelfs verhoogd per 1 juli 2020 om zo de verschillen inzake het vaderschapsverlof gelijk te
trekken in Europa, door nieuwe EU-wetgeving waarin de partner recht heeft op minimaal tien
dagen kraamverlof ná de bevalling van de vrouw. Het verhogen van het gebruik van verlof door
vaders is belangrijk omdat wordt aangenomen dat het de gendergelijkheid thuis verbetert, de
belemmeringen voor ouderschap kan verminderen en positieve effecten kan hebben op de
ontwikkeling van een kind, zo blijkt uit onderzoek. Langdurig verlof door moeders, meer dan een
jaar, verwaarloosd hun band met de arbeidsmarkt, wat een negatief effect kan hebben op de
loopbaanontwikkeling en het inkomen van vrouwen ( Orloff, 2009).
Beleid rond vaderschapsverlof verschilt aanzienlijk van land tot land wat betreft de duur, zoals
blijkt uit figuur 1 (OECD, 2016). In hoeverre vaderschapsverlof wordt opgenomen hangt van
3
Een internationaal vergelijkend onderzoek
naar de duur van het partnerverlof
Pre-master Bestuurskunde
School of Social and Behavioural Sciences
Erasmus Universiteit Rotterdam
In opdracht van dr. J. Koppenjan en dr. P. Marks
Rotterdam, 24 juni 2020
1
, Inhoudsopgave
H1 PROBLEEMVERKENNING...................................................................................................................................... 3
1.1 PROBLEEMSTELLING 1.1.1 DOELSTELLING.........................................................................................................................4
H2 THEORETISCHE VERKENNING............................................................................................................................... 6
H3 METHODE........................................................................................................................................................... 8
H4 RAPPORTAGE OVER GEVONDEN RESULTATEN................................................................................................... 10
4.1.4 Wat is de arbeidsparticipatie van de man en van de vrouw in Nederland?....................................................12
4.1.5 Wat is de loonhoogte van de man en van de vrouw en de kloof daartussen in Nederland?...........................13
4.2.4 Wat is de arbeidsparticipatie van de man en van de vrouw in Zweden?........................................................16
4.2.5 Wat is de loonhoogte van de man en van de vrouw en de kloof daartussen in Zweden?...............................17
4.3.4 Wat is de arbeidsparticipatie van de man en van de vrouw in Finland?.........................................................21
4.3.5 Wat is de loonhoogte van de man en van de vrouw en de kloof daartussen in Finland?................................22
H5 (VERGELIJKENDE) ANALYSE................................................................................................................................ 24
5.2 WAT IS DE SAMENHANG TUSSEN DE VERSCHILLENDE ONAFHANKELIJKE VARIABELEN EN DE AFHANKELIJKE VARIABELE IN ZWEDEN EN
FINLAND IN VERGELIJKING TOT NEDERLAND?.........................................................................................................................24
5.2.4 De loonhoogte van de man en van de vrouw en de kloof daartussen en de samenhang met de lengte van
het vaderschapsverlof in Zweden en Finland in vergelijking tot Nederland.............................................................27
In 2011 verdienen vrouwen in Zweden gemiddeld 12,2% minder dan mannen. Dit is de ongecorrigeerde
loonkloof. Bij ouders is deze kloof zelfs groter, namelijk 21%. De loonkloof neemt in de jaren dat mannen en
vrouwen langer deel uitmaken van de arbeidsmarkt toeneemt. Vrouwen verdiende in 2018 gemiddeld 23.962eu
per jaar tegenover mannen die gemiddeld 31.284eu oer jaar verdienen. Opvallend is dat wanneer mannen vader
worden hun inkomen toeneemt, terwijl dit bij vrouwen juist afneemt....................................................................27
In Finland verdienen mannen gemiddeld 44.352eu per jaar tegenover 37.212eu per jaar voor vrouwen. De
ongecorrigeerde loonkloof is hierbij 16,3% . Terwijl vrouwen in Finland 40% van de inkomstenbelasting betalen.
In Nederland bedraagt de ongecorrigeerde loonkloof 14,8%. Het gemiddelde jaarsalaris exclusief speciale
uitkeringen zoals bonussen ligt voor mannen gemiddeld op €36.640 en voor vrouwen op €22.870 (Statista, 2018).
