Het zwaartse vak van het jaar wat lichter maken? Gebruik deze samenvatting!

Materialen & Constructies
Traditionele bouw
1. H1: Inleiding
2. Geschiedenis
2.1. Prehistorie
 Europa  eeuwenoude houtbouwtraditie
 Materialen
o Natuurlijk
o Herbruikbaar
o Bouwafval  verging op natuurlijke wijze
o Eerste toepassingen ijzer  “IJzertijd”
 Op grote schaal?  pas 150 jaar geleden
2.2. Houtbouw van de middeleeuwen tot nu
 Houten draagstructuur  tot 5 verdiepingen met traditionele technieken
 Veel branden in ME  wetten die gebruik van baksteen verplichtte:
o Dragende muren, kolommen
o Gemene muren (brandoverslag)
 Baksteen of natuursteen  rijken  centra
 Leem- en vakwerkbouw  platteland (boerderijen)
2.3. Baksteenproductie
 Minder werk op land  werken in steenbakkerijen
 Bakstenen  plaatselijk geproduceerd
o Klei ontginnen
o Bakstenen vormen
o Stapelen in de zon  drogen
o Bakken in oven
 Afhankelijk van positie  hard of zachter gebakken  apart gesorteerd
 Hard gebakken  buitenmuren
 Zacht(er) gebakken  binnenmuren/metselwerk zonder
buitencontact
2.4. Huisvesting van de landbouwers
 Leem- en vakwerkbouw
o Flexibel bouwsysteem  afbreken en ergens anders terug opbouwen
 Gebouwen = roerend goed  enkel leem moest blijven
o Houten draagstructuur  vakwerk
o Lichte invullingen  vlechtwerk + leem en stro = vitswerk
o Jaarlijks onderhoud nodig  “kalken”
o Grote dakoversteek  bescherming tegen regen
o Later: lemen gebouwen  versteend
 Baksteen = duur  beperkt tot westzijde = regenzijde
o Schoorsteen  centraal in het gebouw (brandgevaar)
 Thermische massa  warmte opslaan  afgifte in andere woonvertrekken
o Aan twee zijden vuur maken
o Noordkant  kleinere vertrekken  bufferruimtes tegen koude noordgevel
 De langgevelhoeve
o Inplanting: zadeldak  oost-gericht
o Zuidgevel  openingen
o Noordgevel  kleine raamopeningen
o Indeling (van L  R) : Schuur/stal/woonhuis
o Bakhuis  losstaand  brandgevaar
o Waterput op koer
o Moestuin/akkers
o Mesthoop
o Zonnewering  linde- okkernotenboom op koer
o Gebruik van natuurlijke materialen

,2.5. 19e eeuw: “moderne” houtskeletbouw, Noord-Amerika
 Voorheen  gebruik van massieve balken  log-home
 Vervanging van massieve balken  dunne houten stijlen = draagstructuur
 planken op genageld (later: plaatmaterialen)
 Vandaag  90% v/d huizen in Canada en Noord-Amerika in hout
2.6. Woningen voor de burgerij
 Gebouwen  verbouwd i.p.v. afgebroken = DUURZAAM BOUWEN
 Burgerij  bakstenen gebouwen
o Sommige uit leem- en vakwerk  goedkoper en sneller
 Bouwgeschiedenis duidelijk afleesbaar
o Muurankers  verankering  houten draagbalken  bouwjaar ≈ 1600
o Ramen in voorgevel  18e eeuw
o Jongere bovenverdiepingsramen  natuurstenen dorpel en latei
o Dak verhoogd
2.7. Kelders
 Bewaren van levensmiddelen
 Gewelfd  bakstenen of natuurstenen gewelf
 Redelijk bestand tegen vocht
 Goede brandweerstand
 Vorm  gebruikte materiaal
o Bakstenen tongewelf  krachten overdragen naar grond
 Meestal  uitgegraven kamer + opkamer
2.8. Funderingen
 Zelden funderingen  zettingen en scheurvorming
 Materialen uit onmiddellijke omgeving
o Hout: balken, draagstructuur, schrijnwerk
o Bakstenen, pannen of riet
o Leem, kalk, stro
o Metalen onderdelen: muurankers
2.9. Vanaf 1945: regelgeving
 Verplicht: spouw
 Wet de Taeye: eenvormige regelgeving met subsidies
2.10. Rond 1900: Ontstaan staal- en betonbouw
 Opkomst staal en beton  gebruik hout vermindert
 Algemene verspreiding van betonnen of keramische draagvloeren
 Houten draagstructuur  daktimmerwerk
 Voorbeeldgebouwen in metaal
o Crystal Palace (Londen, 1851)
o Home Insurance Building (Chicago, 1885)
o Centraal station Antwerpen (Antwerpen, 1895-1899)
o Boerentoren Antwerpen
2.11. Tweede helft 20e eeuw: kentering
 Opnieuw meer hout in bouw
 ’60: studiereizen  Amerika
 ’70: energiecrisis  houtskeletbouw: energiezuinige woningen
 ’90: verhoogde belangtelling duurzaam bouwen

