Hoorcollege week 4 Constitutionele Vraagstukken in Europese Context
Constitutionele verandering
Wat gaan we behandelen?
Belang van dit vraagstuk en wat het precies inhoudt
Wat de oplossing is die de meeste landen in de wereld voor dit vraagstuk geven
Verschillende perspectieven op constitutionele verandering
Steeds verwijzen naar voorbeelden in Nederland zodat je ook iets meekrijgt over
constitutionele verandering in Nederland
Of je constitutionele verandering kan beheersen en zo ja in hoeverre
Waarom is het vraagstuk van constitutionele verandering zo belangrijk?
Wat gebeurt er in het jaar 1776? Begin van de industriële revolutie. Wat was er zo bijzonder aan die
stoommachine? Die stoommachine kan opeens spierkracht van mensen overnemen. Het kan dus
mensen vervangen of mensen productiever maken. Wat gebeurt er dan met het bruto nationaal
product op het moment dat die stoommachine wordt ingevoerd? Die stijgt, want er kan opeens veel
meer geproduceerd worden en mensen kunnen zich specialiseren. Met technologische
ontwikkelingen groeit wereldeconomie exponentieel.
Wat verklaart waarom die economie opeens gaat groeien? Waarom precies in 1776?
Mensen waren hartstikke bang voor verandering. Verandering werd altijd tegengehouden tot aan
1776 toen de Engelse overheid opeens de ondernemers ging beschermen, innovatie ging stimuleren.
We gaan niet langer de status quo behouden maar we gaan de kapitalisten beschermen. De mensen
met machines gaan we beschermen met een heel sterk eigendomsrecht. Die sociologische en
technologische verandering die zorgt voor ontzettend veel verandering en daar moeten we iets mee.
Verandering is namelijk eng. Op dit moment is dé technologische ontwikkeling artificiële intelligentie.
Dit is eng, want mensen gaan hun banen verliezen, robots kunnen slimmer worden dan mensen etc.
Hoe is het staatsrecht omgegaan met dat probleem van verandering?
Ik denk dat het niet voor niks is dat je rond 1776 de uitvinding van de moderne grondwet zien. Deze
moderne grondwet bevat ook een herzieningsclausule (rond 1776 vanwege die industriële revolutie
en de veranderingen die het teweeg heeft gebracht. Hierdoor moeten constitutionele normen ook
met de tijd mee veranderen). Wat is er zo bijzonder aan de Amerikaanse grondwet? Dat het
document volledigheid claimt en dat er een speciale verzwaarde veranderingsprocedure in staat. Er
staat in hoe je die grondwet mag veranderen. Die herzieningsprocedure wordt wel de belangrijkste
politieke uitvinding van de mensheid genoemd. Die grondwet met herzieningsprocedure is een
antwoord op die sociale technologische veranderingen die zijn ontstaan rond 1776 door industriële
revolutie. Het is een poging, niet zozeer om die verandering tegen te houden want dat gaat niet
lukken maar om die veranderingen te beheersen, te kanaliseren en in goede banen te leiden.
“Ours is an epoch in which social and economic processes are undergoing a multi-pronged
acceleration that raises many difficult questions for legal scholarship (I). Social and economic
acceleration challenges the noble aspiration to establish fundamental constitutional "rules of the
game" capable of serving as an effective binding force on legal and political actors for a relatively
long span of time. Conventional ideas about constitutionalism are predicated on achieving a modicum
of legal constancy and clarity, but this task becomes increasingly difficult in a social world in which
"the rapidity, scope, and intensity" of change becomes ever more significant (II).”
= Onze tijd is een tijd waarin verandering steeds sneller gaat, waarin ideeën continu bevraagd
worden. Waarin wetgeving snel verandert, constitutionele wetgeving snel verandert, snel veroudert
ook, snel achterhaald is. Het wordt eigenlijk steeds moeilijker om die verandering in goede banen te
, leiden. We hebben steeds weer nieuwe juridische en politieke trucjes/mechanismen nodig om die
veranderingen in goede banen te kunnen blijven leiden.
