Psychologie
1. Wetenschappelijkheid van de psychologie
Wat doen psychologen? Waar houden ze zich mee bezig? Wat maakt hun vak tot een vak?
Waarom spreken we niet gewoon over mensenkennis? Waarom zouden zij beter weten hoe
een mens in elkaar zit dan eender wie?
Er is een groot verschil tussen psychologie en mensenkennis. Dat verschil zit voornamelijk in
“de wetenschappelijkheid” van de psychologie. Gemeenschappelijk met de mensenkennis is
de interesse in het menselijk gedrag en hoe dat ontstaat. Maar psychologen stellen meer
eisen aan die kennis we zullen hier bekijken wat die eisen zijn.
1.1 Een definitie van psychologie
Psychologie is de wetenschappelijke studie van het gedrag en de onderliggende mentale
processen.
Er zitten vier belangrijke elementen in deze definitie die we nu nader zullen bekijken:
1. De wetenschappelijkheid;
2. De studie;
3. Het gedrag en
4. De mentale processen.
1.2 Wat maakt psychologie tot een wetenschap?
1.2.1 Criteria
Uitspraken worden meestal als wetenschappelijk gezien als ze voldoen aan de volgende drie
criteria:
1. De gegevens moeten objectief waarneembaar zijn: de bevindingen zijn onafhankelijk
van de onderzoeker die de fenomenen waarneemt. Iedereen zou tot dezelfde
bevindingen komen als dezelfde onderzoeksmethode zou gebruikt worden.
2. Dat wil ook zeggen dat de bevindingen niet het resultaat mogen zijn van een
toevallige observatie. Ze moeten het resultaat zijn van systematische observatie. Dit
wil onder ander zeggen dat de wetenschapper de methode van observatie op
voorhand vastlegt en beschrijft waardoor hij of iemand anders die observatie kan
herhalen.
3. De uitspraken moeten éénduidig zijn: de vastgestelde feiten moeten zo worden
uitgelegd, dat andere verklaringen voor hetzelfde verband uitgesloten worden.
, 1.2.2 Wetenschappelijke methode
Om aan die criteria te voldoen wordt gebruik gemaakt van de wetenschappelijke methode.
Volgens Zimbardo bestaat die methode uit 5 stappen om een psychologische theorie te
toetsen.
In de wetenschappelijke theorie wordt het verband tussen feiten verklaard op een manier
dat ze toetsbaar zijn. Dat toetsen gebeurt in deze 5 stappen:
STAP 1. Het ontwikkelen van een hypothese
Men start met het expliciet formuleren van het verband dat men vermoedt tussen
variabelen. Een hypothese is een vooronderstelling over hoe 1 of meerdere factoren zich
tegenover elkaar vasthouden.
Voorbeeld: hoe vaker studenten de les bijwonen (factor 1) hoe hoger hun slaagkans (factor 2)
STAP 2. Een verband onderzoeken in een gecontroleerd experiment
In een gecontroleerd experiment wordt een onderscheid gemaakt tussen de onafhankelijke
variabelen. Variabelen zijn feiten die variëren afhankelijk van een aantal condities. De
condities die men gaat manipuleren zijn de onafhankelijke variabelen.
Voorbeeld: Als onafhankelijke variabele deel ik de studentengroep in naargelang het aantal
lessen dat ze volgen: een groep studenten die noot naar de les komt, een groep studenten die
tussen 1 en 5 lessen volgen, een groep studenten die tussen 6 en 10 lessen volgen, de groep
die tussen 10 en 20 lessen volgen en de groep die alle lessen volgen. De afhankelijke
variabele is dan het aantal geslaagden van elke groep.
STAP 3. Verzamelen van de onderzoeksresultaten op een objectieve manier
Het is een hele klus om die objectiviteit te bereiken. De wetenschapper moet vermijden dat
zijn observatie zo subjectief is dat hij enkel die resultaten opmerkt die zijn hypothese
bevestigen.
Voorbeeld: Om objectief te zijn, laat ik iemand van het studentensecretariaat aanduiden
welke student aanwezig was. Die persoon heeft geen belang bij het beïnvloeden van de
gegevens. Hij kan ook duidelijk waarnemen of een student aanwezig is. De kans op objectieve
gegevensverzameling is groot. Minder objectief zou zijn als ik op het einde van het jaar, bij
het examen, vraag aan de student hoeveel lessen hij heeft bijgewoond. De kans dat de
student zich dat nauwkeurig herinnert én eerlijk wil toegeven aan de docent is niet zo groot.
De gegevensverzameling verloopt dan niet objectief.
STAP 4. Analyse van de gegevens
Bij de analyse van de gegevens wordt nagegaan of de verzamelde data de hypothese
bevestigen of tegenspreken. Hiervoor wordt gebruikt gemaakt van statische methodes.
Voorbeeld: Er wordt berekend hoeveel studenten van elke groep geslaagd zijn na 1
examenkans, na 2 examenkansen, 3 of 4. De statistische analyse zal dan uitwijzen of mijn
hypothese bevestigd wordt. Zullen de groepen die meer lessen bijwoonden minder
examenkansen nodig hebben om te slagen?