Mannen krijgen ook vaker loonverhogingen dan vrouwen in hun loopbaan...........................................................27
H6 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN...................................................................................................................... 28
BIBLIOGRAFIE......................................................................................................................................................... 29
2
, H1 Probleemverkenning
Er zijn in de hele EU verschillende soorten verlof voor ouders beschikbaar na de geboorte van een
kind. Het overgrote deel van dit verlof wordt nog steeds opgenomen door vrouwen. Van het verlof
dat gedeeld kan worden tussen de ouders, wordt ongeveer 40% opgenomen door vrouwen en
slechts 2% door de partner, vaak mannen ( Miani & Hoorens, 2014). Dit blijft het geval, ondanks
nationale pogingen om de opname van verlof door mannen te vergroten, zoals beleid in diverse
Europese landen is dat een deel van het verlof voor vaders reserveert of de invoering van quota
voor vaders. Over het algemeen zijn er drie verschillende soorten verlof voor ouders: (1)
zwangerschapsverlof, (2) vaderschapsverlof en (3) ouderschapsverlof (Albrecht, Fichtl, & Redler,
2017).
Zwangerschapsverlof (1) is alleen op te nemen door vrouwen rond de bevalling, waarbij de nadruk
ligt op de gezondheid voor en na de geboorte van moeders en pasgeborenen. Het
vaderschapsverlof (2) is alleen beschikbaar voor de partner, waarbij de nadruk ligt op kortdurend
verlof tijdens en na de bevalling om de moeder te ondersteunen, voor oudere kinderen te zorgen of
tijd met het gezin door te brengen. Afhankelijk van het land dient het onmiddellijk te worden
opgenomen of in de paar maanden na de bevalling. Ouderschapsverlof (3) is beschikbaar voor zowel
moeders als vaders en heeft doorgaans betrekking op een langere periode, die normaal gesproken
volgt op zwangerschaps-/vaderschapsverlof. Waar in dit onderzoek vader staat, kan altijd partner
gelezen worden.
Vaderschapsverlof en ouderschapsverlof worden soms door elkaar gebruikt, hoewel ze technisch
gezien betrekking hebben op verschillende tijdvakken. Ieder land heeft zijn eigen formele definitie,
maar op een zeer basaal niveau kan vaderschapsverlof worden beschouwd als een wettelijk recht
om een vader in staat te stellen gedurende een periode dat een kind wordt geboren, afwezig te zijn
op het werk. Ouderschapsverlof is daarentegen een wettelijk recht op afwezigheid op het werk na
vervroegd zwangerschaps- en vaderschapsverlof (Moss & Deven, 2012). De term vaderschapsverlof
heeft in dit onderzoek betrekking op de betaalde periode ná geboorte van de baby en dekt in dit
onderzoek het beste de lading. Dit betekent dat het deelbare ouderschapsverlof, dat bijna
uitsluitend door moeders wordt opgenomen, geen deel uitmaakt van dit onderzoek.
Waarom is het een probleem dat het overgrote deel van het verlof nog steeds wordt opgenomen
door vrouwen en de duur van het vaderschapsverlof zo kort is in sommige landen? In Europa
verschillen de landen aanzienlijk veel van elkaar inzake verlofduur, financiële steun en
flexibiliteitsopties die zowel de moeder als de partner worden aangeboden. Het vaderschapsverlof
wordt zelfs verhoogd per 1 juli 2020 om zo de verschillen inzake het vaderschapsverlof gelijk te
trekken in Europa, door nieuwe EU-wetgeving waarin de partner recht heeft op minimaal tien
dagen kraamverlof ná de bevalling van de vrouw. Het verhogen van het gebruik van verlof door
vaders is belangrijk omdat wordt aangenomen dat het de gendergelijkheid thuis verbetert, de
belemmeringen voor ouderschap kan verminderen en positieve effecten kan hebben op de
ontwikkeling van een kind, zo blijkt uit onderzoek. Langdurig verlof door moeders, meer dan een
jaar, verwaarloosd hun band met de arbeidsmarkt, wat een negatief effect kan hebben op de
loopbaanontwikkeling en het inkomen van vrouwen ( Orloff, 2009).
Beleid rond vaderschapsverlof verschilt aanzienlijk van land tot land wat betreft de duur, zoals
blijkt uit figuur 1 (OECD, 2016). In hoeverre vaderschapsverlof wordt opgenomen hangt van
3
