Probleem 3
Leerdoelen:
1. Wat is opsporing? Wie zijn opsporingsambtenaren?
2. Wanneer zijn opsporingsambtenaren bevoegd om iemand aan te houden?
3. Wanneer zijn opsporingsambtenaren bevoegd om spullen in beslag te nemen?
4. Wanneer mag je iets doorzoeken (als opsporingsambtenaar)?
Bronnen:
Jurisprudentie:
- Geweerarrest
- Geweld bij burgeraanhouding – arrest
Leerdoel 1 Wat is opsporing? Wie zijn opsporingsambtenaren?
Voorbereidend onderzoek
Art. 132 Sv Onder het voorbereidende onderzoek wordt verstaan het onderzoek
hetwelk aan de behandeling ter terechtzitting voorafgaat.
Voorbereidend onderzoek = opsporingsonderzoek + verkennend onderzoek (art.
126 gg -126ii Sv; is vooral bedoeld om een beeld te krijgen van de sector waarvan
vermoed wordt dat er georganiseerde criminaliteit plaatsvindt; nauwelijks bevoegdheden
toegekend)
Bijna iedere strafzaak begint met een opsporingsonderzoek. Onder de
verantwoordelijkheid van een officier van justitie wordt onderzoek gedaan naar
aanleiding van een redelijk vermoeden dat een strafbaar feit is begaan. Dit onderzoek
wordt verricht door opsporingsambtenaren (vaak politie). Een rechter-commissaris kan
ook een belangrijke rol spelen; hij kan zelf bepaalde onderzoekshandelingen verrichten
maar ook is zijn toestemming voor ingrijpende onderzoeksactiviteiten noodzakelijk. De
rechter-commissaris wordt beoogd een minder partijdig en meer onafhankelijke instantie
te zijn dan het OM. Het OM neemt immers ook als partij deel aan het onderzoek ter
terechtzitting. De rechter-commissaris mag niet deelnemen aan het onderzoek ter
terechtzitting (art. 268 lid 2 Sv). Hij is een rechter die slechts onderzoek doet tijdens het
voorbereidend onderzoek.
Opsporingsonderzoek
Wanneer op grond van feiten of omstandigheden een redelijk vermoeden is dat een
strafbaar feit heeft plaatsgevonden, spreken we van een verdenking (art. 27 Sv). Als naar
aanleiding van een verdenking een strafrechtelijk onderzoek wordt gestart, is dat een
opsporingsonderzoek. Tijdens het opsporingsonderzoek worden opsporingsbevoegdheden
toegepast (in wettelijke bepaling bijna altijd voorwaarde dat er sprake moet zijn van een
verdenking).
Proactief onderzoek: opsporingsonderzoek zonder verdenking
Vb. politie heeft aanwijzingen dat een criminele organisatie zich bezighoudt met drugstransporten
als onderzoek alleen mag plaatsvinden met een verdenking, kan de politie weinig met deze informatie
Speciaal voor georganiseerde criminaliteit zijn bijzondere opsporingsbevoegdheden, die
al in de fase voorafgaand aan de verdenking kunnen worden toegepast (art. 126o-126z
Sv).
Opsporing en controle
Veel bijzondere wetten geven de mogelijkheid om controles uit te voeren. Voor dit doel
worden bijzondere bevoegdheden toegekend: controlebevoegdheden.
Vb. politie houdt alcoholblaastesten op het moment van staande houden is er geen sprake van een
verdachte. Toch is de alcoholcontrole rechtmatig uitgevoerd
Controle: toezicht op de naleving van een wet. (bestuurlijk toezicht; in supermarkt =
suveillance)
Vaak worden veel personen gecontroleerd zonder dat daarbij een selectie wordt gemaakt
(iedereen die zich toevallig ergens bevindt, wordt gecontroleerd). Zonder controle zouden
veel strafbare feiten nooit aan het licht komen en wanneer regelmatig en op onverwachte
1
, momenten controles worden uitgevoerd, zijn mensen meer geneigd zich aan de wettelijke
regels te houden.
In geval van controle wordt, zonder dat er aanwijzingen zijn dat een bepaalde persoon
betrokken is bij een strafbaar feit, onderzoek gedaan. Controle is geen gericht onderzoek
naar een bepaald persoon. De gecontroleerde persoon is dan ook geen verdachte in de
zin van art. 27 Sv. Tijdens de controle kan wel een verdenking ontstaan. Na een
verdenking kunnen opsporingsbevoegdheden worden toegepast op de verdachte.
Twee soorten situaties
- Er wordt een feit geconstateerd dat strafbaar is gesteld in de wet op grond
waarvan wordt gecontroleerd
- Er wordt een feit geconstateerd dat strafbaar is gesteld in een andere wet
strafbaar dan op wordt gecontroleerd.