1. Wetenschappelijkheid van de psychologie
Wat doen psychologen? Waar houden ze zich mee bezig? Wat maakt hun vak tot een vak?
Waarom spreken we niet gewoon over mensenkennis? Waarom zouden zij beter weten hoe
een mens in elkaar zit dan eender wie?
Er is een groot verschil tussen psychologie en mensenkennis. Dat verschil zit voornamelijk in
“de wetenschappelijkheid” van de psychologie. Gemeenschappelijk met de mensenkennis is
de interesse in het menselijk gedrag en hoe dat ontstaat. Maar psychologen stellen meer
eisen aan die kennis we zullen hier bekijken wat die eisen zijn.
1.1 Een definitie van psychologie
Psychologie is de wetenschappelijke studie van het gedrag en de onderliggende mentale
processen.
Er zitten vier belangrijke elementen in deze definitie die we nu nader zullen bekijken:
1. De wetenschappelijkheid;
2. De studie;
3. Het gedrag en
4. De mentale processen.
1.2 Wat maakt psychologie tot een wetenschap?
1.2.1 Criteria
Uitspraken worden meestal als wetenschappelijk gezien als ze voldoen aan de volgende drie
criteria:
1. De gegevens moeten objectief waarneembaar zijn: de bevindingen zijn onafhankelijk
van de onderzoeker die de fenomenen waarneemt. Iedereen zou tot dezelfde
bevindingen komen als dezelfde onderzoeksmethode zou gebruikt worden.
2. Dat wil ook zeggen dat de bevindingen niet het resultaat mogen zijn van een
toevallige observatie. Ze moeten het resultaat zijn van systematische observatie. Dit
wil onder ander zeggen dat de wetenschapper de methode van observatie op
voorhand vastlegt en beschrijft waardoor hij of iemand anders die observatie kan
herhalen.
3. De uitspraken moeten éénduidig zijn: de vastgestelde feiten moeten zo worden
uitgelegd, dat andere verklaringen voor hetzelfde verband uitgesloten worden.
, 1.2.2 Wetenschappelijke methode
Om aan die criteria te voldoen wordt gebruik gemaakt van de wetenschappelijke methode.
Volgens Zimbardo bestaat die methode uit 5 stappen om een psychologische theorie te
toetsen.
In de wetenschappelijke theorie wordt het verband tussen feiten verklaard op een manier
dat ze toetsbaar zijn. Dat toetsen gebeurt in deze 5 stappen:
STAP 1. Het ontwikkelen van een hypothese
Men start met het expliciet formuleren van het verband dat men vermoedt tussen
variabelen. Een hypothese is een vooronderstelling over hoe 1 of meerdere factoren zich
tegenover elkaar vasthouden.
Voorbeeld: hoe vaker studenten de les bijwonen (factor 1) hoe hoger hun slaagkans (factor 2)
STAP 2. Een verband onderzoeken in een gecontroleerd experiment
In een gecontroleerd experiment wordt een onderscheid gemaakt tussen de onafhankelijke
variabelen. Variabelen zijn feiten die variëren afhankelijk van een aantal condities. De
condities die men gaat manipuleren zijn de onafhankelijke variabelen.
Voorbeeld: Als onafhankelijke variabele deel ik de studentengroep in naargelang het aantal
lessen dat ze volgen: een groep studenten die noot naar de les komt, een groep studenten die
tussen 1 en 5 lessen volgen, een groep studenten die tussen 6 en 10 lessen volgen, de groep
die tussen 10 en 20 lessen volgen en de groep die alle lessen volgen. De afhankelijke
variabele is dan het aantal geslaagden van elke groep.
STAP 3. Verzamelen van de onderzoeksresultaten op een objectieve manier
Het is een hele klus om die objectiviteit te bereiken. De wetenschapper moet vermijden dat
zijn observatie zo subjectief is dat hij enkel die resultaten opmerkt die zijn hypothese
bevestigen.
Voorbeeld: Om objectief te zijn, laat ik iemand van het studentensecretariaat aanduiden
welke student aanwezig was. Die persoon heeft geen belang bij het beïnvloeden van de
gegevens. Hij kan ook duidelijk waarnemen of een student aanwezig is. De kans op objectieve
gegevensverzameling is groot. Minder objectief zou zijn als ik op het einde van het jaar, bij
het examen, vraag aan de student hoeveel lessen hij heeft bijgewoond. De kans dat de
student zich dat nauwkeurig herinnert én eerlijk wil toegeven aan de docent is niet zo groot.
De gegevensverzameling verloopt dan niet objectief.
STAP 4. Analyse van de gegevens
Bij de analyse van de gegevens wordt nagegaan of de verzamelde data de hypothese
bevestigen of tegenspreken. Hiervoor wordt gebruikt gemaakt van statische methodes.
Voorbeeld: Er wordt berekend hoeveel studenten van elke groep geslaagd zijn na 1
examenkans, na 2 examenkansen, 3 of 4. De statistische analyse zal dan uitwijzen of mijn
hypothese bevestigd wordt. Zullen de groepen die meer lessen bijwoonden minder
examenkansen nodig hebben om te slagen?
