Diagnostiek Hoorcolleges
Hoorcollege 1: Introductie
Diagnostische cyclus
1. Onderkenning: wat zijn de problemen? “Is er bij patiënt X sprake van een depressie?”
o Inventarisatie van klachten en problemen + krachten/gunstige omstandigheden
o Ordening en categorisering in disfunctionele gedragsclusters of stoornissen
o Inschatting van de ernst van het probleemgedrag
2. Verklaring: wat is de oorzaak van het probleem en wat houdt het probleem in stand of doet het
zelfs toenemen? “Heeft patiënt een disfunctionele copingstijl?”
o Kennis van beloop van stoornissen
o Kennis van in standhoudende factoren
3. Prognose: hoe zal het probleem zich gaan ontwikkelen? “Hoe groot is de kans dat de cliënt in
de toekomst zijn werk volledig kan hervatten?”
o Kennis van beloop en predictoren kans op suïcide, agressieve recidive, terugval
4. Indicatie: welke behandeling komt het meest in aanmerking? Hoe kunnen de problemen
doen?”
o Kennis van effectieve behandelingen zie GGZrichtlijnen.nl
o Bedenk goed wie je voor je hebt:
Eerste contact GGZ of niet?
Voldoende draagkracht cognitief (intelligentie), sociaal
Ratio vs. emotie
Waar heeft de cliënt zelf behoefte aan?
5. Evaluatie: in hoeverre werkt de behandeling? Zijn de problemen verholpen?
o Indien geen succes: hoe komt dat?
o Blijf kritisch! Klopt de diagnose wel? Klopt de casusconceptualisatie? Mis ik iets/heb ik
alle informatie?
o Bekijk ook kritisch of de behandeling juist is uitgevoerd
Boek H1 & H2
Diagnostisch proces: exploratie, inductie, deductie, toetsing, evaluatie. Inductie: formulering van theorie
en hypothesen over het gedrag. Deductie: de fase waarin de toetsbare voorspellingen worden afgeleid.
Simple-structure idee (Thurstone): alle variabelen die worden gemeten zijn onafhankelijk van elkaar
je meet ook écht verschillende dingen en niet twee dingen die heel veel overlap vertonen. Dit wordt
bekeken m.b.v. een factoranalyse.
Test fairness: geen sprake van bias of vertekening bijv. dat een intelligentietest niet goed gebruikt kan
worden voor vluchtelingen die de taal niet optimaal beheersen. Ten tweede: gelijke behandeling van
personen in het testproces. Ten derde: gelijke gelegenheid om iets te leren niet iedereen heeft toegang
tot schooling. Ten slotte moet het voorkomen worden dat een geteste zelf oneerlijk is of zich anders
voordoet bijv. bij persoonlijkheidstesten.
1
,Item- of vraagpartijvaardigheid: als een item of vraag door de ene groep anders wordt beantwoord dan
door de andere groep, terwijl beide groepen hetzelfde niveau van de desbetreffende vaardigheid hebben.
Tiemens et al. (2018)
Regel van Bayes: helpt om te beslissen hoe groot de kans is dat een individu een bepaalde aandoening
heeft prevalentie is belangrijk. Ook wel predictieve accuratesse: hoe groot is de kans dat iemand
daadwerkelijk de stoornis heeft bij een positieve diagnose? Indien deze regel niet goed wordt toegepast
is er sprake van overdiagnostiek de availability heuristiek kan hierbij een rol spelen.