Vb. bij controle op grond van de Wegenverkeerswet 1994 (toezicht is bestuursrechtelijk) wordt een
vuurwapen aangetroffen in een auto ook dan kan worden overgegaan op opsporing (maar dan op basis
van een andere wet) na de opsporingshandelingen wordt de oorspronkelijke controle hervat
In de tweede situatie is sprake van voortgezette toepassing van bevoegdheden. Als de
opsporingshandelingen zijn verricht (bijv. proces-verbaal van opsporing opgemaakt), kan
de controle worden hervat.
De ambtenaar moet dan wel bevoegd zijn zowel opsporings-als controlehandelingen uit te
voeren
Controle geen verdenking, opsporing wel verdenking (tenzij proactief onderzoek)
Geweerarrest
Casus
Een politieambtenaar betreedt een kroeg om te controleren of de kroegeigenaar zich wel
aan de Drankwet houdt. Wanneer de ambtenaar een van de kasten opentrekt, treft hij
een geweer aan. Op het moment dat hij dit vuurwapen in beslag wil nemen, verzet de
eigenaar zich hiertegen. Er ontstaat een worsteling, waarbij de cafébaas met veel geweld
het geweer probeert af te pakken.
Rechtsvraag
Mocht de agent het geweer in beslag nemen of was de agent enkel bevoegd te
controleren of de Drankwet werd nageleefd?
Rechtsoverweging
Verdachte
De ambtenaar ging zijn boekje te buiten door onder het mom van het handhaven van de
Drankwet, zijn geweer in beslag te nemen. De ambtenaar mocht ‘slechts’ controleren op
overtreding van de Drankwet.
Hoge Raad
Als een agent tijdens de rechtmatige uitoefening van een bepaalde aan hem toegekende
bevoegdheid het redelijke vermoeden krijgt dat er ook een ander strafbaar feit wordt
begaan, hij deze bevoegdheid tevens mag gebruiken voor het opsporen van dat andere
strafbare feit. In casu mocht de ambtenaar het geweer in beslag nemen en deze
inbeslagname was rechtmatig.
Rechtsregel
Het feit dat de ambtenaar bezig was met het handhaven van de Drankwet vormt geen
belemmering om bij toeval ontdekte strafbare feiten ook verder te gaan opsporen:
voortgezette bevoegdheden.
Controle & opsporingsbevoegdheden
Controlebevoegdheden mogen niet worden misbruikt om de opsporing makkelijker te
maken. Het is niet toegestaan een controle uit te voeren met als enig doel de aanhouding
van een verdachte. Als er sprake is van een verdachte moeten opsporingsbevoegdheden
2
Leerdoelen:
1. Wat is opsporing? Wie zijn opsporingsambtenaren?
2. Wanneer zijn opsporingsambtenaren bevoegd om iemand aan te houden?
3. Wanneer zijn opsporingsambtenaren bevoegd om spullen in beslag te nemen?
4. Wanneer mag je iets doorzoeken (als opsporingsambtenaar)?
Bronnen:
Jurisprudentie:
- Geweerarrest
- Geweld bij burgeraanhouding – arrest
Leerdoel 1 Wat is opsporing? Wie zijn opsporingsambtenaren?
Voorbereidend onderzoek
Art. 132 Sv Onder het voorbereidende onderzoek wordt verstaan het onderzoek
hetwelk aan de behandeling ter terechtzitting voorafgaat.
Voorbereidend onderzoek = opsporingsonderzoek + verkennend onderzoek (art.
126 gg -126ii Sv; is vooral bedoeld om een beeld te krijgen van de sector waarvan
vermoed wordt dat er georganiseerde criminaliteit plaatsvindt; nauwelijks bevoegdheden
toegekend)
Bijna iedere strafzaak begint met een opsporingsonderzoek. Onder de
verantwoordelijkheid van een officier van justitie wordt onderzoek gedaan naar
aanleiding van een redelijk vermoeden dat een strafbaar feit is begaan. Dit onderzoek
wordt verricht door opsporingsambtenaren (vaak politie). Een rechter-commissaris kan
ook een belangrijke rol spelen; hij kan zelf bepaalde onderzoekshandelingen verrichten
maar ook is zijn toestemming voor ingrijpende onderzoeksactiviteiten noodzakelijk. De
rechter-commissaris wordt beoogd een minder partijdig en meer onafhankelijke instantie
te zijn dan het OM. Het OM neemt immers ook als partij deel aan het onderzoek ter
terechtzitting. De rechter-commissaris mag niet deelnemen aan het onderzoek ter
terechtzitting (art. 268 lid 2 Sv). Hij is een rechter die slechts onderzoek doet tijdens het
voorbereidend onderzoek.
Opsporingsonderzoek
Wanneer op grond van feiten of omstandigheden een redelijk vermoeden is dat een
strafbaar feit heeft plaatsgevonden, spreken we van een verdenking (art. 27 Sv). Als naar
aanleiding van een verdenking een strafrechtelijk onderzoek wordt gestart, is dat een
opsporingsonderzoek. Tijdens het opsporingsonderzoek worden opsporingsbevoegdheden
toegepast (in wettelijke bepaling bijna altijd voorwaarde dat er sprake moet zijn van een
verdenking).