Wat houdt het vraagstuk van constitutionele verandering in?
Zo een constitutie probeert eigenlijk op een fundamenteel niveau… dus als het gaat om de
fundamentele politieke vragen als hebben we een trias politica en hoe organiseren we die? Hoe
organiseren we het wetgevingsproces? Hoe garanderen we een onafhankelijke rechter? Wat voor
waarden vinden wij belangrijk in ons land? Zijn we een democratische rechtsstaat of iets anders?
Hebben we een mensenrechtencatalogus en wat voor mensenrechten staan daar precies in? De
herzieningsprocedure in de grondwet regelt eigenlijk… okee hoe brengen we in die fundamentele
regels enige stabiliteit? Hoe zorgen we dat ook die fundamentele regels niet elke dag veranderen?
Maar zorgen we er tegelijkertijd voor dat we ook de mogelijkheid hebben om die fundamentele
regels aan te passen als de omstandigheden van de tijd veranderen om ze te updaten of om er regels
aan toe te voegen?
Wat probeert dat vraagstuk van constitutionele verandering te doen?
Een balans aan te brengen tussen stabiliteit en verandering. Enerzijds hebben we behoefte
aan stabiliteit tegelijkertijd moet je je ook kunnen aanpassen aan verandering. Dat is een
noodzaak want de wereld verandert en tegelijkertijd wil je dat misschien ook wel omdat je
een ander inzicht krijgt.
Het is ook een poging om een belang te vinden tussen conservatisme (traditie, bij het oude
houden) maar tegelijkertijd ook een progressieve politiek te kunnen bedrijven. Politiek
gericht op innovatie, vooruitgang en sociale programma’s.
Om een balans te vinden tussen voorzichtigheid en innovatie
Tussen rigiditeit en flexibiliteit
Tussen rechtsstaat en democratie. Rechtsstaat heel erg gericht op behouden en democratie
gericht op de wensen van het volk van dit moment. Als je volledig democratisch zou zijn zou
je elke dag andere regels hebben want de wil van het volk verandert namelijk elke dag in de
moderne tijd door dat de wereld om hen heen snel verandert, veranderen ook de
opvattingen van mensen elke dag.
Zo’n verzwaarde veranderingsprocedure maakt het iets moeilijker om regels te veranderen. Je hebt
een verzwaarde meerderheid nodig. Dat is om te voorkomen dat verandering elke dag plaatsvindt
zonder dat we goed over nadenken.
Waar gaat het nou om bij dat vraagstuk van constitutionele verandering? Wat is de kern? Het gaat
om het begrijpen en eventueel beheersen van de dynamiek tussen tegengestelde krachten die
inwerken op constituties. In die samenleving gebeurt van alles, allerlei krachten die op elkaar
inwerken. Tegengestelde verwachtingen van mensen. Enerzijds wil je stabiliteit en aan de andere
kant verandering. Die herzieningsprocedure is een poging om dat met elkaar in verbinding te
brengen.
We zitten dus met het probleem van verandering. Wat is het antwoord van de Amerikanen? Dat is
die mooie herzieningsprocedure. Die veranderingen moeten we in goede banen leiden met die
herzieningsprocedure. Maar dan heb je een probleem. Want hoe moet die herzieningsprocedure
eruit zien? Wat voor vragen ga je stellen als je zo’n herzieningsprocedure moet ontwerpen?
hoe moeilijk het moet zijn om constituties te wijzigen. Is het slim om zo’n wijziging heel erg
moeilijk te maken? Nee. Maatschappij gaat in de loop van tijd anders kijken naar bepaalde
normen en waarden. Vonden we democratie bijv. altijd zo geweldig? Nee, pas sinds de jaren
zestig (dus onze opvattingen over bepaalde dingen verandert!). Je wilt niet dat de Grondwet
je tegenhoudt om een mooie verandering te bewerkstelligen.