,3. Heden
3.1. Bouwmaterialen
 1001 materialen  combinaties
 Elk materiaal  unieke eigenschappen, samenstelling etc.
 Ondeskundige toepassing  ernstige gevolgen
3.2. Bouwdelen
 Kelders & funderingen:
o In grondwater  ALTIJD gestort
o Budgetvriendelijk  gemetst
 Vloeren
o Welfsels
o Breedvloerplaten
o Steeldeck
o Houten roostering
 Muren
o Divers
 ‘Klassieke spouwmuur’
o Buitenspouwblad
 Mag nat worden
 Gevelsteen
 Bescherming tegen: wind, vandalisme, neerslag, …
o Tussenin
 Isolatie (voldoende)
 Verankering: spouwhaken
 Vochtwering: folies (EPDM, DIBA)
 Ventilatie: luchtspouw
o Binnenspouwblad
 Moet droog blijven
 Dragend metselwerk
 Eventueel isolerend
o Luchtdichting
o Slecht uitgevoerde spouwmuur ernstige gebreken
 Hellende daken
o Sarkingdak
 Platte daken
o Groendak
o Koud dak
4. Basiskennis
 Economisch zeer belangrijk: tewerkstelling en productie
 Zware milieubelasting: baksteenproductie
 Nu: poging milieubelasting te verlagen + terugbrengen energievraag  CO2 –
reductie
 Energiezuiniger en duurzamer bouwen  minder milieubelastende materialen
4.1. LCA = Levenscyclus materiaal

, 4.2. Materiaalkunde  Materiaalkennis
 Kunde = pragmatische kennis die i praktijk wordt gebruikt
 Kennis = wetenschappelijk vergaren van kennis omtrent materiaal
4.3. Duurzaam materiaalgebruik
 Juiste materiaal op de juiste plaats en correct geplaatst + regelmatig onderhoud
 Aspecten:
o Veiligheid arbeiders en bewoners
o Energieverbruik productie, verwerking en transport
o Levensduur van het materiaal
o Natuurlijk en hernieuwbaar materiaal
o Impact op de energieprestatie van het gebouw
4.4. Afval
 11 miljoen ton afval/jaar  90% gerecycleerd
 Keurmerk COPRO: Controle van Producten
 Hoe omgaan met bouwafval?
o Sorteren op de werf
o Zeven
o Ontijzeren
o Verkleinen, breken, malen
 Traditioneel versus prefab
o Traditioneel  veel afval
o Prefab  weinig afval op werf + makkelijk sorteerbaar in atelier
 Voorkeursvolgorde afvalbeheer
o Preventie
o Producthergebruik
o Materiaalrecycling
o Verbranding met energieterugwinning
o Verbranding
o Storten (max 5%)
 Belang van selectieve sloop
4.5. Bouwmaterialen vs. economie vs. ecologie
 Meer focus op duurzaam bouwen
 Zoektocht naar evenwicht
4.6. Invloeden op een gebouw
 Belasting  doorbuiging  scheurvorming
 Temperatuur  uitzetting  scheurvorming
 Zon: Uv-straling  degradatie
 Vocht  uitzet + krimp + schimmel  GROOTSTE PROBLEEM
 Vorst  Afschilfering, degradatie
 Ongedierte
4.7. Kostprijs
 Bouwkost
o Totale kostprijs van het gebouw
 Gebruikskost
o Jaarlijks terugkerende kostprijs voor het gebruik van het gebouw:
energierekening, belastingen,…
4.8. Levensduur
 Duurzaam
o Constructie  100 jaar
o Installaties  20 jaar
o Inrichting  10 jaar
 Volgorde
o Ontwerp
o Materiaalkeuzen
o Technieken
o Kostprijs
o Gebruikskost