Groenier et al. (2008)
Ten eerste blijkt dat er meer participanten zijn die de activiteiten van Registratie, Klachtenanalyse,
Probleemanalyse en Indicatieanalyse noodzakelijk vinden dan dat er participanten zijn die die
activiteiten in de praktijk uitvoeren. Ten tweede blijkt dat de activiteiten van Registratie, Klachtenanalyse
en Indicatieanalyse even noodzakelijk worden gevonden, maar dat de activiteiten van Klachtenanalyse
vaker door de psychologen worden uitgevoerd. Tot slot is gevonden dat de activiteiten van Verklaring als
minst noodzakelijk worden beschouwd, en ook het minst in de praktijk worden uitgevoerd. Dit wekt de
indruk dat de psychologen zich vooral richten op de vraag of de therapie moet worden doorgezet, en op
het identificeren van de problemen, en op het selecteren van een behandeling. Het maken en testen van
nieuwe hypothesen (om een goed en volledig beeld van de patiënt te ontwikkelen) krijgt veel minder
aandacht. Dit kan mogelijk worden verklaard door patroonherkenning bij de psychologen aannames.
Hoorcollege 2: Intake
Inhoud gesprek
- Aard van de gegevens (Hoekstra):
o Klachten
o Omstandigheden
o Persoonlijkheidsontwikkeling
o Verdere levensloop
o Hulpvraag van de cliënt
- Twee belangrijke vragen:
o Is er sprake van een DSM-diagnose?
o Is de cliënt hier aan het juiste adres? voldoet hij aan de inclusiecriteria, en hebben wij
de juiste expertise om de cliënt te helpen?
- Wijze van informatieverzameling (= belangrijkste doel intake):
o SCID
o MINI
- Vier doelen: een voorlopige diagnose stellen, informatie over de gang van zaken geven,
toestemming van de cliënt vragen en het motiveren voor behandeling
2
, Voorbereiding intake
- Soort GGZ:
o Basis GGZ: milder, minder complex 11 à 12 gesprekken
o Specialistische GGZ: langer de tijd, intensievere behandeling, soms ook
deeltijdbehandeling. Bijv. Altrecht, Parnassia team van verschillende professionals.
o Langdurige GGZ: langer dan 3 jaar in behandeling en verblijft bij een GGZ-instelling.
- Huisarts schat in of hij de cliënt doorverwijst naar de basis of specialistische GGZ
- Zorgvuldige analyse van de verwijsvraag de eerste informatie over de cliënt
- Eventuele dossieranalyse eerdere behandelingen en diagnoses. Wees je bewust van je
objectiviteit!
- Kennis van psychische stoornissen + prevalentie daarvan
- Vaardigheden gespreksleider (Rogers): moet empathisch zijn, onvoorwaardelijk positief
accepterend en er moet sprake zijn van echtheid. Echtheid houdt in dat een therapeut op de
hoogte is van zijn eigen gedachten, gevoelens, vooroordelen, waarden en normen.
Het eerste gesprek
- Introduceer jezelf en stel de cliënt op zijn gemak
- Maak afspraken over praktische zaken:
o Geef aan wat het doel van de intake is
o Geef aan wat de cliënt tijdens dit gesprek kan verwachten
o Geef aan dat er mogelijk meerdere gesprekken zijn en dat er vragenlijsten kunnen
worden afgenomen
o Specificeer de grenzen van vertrouwelijkheid samenvatting naar huisarts, politie
inschakelen indien de cliënt iets zegt dat schadelijk is voor zichzelf of anderen
- Bespreek de verwijsvraag en evt. pre-informatie:
o Is de cliënt het eens met de verwijsvraag?
o Wat verwacht de cliënt m.b.t. hulpverlening en dit gesprek?
o Peil de motivatie van de cliënt is hij gestuurd of niet?
- Onderwerpen eerste gesprek:
o Wat zijn de klachten, symptomen en problemen?
o Waar zit de cliënt op dit moment het meeste mee?
o Waarom komt de cliënt precies nu?
o Wat heeft de cliënt tot nu toe aan de problemen gedaan?
o Wat werkte wel en wat niet?
o Eerdere hulpverlening?
o Wanneer geen last van klachten en problemen?
o Wat wil de cliënt concreet bereiken? (hulpvraag)
o Wat zijn thema’s in het verhaal van de cliënt?