Constitutionele verandering
Wat gaan we behandelen?
Belang van dit vraagstuk en wat het precies inhoudt
Wat de oplossing is die de meeste landen in de wereld voor dit vraagstuk geven
Verschillende perspectieven op constitutionele verandering
Steeds verwijzen naar voorbeelden in Nederland zodat je ook iets meekrijgt over
constitutionele verandering in Nederland
Of je constitutionele verandering kan beheersen en zo ja in hoeverre
Waarom is het vraagstuk van constitutionele verandering zo belangrijk?
Wat gebeurt er in het jaar 1776? Begin van de industriële revolutie. Wat was er zo bijzonder aan die
stoommachine? Die stoommachine kan opeens spierkracht van mensen overnemen. Het kan dus
mensen vervangen of mensen productiever maken. Wat gebeurt er dan met het bruto nationaal
product op het moment dat die stoommachine wordt ingevoerd? Die stijgt, want er kan opeens veel
meer geproduceerd worden en mensen kunnen zich specialiseren. Met technologische
ontwikkelingen groeit wereldeconomie exponentieel.
Wat verklaart waarom die economie opeens gaat groeien? Waarom precies in 1776?
Mensen waren hartstikke bang voor verandering. Verandering werd altijd tegengehouden tot aan
1776 toen de Engelse overheid opeens de ondernemers ging beschermen, innovatie ging stimuleren.
We gaan niet langer de status quo behouden maar we gaan de kapitalisten beschermen. De mensen
met machines gaan we beschermen met een heel sterk eigendomsrecht. Die sociologische en
technologische verandering die zorgt voor ontzettend veel verandering en daar moeten we iets mee.
Verandering is namelijk eng. Op dit moment is dé technologische ontwikkeling artificiële intelligentie.
Dit is eng, want mensen gaan hun banen verliezen, robots kunnen slimmer worden dan mensen etc.
Hoe is het staatsrecht omgegaan met dat probleem van verandering?
Ik denk dat het niet voor niks is dat je rond 1776 de uitvinding van de moderne grondwet zien. Deze
moderne grondwet bevat ook een herzieningsclausule (rond 1776 vanwege die industriële revolutie
en de veranderingen die het teweeg heeft gebracht. Hierdoor moeten constitutionele normen ook
met de tijd mee veranderen). Wat is er zo bijzonder aan de Amerikaanse grondwet? Dat het
document volledigheid claimt en dat er een speciale verzwaarde veranderingsprocedure in staat. Er
staat in hoe je die grondwet mag veranderen. Die herzieningsprocedure wordt wel de belangrijkste
politieke uitvinding van de mensheid genoemd. Die grondwet met herzieningsprocedure is een
antwoord op die sociale technologische veranderingen die zijn ontstaan rond 1776 door industriële
revolutie. Het is een poging, niet zozeer om die verandering tegen te houden want dat gaat niet
lukken maar om die veranderingen te beheersen, te kanaliseren en in goede banen te leiden.
“Ours is an epoch in which social and economic processes are undergoing a multi-pronged
acceleration that raises many difficult questions for legal scholarship (I). Social and economic
acceleration challenges the noble aspiration to establish fundamental constitutional "rules of the
game" capable of serving as an effective binding force on legal and political actors for a relatively
long span of time. Conventional ideas about constitutionalism are predicated on achieving a modicum
of legal constancy and clarity, but this task becomes increasingly difficult in a social world in which
"the rapidity, scope, and intensity" of change becomes ever more significant (II).”
= Onze tijd is een tijd waarin verandering steeds sneller gaat, waarin ideeën continu bevraagd
worden. Waarin wetgeving snel verandert, constitutionele wetgeving snel verandert, snel veroudert
ook, snel achterhaald is. Het wordt eigenlijk steeds moeilijker om die verandering in goede banen te
, leiden. We hebben steeds weer nieuwe juridische en politieke trucjes/mechanismen nodig om die
veranderingen in goede banen te kunnen blijven leiden.
