Lesdoelen psychopathologie 1.3b
Les 1
1. een delirium omschrijven aan de hand van de DSM-5 criteria;
A. Een stoornis in het bewustzijn (verminderd besef van zichzelf en de omgeving) en de
aandacht (een verminderd vermogen om de aandacht te sturen, te richten, vast te houden
en te verplaatsen).
B. De stoornis ontwikkelt zich in korte tijd (meestal binnen een aantal uren of dagen), betreft
een verandering in het pre-morbide niveau van bewustzijn en aandacht en heeft de neiging
in de loop van de dag ernstig te fluctueren.
C. Een bijkomende stoornis in de cognitieve functies (bijvoorbeeld in geheugen, oriëntatie, taal
visuospatiële functies of waarneming)
D. De symptomen van A en C kunnen niet beter worden verklaard door een andere al
bestaande, vastgestelde of zich ontwikkelende neurocognitieve stoornis en doet zich niet
voor in de context van een ernstig gedaald bewijszijn zoals een coma.
E. Er zijn aanwijzingen vanuit anamnese, lichamelijk onderzoek of laboratoriumuitslagen dat de
stoornis het directe pathofysiologische gevolg is van een somatische aandoening,
intoxicatie door of onttrekking van een middel (zoals een drug of medicatie), of
blootstelling aan een giftige stof, of is het gevolg van multipele oorzaken.
2. symptomen van een delirium noemen;
Er zijn drie typen delier:
Hyperactieve-hyperalerte vorm Hypo-actieve-hypoalerte vorm Gemengde vorm
- Onrust - Inactiviteit - Combinatie van de twee typen
- Neiging op impulsen in te gaan. - Apathisch delier
- Trekt aan hulpmiddelen (katheters) - Minder respons op de omgeving en
- Stapt uit bed wegzakken
- Alcohol-onttrekkingssyndroom is - Onbewust van lichamelijke
hier een voorbeeld van. behoeften
- Soms incontinentie
- Wordt slecht herkend en heeft een
slechte prognose
Verschijnselen delier
Stoornis in het bewustzijn en de aandacht
- Desoriëntatie
- Verwardheid
- Hallucinaties
- Onrust of apathie
- Geheugenstoornissen
- Aandacht kan niet worden vastgehouden
Verschijnselen nemen vaak ’s avonds en ’s nachts toe in ernst. Overdag zijn er heldere momenten.
Denken en stemming / affectieve verschijnselen (met name bij de hyperactief-hyperalerte vorm)
- Agressie
- Angst
- Radeloosheid
- Vijandigheid
- Soms euforie
- Maar meestal angstige of dysforie stemming
,Somatische symptomen
- Incontinentie voor urine en faeces
- Tremoren
- Tachycardie
- Hypertensie
- Verhoogde transpiratie
- Vergrote pupillen
3. methoden van diagnostisch onderzoek benoemen;
Diagnostiek
Vaak op basis van het kenmerkende toestandsbeeld, bewust zijn en aandacht blijkt als de patiënt niet
alert genoeg is om zijn blik te richten op binnenkomend bezoek.
Het cognitief functioneren is te objectiveren met meet instrumenten als de mini-mental state
examination of de Montréal cognitive assessment.
De ernst van het delier kan gemeten worden met de confusion assessment method en de delier
observatie screening schaal (DOS). Deze zijn echter niet geschikt voor thuis.
Bij een delier in de thuissituatie wordt een huisarts betrokken bij diagnostiek. Een lichamelijk
onderzoek is noodzakelijk voor het vinden van de oorzaak van het delier.
- Differentiaal diagnose symptomen kunnen lijken op de symptomen van een depressie en/of
dementie. Daarom is het belangrijk om de verschillen te weten.
- Onder diagnostiek een delier wordt vaak niet herkend:
o Verwarring met depressie en dementie
o Cognitieve achteruitgang kan ook horen en wordt verward met ouderdom
o Men is geneigd een logische(/andere) verklaring voor gedrag te zoeken
o Gedrag wordt toegeschreven aan het karakter van een patiënt
o Het is lastig de patiënt te confronteren met het gedrag.
Meetinstrumenten voor screening zijn:
- DOS (Delerium Observation Screening)
,De DOS is een lijst waarmee een patiënt op 13 punten wordt beoordeeld. Deze test neem je 3 keer
per dag (één keer per dienst) af bij de patiënt. Rede hiervoor is dat de ernst van een delier over de
dag kan fluctueren.
Uiteindelijk wordt er een totaalscore berekend. Er wordt
o 0 punten toegekend als een punt geen één keer is waargenomen
o 1 punt als een bepaald punt één of meerdere keren is waargenomen
o – een streepje als niet duidelijk is of bepaald gedrag aanwezig is (het is niet
waargenomen bijv. omdat de patiënt sliep)
Uiteindelijk wordt de totaal score gedeeld door 3 om een gemiddelde te berekenen. Als de score
hoger dan 3 is betekend dat, dat de patiënt waarschijnlijk delirant is.