o Globaal doorlopen van voorgeschiedenis thema’s? Gezin van herkomst,
middelengebruik altijd checken
- Observatiepunten zie Status Mentalis
- Valkuilen bij observatie:
3
Hoorcollege 1: Introductie
Diagnostische cyclus
1. Onderkenning: wat zijn de problemen? “Is er bij patiënt X sprake van een depressie?”
o Inventarisatie van klachten en problemen + krachten/gunstige omstandigheden
o Ordening en categorisering in disfunctionele gedragsclusters of stoornissen
o Inschatting van de ernst van het probleemgedrag
2. Verklaring: wat is de oorzaak van het probleem en wat houdt het probleem in stand of doet het
zelfs toenemen? “Heeft patiënt een disfunctionele copingstijl?”
o Kennis van beloop van stoornissen
o Kennis van in standhoudende factoren
3. Prognose: hoe zal het probleem zich gaan ontwikkelen? “Hoe groot is de kans dat de cliënt in
de toekomst zijn werk volledig kan hervatten?”
o Kennis van beloop en predictoren kans op suïcide, agressieve recidive, terugval
4. Indicatie: welke behandeling komt het meest in aanmerking? Hoe kunnen de problemen
doen?”
o Kennis van effectieve behandelingen zie GGZrichtlijnen.nl
o Bedenk goed wie je voor je hebt:
Eerste contact GGZ of niet?
Voldoende draagkracht cognitief (intelligentie), sociaal
Ratio vs. emotie
Waar heeft de cliënt zelf behoefte aan?
5. Evaluatie: in hoeverre werkt de behandeling? Zijn de problemen verholpen?
o Indien geen succes: hoe komt dat?
o Blijf kritisch! Klopt de diagnose wel? Klopt de casusconceptualisatie? Mis ik iets/heb ik
alle informatie?
o Bekijk ook kritisch of de behandeling juist is uitgevoerd
Boek H1 & H2
Diagnostisch proces: exploratie, inductie, deductie, toetsing, evaluatie. Inductie: formulering van theorie
en hypothesen over het gedrag. Deductie: de fase waarin de toetsbare voorspellingen worden afgeleid.
Simple-structure idee (Thurstone): alle variabelen die worden gemeten zijn onafhankelijk van elkaar
je meet ook écht verschillende dingen en niet twee dingen die heel veel overlap vertonen. Dit wordt
bekeken m.b.v. een factoranalyse.
Test fairness: geen sprake van bias of vertekening bijv. dat een intelligentietest niet goed gebruikt kan
worden voor vluchtelingen die de taal niet optimaal beheersen. Ten tweede: gelijke behandeling van
personen in het testproces. Ten derde: gelijke gelegenheid om iets te leren niet iedereen heeft toegang
tot schooling. Ten slotte moet het voorkomen worden dat een geteste zelf oneerlijk is of zich anders
voordoet bijv. bij persoonlijkheidstesten.
1
,Item- of vraagpartijvaardigheid: als een item of vraag door de ene groep anders wordt beantwoord dan
door de andere groep, terwijl beide groepen hetzelfde niveau van de desbetreffende vaardigheid hebben.
Tiemens et al. (2018)
Regel van Bayes: helpt om te beslissen hoe groot de kans is dat een individu een bepaalde aandoening
heeft prevalentie is belangrijk. Ook wel predictieve accuratesse: hoe groot is de kans dat iemand
daadwerkelijk de stoornis heeft bij een positieve diagnose? Indien deze regel niet goed wordt toegepast
is er sprake van overdiagnostiek de availability heuristiek kan hierbij een rol spelen.
Groenier et al. (2008)
Ten eerste blijkt dat er meer participanten zijn die de activiteiten van Registratie, Klachtenanalyse,
Probleemanalyse en Indicatieanalyse noodzakelijk vinden dan dat er participanten zijn die die
activiteiten in de praktijk uitvoeren. Ten tweede blijkt dat de activiteiten van Registratie, Klachtenanalyse
en Indicatieanalyse even noodzakelijk worden gevonden, maar dat de activiteiten van Klachtenanalyse
vaker door de psychologen worden uitgevoerd. Tot slot is gevonden dat de activiteiten van Verklaring als
minst noodzakelijk worden beschouwd, en ook het minst in de praktijk worden uitgevoerd. Dit wekt de
indruk dat de psychologen zich vooral richten op de vraag of de therapie moet worden doorgezet, en op
het identificeren van de problemen, en op het selecteren van een behandeling. Het maken en testen van
nieuwe hypothesen (om een goed en volledig beeld van de patiënt te ontwikkelen) krijgt veel minder
aandacht. Dit kan mogelijk worden verklaard door patroonherkenning bij de psychologen aannames.