Wat houdt het vraagstuk van constitutionele verandering in?
Zo een constitutie probeert eigenlijk op een fundamenteel niveau… dus als het gaat om de
fundamentele politieke vragen als hebben we een trias politica en hoe organiseren we die? Hoe
organiseren we het wetgevingsproces? Hoe garanderen we een onafhankelijke rechter? Wat voor
waarden vinden wij belangrijk in ons land? Zijn we een democratische rechtsstaat of iets anders?
Hebben we een mensenrechtencatalogus en wat voor mensenrechten staan daar precies in? De
herzieningsprocedure in de grondwet regelt eigenlijk… okee hoe brengen we in die fundamentele
regels enige stabiliteit? Hoe zorgen we dat ook die fundamentele regels niet elke dag veranderen?
Maar zorgen we er tegelijkertijd voor dat we ook de mogelijkheid hebben om die fundamentele
regels aan te passen als de omstandigheden van de tijd veranderen om ze te updaten of om er regels
aan toe te voegen?
Wat probeert dat vraagstuk van constitutionele verandering te doen?
Een balans aan te brengen tussen stabiliteit en verandering. Enerzijds hebben we behoefte
aan stabiliteit tegelijkertijd moet je je ook kunnen aanpassen aan verandering. Dat is een
noodzaak want de wereld verandert en tegelijkertijd wil je dat misschien ook wel omdat je
een ander inzicht krijgt.
Het is ook een poging om een belang te vinden tussen conservatisme (traditie, bij het oude
houden) maar tegelijkertijd ook een progressieve politiek te kunnen bedrijven. Politiek
gericht op innovatie, vooruitgang en sociale programma’s.
Om een balans te vinden tussen voorzichtigheid en innovatie
Tussen rigiditeit en flexibiliteit
Tussen rechtsstaat en democratie. Rechtsstaat heel erg gericht op behouden en democratie
gericht op de wensen van het volk van dit moment. Als je volledig democratisch zou zijn zou
je elke dag andere regels hebben want de wil van het volk verandert namelijk elke dag in de
moderne tijd door dat de wereld om hen heen snel verandert, veranderen ook de
opvattingen van mensen elke dag.
Zo’n verzwaarde veranderingsprocedure maakt het iets moeilijker om regels te veranderen. Je hebt
een verzwaarde meerderheid nodig. Dat is om te voorkomen dat verandering elke dag plaatsvindt
zonder dat we goed over nadenken.
Waar gaat het nou om bij dat vraagstuk van constitutionele verandering? Wat is de kern? Het gaat
om het begrijpen en eventueel beheersen van de dynamiek tussen tegengestelde krachten die
inwerken op constituties. In die samenleving gebeurt van alles, allerlei krachten die op elkaar
inwerken. Tegengestelde verwachtingen van mensen. Enerzijds wil je stabiliteit en aan de andere
kant verandering. Die herzieningsprocedure is een poging om dat met elkaar in verbinding te
brengen.
We zitten dus met het probleem van verandering. Wat is het antwoord van de Amerikanen? Dat is
die mooie herzieningsprocedure. Die veranderingen moeten we in goede banen leiden met die
herzieningsprocedure. Maar dan heb je een probleem. Want hoe moet die herzieningsprocedure
eruit zien? Wat voor vragen ga je stellen als je zo’n herzieningsprocedure moet ontwerpen?
hoe moeilijk het moet zijn om constituties te wijzigen. Is het slim om zo’n wijziging heel erg
moeilijk te maken? Nee. Maatschappij gaat in de loop van tijd anders kijken naar bepaalde
normen en waarden. Vonden we democratie bijv. altijd zo geweldig? Nee, pas sinds de jaren
zestig (dus onze opvattingen over bepaalde dingen verandert!). Je wilt niet dat de Grondwet
je tegenhoudt om een mooie verandering te bewerkstelligen.