- CAM (confusion Assessment Method)
o 4 open vragen om de mate van delier vast te stellen
- NCS (Neechman Confusion Scale)
Heteroanamnese
Omdat een delirante patiënt niet altijd even betrouwbaar is, kan een heteroanamnese uitkomst
bieden. Om een beeld te krijgen van verandering van psychisch functioneren van de patiënt en het
premorbide functioneren en veranderingen in de afgelopen uren of dagen. Ook is het van belang om
informatie te krijgen over actuele medische problemen, de ernst, medicatiegebruik en bijv. gebruik
van middelen.
, 4. de belangrijkste mogelijke oorzaken en risicofactoren van een delier
noemen;
Er is een
- Acute ontstane verwardheidtoestand op basis van ontregeling van de hersenen als gevolg van
een lichamelijke ziekte
Of
- (Teveel) gebruik (intoxicatie) / onthouding van middelen of medicatie
Hoe dit leidt tot een delier is nog grotendeels onbekend. Mogelijk is er sprake van ontregeling in de
hersenen van verschillende neurotransmitters namelijk:
- Verlaagde activiteit acetylcholine
- Verhoogde activiteit noradrenaline
Of er vindt een ontstekingsreactie plaats in de hersenen waarbij cytokinen betrokken zijn. Omdat
cytokinen en neurotransmitters elkaar beïnvloeden is het mogelijk dat de oorzaak ligt in een
combinatie van de disbalans van neurotransmitters en de aanwezigheid van cytokinen.
Risicofactoren
- Leeftijd (jonger dan 6, ouder dan 65)
- Al aanwezige cognitieve stoornissen of dementie
- Ernst van onderliggende gezondheidsproblemen
- Fractuur bij opname
- Visusstoornissen
- Infecties
- Vrijheidsbeperkende maatregelen (fixatie)
5. het werkingsmechanisme van een delier beschrijven;
Het is een samenspel van risicofactoren en een directe oorzaak die de patiënt als het ware over de
rand duwt:
- Predisponerende factoren (risicofactoren)
o Cognitieve problemen
o Geheugenstoornissen
o Zintuigelijke stoornissen
o Langdurig gebruik van alchol en/of opioïden
o Leeftijd
o Een eerder doorgemaakt delier
o TIA
o Depressie
o Andere somatische ziektes
- Precipiterende of luxerende factoren
o Polyfarmacie
o Operatie/trauma
o Acute opname in een ziekenhuis
o Infectie
o Hypoxie
o Dwangmiddelen
o Insult
o CVA
Les 1
1. een delirium omschrijven aan de hand van de DSM-5 criteria;
A. Een stoornis in het bewustzijn (verminderd besef van zichzelf en de omgeving) en de
aandacht (een verminderd vermogen om de aandacht te sturen, te richten, vast te houden
en te verplaatsen).
B. De stoornis ontwikkelt zich in korte tijd (meestal binnen een aantal uren of dagen), betreft
een verandering in het pre-morbide niveau van bewustzijn en aandacht en heeft de neiging
in de loop van de dag ernstig te fluctueren.
C. Een bijkomende stoornis in de cognitieve functies (bijvoorbeeld in geheugen, oriëntatie, taal
visuospatiële functies of waarneming)
D. De symptomen van A en C kunnen niet beter worden verklaard door een andere al
bestaande, vastgestelde of zich ontwikkelende neurocognitieve stoornis en doet zich niet
voor in de context van een ernstig gedaald bewijszijn zoals een coma.
E. Er zijn aanwijzingen vanuit anamnese, lichamelijk onderzoek of laboratoriumuitslagen dat de
stoornis het directe pathofysiologische gevolg is van een somatische aandoening,
intoxicatie door of onttrekking van een middel (zoals een drug of medicatie), of
blootstelling aan een giftige stof, of is het gevolg van multipele oorzaken.
2. symptomen van een delirium noemen;
Er zijn drie typen delier:
Hyperactieve-hyperalerte vorm Hypo-actieve-hypoalerte vorm Gemengde vorm
- Onrust - Inactiviteit - Combinatie van de twee typen
- Neiging op impulsen in te gaan. - Apathisch delier
- Trekt aan hulpmiddelen (katheters) - Minder respons op de omgeving en
- Stapt uit bed wegzakken
- Alcohol-onttrekkingssyndroom is - Onbewust van lichamelijke
hier een voorbeeld van. behoeften
- Soms incontinentie
- Wordt slecht herkend en heeft een
slechte prognose
Verschijnselen delier
Stoornis in het bewustzijn en de aandacht
- Desoriëntatie
- Verwardheid
- Hallucinaties
- Onrust of apathie
- Geheugenstoornissen
- Aandacht kan niet worden vastgehouden
Verschijnselen nemen vaak ’s avonds en ’s nachts toe in ernst. Overdag zijn er heldere momenten.