Hoorcollege 2: Intake
Inhoud gesprek
- Aard van de gegevens (Hoekstra):
o Klachten
o Omstandigheden
o Persoonlijkheidsontwikkeling
o Verdere levensloop
o Hulpvraag van de cliënt
- Twee belangrijke vragen:
o Is er sprake van een DSM-diagnose?
o Is de cliënt hier aan het juiste adres? voldoet hij aan de inclusiecriteria, en hebben wij
de juiste expertise om de cliënt te helpen?
- Wijze van informatieverzameling (= belangrijkste doel intake):
o SCID
o MINI
- Vier doelen: een voorlopige diagnose stellen, informatie over de gang van zaken geven,
toestemming van de cliënt vragen en het motiveren voor behandeling
2
, Voorbereiding intake
- Soort GGZ:
o Basis GGZ: milder, minder complex 11 à 12 gesprekken
o Specialistische GGZ: langer de tijd, intensievere behandeling, soms ook
deeltijdbehandeling. Bijv. Altrecht, Parnassia team van verschillende professionals.
o Langdurige GGZ: langer dan 3 jaar in behandeling en verblijft bij een GGZ-instelling.
- Huisarts schat in of hij de cliënt doorverwijst naar de basis of specialistische GGZ
- Zorgvuldige analyse van de verwijsvraag de eerste informatie over de cliënt
- Eventuele dossieranalyse eerdere behandelingen en diagnoses. Wees je bewust van je
objectiviteit!
- Kennis van psychische stoornissen + prevalentie daarvan
- Vaardigheden gespreksleider (Rogers): moet empathisch zijn, onvoorwaardelijk positief
accepterend en er moet sprake zijn van echtheid. Echtheid houdt in dat een therapeut op de
hoogte is van zijn eigen gedachten, gevoelens, vooroordelen, waarden en normen.
Het eerste gesprek
- Introduceer jezelf en stel de cliënt op zijn gemak
- Maak afspraken over praktische zaken:
o Geef aan wat het doel van de intake is
o Geef aan wat de cliënt tijdens dit gesprek kan verwachten
o Geef aan dat er mogelijk meerdere gesprekken zijn en dat er vragenlijsten kunnen
worden afgenomen
o Specificeer de grenzen van vertrouwelijkheid samenvatting naar huisarts, politie
inschakelen indien de cliënt iets zegt dat schadelijk is voor zichzelf of anderen
- Bespreek de verwijsvraag en evt. pre-informatie:
o Is de cliënt het eens met de verwijsvraag?
o Wat verwacht de cliënt m.b.t. hulpverlening en dit gesprek?
o Peil de motivatie van de cliënt is hij gestuurd of niet?
- Onderwerpen eerste gesprek:
o Wat zijn de klachten, symptomen en problemen?
o Waar zit de cliënt op dit moment het meeste mee?
o Waarom komt de cliënt precies nu?
o Wat heeft de cliënt tot nu toe aan de problemen gedaan?
o Wat werkte wel en wat niet?
o Eerdere hulpverlening?
o Wanneer geen last van klachten en problemen?
o Wat wil de cliënt concreet bereiken? (hulpvraag)
o Wat zijn thema’s in het verhaal van de cliënt?
o Globaal doorlopen van voorgeschiedenis thema’s? Gezin van herkomst,
middelengebruik altijd checken
- Observatiepunten zie Status Mentalis
- Valkuilen bij observatie:
3