Proactief onderzoek: opsporingsonderzoek zonder verdenking
Vb. politie heeft aanwijzingen dat een criminele organisatie zich bezighoudt met drugstransporten
als onderzoek alleen mag plaatsvinden met een verdenking, kan de politie weinig met deze informatie
Speciaal voor georganiseerde criminaliteit zijn bijzondere opsporingsbevoegdheden, die
al in de fase voorafgaand aan de verdenking kunnen worden toegepast (art. 126o-126z
Sv).
Opsporing en controle
Veel bijzondere wetten geven de mogelijkheid om controles uit te voeren. Voor dit doel
worden bijzondere bevoegdheden toegekend: controlebevoegdheden.
Vb. politie houdt alcoholblaastesten op het moment van staande houden is er geen sprake van een
verdachte. Toch is de alcoholcontrole rechtmatig uitgevoerd
Controle: toezicht op de naleving van een wet. (bestuurlijk toezicht; in supermarkt =
suveillance)
Vaak worden veel personen gecontroleerd zonder dat daarbij een selectie wordt gemaakt
(iedereen die zich toevallig ergens bevindt, wordt gecontroleerd). Zonder controle zouden
veel strafbare feiten nooit aan het licht komen en wanneer regelmatig en op onverwachte
1
, momenten controles worden uitgevoerd, zijn mensen meer geneigd zich aan de wettelijke
regels te houden.
In geval van controle wordt, zonder dat er aanwijzingen zijn dat een bepaalde persoon
betrokken is bij een strafbaar feit, onderzoek gedaan. Controle is geen gericht onderzoek
naar een bepaald persoon. De gecontroleerde persoon is dan ook geen verdachte in de
zin van art. 27 Sv. Tijdens de controle kan wel een verdenking ontstaan. Na een
verdenking kunnen opsporingsbevoegdheden worden toegepast op de verdachte.
Twee soorten situaties
- Er wordt een feit geconstateerd dat strafbaar is gesteld in de wet op grond
waarvan wordt gecontroleerd
- Er wordt een feit geconstateerd dat strafbaar is gesteld in een andere wet
strafbaar dan op wordt gecontroleerd.
Vb. bij controle op grond van de Wegenverkeerswet 1994 (toezicht is bestuursrechtelijk) wordt een
vuurwapen aangetroffen in een auto ook dan kan worden overgegaan op opsporing (maar dan op basis
van een andere wet) na de opsporingshandelingen wordt de oorspronkelijke controle hervat
In de tweede situatie is sprake van voortgezette toepassing van bevoegdheden. Als de
opsporingshandelingen zijn verricht (bijv. proces-verbaal van opsporing opgemaakt), kan
de controle worden hervat.
De ambtenaar moet dan wel bevoegd zijn zowel opsporings-als controlehandelingen uit te
voeren
Controle geen verdenking, opsporing wel verdenking (tenzij proactief onderzoek)
Geweerarrest
Casus
Een politieambtenaar betreedt een kroeg om te controleren of de kroegeigenaar zich wel
aan de Drankwet houdt. Wanneer de ambtenaar een van de kasten opentrekt, treft hij
een geweer aan. Op het moment dat hij dit vuurwapen in beslag wil nemen, verzet de
eigenaar zich hiertegen. Er ontstaat een worsteling, waarbij de cafébaas met veel geweld
het geweer probeert af te pakken.
Rechtsvraag
Mocht de agent het geweer in beslag nemen of was de agent enkel bevoegd te
controleren of de Drankwet werd nageleefd?
Rechtsoverweging
Verdachte
De ambtenaar ging zijn boekje te buiten door onder het mom van het handhaven van de
Drankwet, zijn geweer in beslag te nemen. De ambtenaar mocht ‘slechts’ controleren op
overtreding van de Drankwet.
Hoge Raad
Als een agent tijdens de rechtmatige uitoefening van een bepaalde aan hem toegekende
bevoegdheid het redelijke vermoeden krijgt dat er ook een ander strafbaar feit wordt
begaan, hij deze bevoegdheid tevens mag gebruiken voor het opsporen van dat andere
strafbare feit. In casu mocht de ambtenaar het geweer in beslag nemen en deze
inbeslagname was rechtmatig.
Rechtsregel
Het feit dat de ambtenaar bezig was met het handhaven van de Drankwet vormt geen
belemmering om bij toeval ontdekte strafbare feiten ook verder te gaan opsporen:
voortgezette bevoegdheden.
Controle & opsporingsbevoegdheden
Controlebevoegdheden mogen niet worden misbruikt om de opsporing makkelijker te
maken. Het is niet toegestaan een controle uit te voeren met als enig doel de aanhouding
van een verdachte. Als er sprake is van een verdachte moeten opsporingsbevoegdheden
2