Denken en stemming / affectieve verschijnselen (met name bij de hyperactief-hyperalerte vorm)
- Agressie
- Angst
- Radeloosheid
- Vijandigheid
- Soms euforie
- Maar meestal angstige of dysforie stemming
,Somatische symptomen
- Incontinentie voor urine en faeces
- Tremoren
- Tachycardie
- Hypertensie
- Verhoogde transpiratie
- Vergrote pupillen
3. methoden van diagnostisch onderzoek benoemen;
Diagnostiek
Vaak op basis van het kenmerkende toestandsbeeld, bewust zijn en aandacht blijkt als de patiënt niet
alert genoeg is om zijn blik te richten op binnenkomend bezoek.
Het cognitief functioneren is te objectiveren met meet instrumenten als de mini-mental state
examination of de Montréal cognitive assessment.
De ernst van het delier kan gemeten worden met de confusion assessment method en de delier
observatie screening schaal (DOS). Deze zijn echter niet geschikt voor thuis.
Bij een delier in de thuissituatie wordt een huisarts betrokken bij diagnostiek. Een lichamelijk
onderzoek is noodzakelijk voor het vinden van de oorzaak van het delier.
- Differentiaal diagnose symptomen kunnen lijken op de symptomen van een depressie en/of
dementie. Daarom is het belangrijk om de verschillen te weten.
- Onder diagnostiek een delier wordt vaak niet herkend:
o Verwarring met depressie en dementie
o Cognitieve achteruitgang kan ook horen en wordt verward met ouderdom
o Men is geneigd een logische(/andere) verklaring voor gedrag te zoeken
o Gedrag wordt toegeschreven aan het karakter van een patiënt
o Het is lastig de patiënt te confronteren met het gedrag.
Meetinstrumenten voor screening zijn:
- DOS (Delerium Observation Screening)
,De DOS is een lijst waarmee een patiënt op 13 punten wordt beoordeeld. Deze test neem je 3 keer
per dag (één keer per dienst) af bij de patiënt. Rede hiervoor is dat de ernst van een delier over de
dag kan fluctueren.
Uiteindelijk wordt er een totaalscore berekend. Er wordt
o 0 punten toegekend als een punt geen één keer is waargenomen
o 1 punt als een bepaald punt één of meerdere keren is waargenomen
o – een streepje als niet duidelijk is of bepaald gedrag aanwezig is (het is niet
waargenomen bijv. omdat de patiënt sliep)
Uiteindelijk wordt de totaal score gedeeld door 3 om een gemiddelde te berekenen. Als de score
hoger dan 3 is betekend dat, dat de patiënt waarschijnlijk delirant is.
- CAM (confusion Assessment Method)
o 4 open vragen om de mate van delier vast te stellen
- NCS (Neechman Confusion Scale)
Heteroanamnese
Omdat een delirante patiënt niet altijd even betrouwbaar is, kan een heteroanamnese uitkomst
bieden. Om een beeld te krijgen van verandering van psychisch functioneren van de patiënt en het
premorbide functioneren en veranderingen in de afgelopen uren of dagen. Ook is het van belang om
informatie te krijgen over actuele medische problemen, de ernst, medicatiegebruik en bijv. gebruik
van middelen.
, 4. de belangrijkste mogelijke oorzaken en risicofactoren van een delier
noemen;
Er is een
- Acute ontstane verwardheidtoestand op basis van ontregeling van de hersenen als gevolg van
een lichamelijke ziekte
Of
- (Teveel) gebruik (intoxicatie) / onthouding van middelen of medicatie
Hoe dit leidt tot een delier is nog grotendeels onbekend. Mogelijk is er sprake van ontregeling in de
hersenen van verschillende neurotransmitters namelijk:
- Verlaagde activiteit acetylcholine
- Verhoogde activiteit noradrenaline
Of er vindt een ontstekingsreactie plaats in de hersenen waarbij cytokinen betrokken zijn. Omdat
cytokinen en neurotransmitters elkaar beïnvloeden is het mogelijk dat de oorzaak ligt in een
combinatie van de disbalans van neurotransmitters en de aanwezigheid van cytokinen.
Risicofactoren
- Leeftijd (jonger dan 6, ouder dan 65)
- Al aanwezige cognitieve stoornissen of dementie
- Ernst van onderliggende gezondheidsproblemen
- Fractuur bij opname
- Visusstoornissen
- Infecties
- Vrijheidsbeperkende maatregelen (fixatie)
5. het werkingsmechanisme van een delier beschrijven;
Het is een samenspel van risicofactoren en een directe oorzaak die de patiënt als het ware over de
rand duwt:
- Predisponerende factoren (risicofactoren)
o Cognitieve problemen
o Geheugenstoornissen
o Zintuigelijke stoornissen
o Langdurig gebruik van alchol en/of opioïden
o Leeftijd
o Een eerder doorgemaakt delier
o TIA
o Depressie
o Andere somatische ziektes
- Precipiterende of luxerende factoren
o Polyfarmacie
o Operatie/trauma
o Acute opname in een ziekenhuis
o Infectie
o Hypoxie
o Dwangmiddelen
o Insult
o CVA
