Samenvatting Grondwettelijk Recht - 2020/2021

GRONDWETTELIJK RECHT
PROF. AUBE WIRTGEN


ACADEMIEJAAR 2020-2021
HANDBOEK : OVERZICHT VAN HET GRONDWETTELIJK RECHT – M. VAN DAMME
Samenvatting gebaseerd op de lessen en syllabus, aangevuld met het handboek

,ALGEMENE INLEIDING: SITUERING EN OMSCHRIJVING VAN HET GRONDWETTELIJK RECHT 11

HET ONDERSCHEID TUSSEN HET PUBLIEKRECHT EN HET PRIVAATRECHT 11
PRIVAATRECHT 11
PUBLIEKRECHT SENSU LATO 11
ONDERSCHEID PRIVAATRECHT EN PUBLIEKRECHT: NUANCERING 12
HET GRONDWETTELIJK RECHT 13
voornaamste beginselen 13

GRONDWETTELIJK RECHT EN POLITIEKE WETENSCHAP 13

HISTORISCHE INLEIDING 14

PERIODE VOOR 1831 14
BELANGRIJKSTE TENDENSEN IN DE PERIODE VANAF 1831 14
PROCES VAN DEMOCRATISERING 14
stemrecht voor niet- belgen 15
TAALSTRIJD EN -WETGEVING 16
EVOLUTIE VAN DE NACHTWAKERSSTAAT NAAR EEN VERZORGINGSSTAAT 17
FEDERALISERING 17
INTERNATIONALISERING 18
TOENEMEND BELANG DAT GEHECHT WORDT AAN DE RECHTSBESCHERMING VAN DE BURGER TEGEN DE OVERHEID 18

DE BRONNEN VAN HET GRONDWETTEKIJK RECHT 19

OVERZICHT 19
DE HIËRARCHIE VAN DE RECHTSNORMEN 19
INTERNATIONALE EN SUPRANATIONALE NORMEN 20
BEGRIP ‘VERDRAG’ 20
BEGRIPPEN ‘INTERNATIONALE’ EN ‘SUPRANATIONALE’ NORMEN 21
HET BEGRIP ‘DIRECTE WERKINIG’ 21
HET SLUITEN VAN VERDRAGEN VOLGENS HET INTERNATIONAAL RECHT 22
begrip 22
procedure 22
1. onderhandelingen, aannemen en authentificatie van de tekst 22
2. Wilsuiting- en bekrachtiging/ratificatie 22
3. Voorbehouden of reservers (artikelen 19 – 23 WVV) 23
4. inwerkingtreding (art. 24 WVV) 24
5. bekendmaking 24
het sluiten van een verdrag in het federale België 24
verdragen die uitsluitend betrekking hebben op federale, gemeenschaps- of gewestbevoegdheden 25
gemengde verdragen: hebben betrekking op zowel federale, gemeenschaps- als
gewestbevoegdheden 25
VERHOUDING TUSSEN HET INTERNATIONAAL RECHT EN NATIONAAL RECHT 26
DE GRONDWET 26
DEFINITIE 26
BELANG 26
OORSPRONG 27


1

,ONDERSCHEID GRONDWET IN DE FORMELE ZIN EN GRONDWET IN DE MATERIËLE ZIN 28
formele grondwet – geschreven grondwet: hoe krijgt de grondwet vorm 28
materiële grondwet: welke inhoud heeft de grondwet 28
KENMERKEN VAN DE GRONDWET 28
algemeenheid 28
hoogste rechtsnorm 29
stabiliteit 29
DE PLAATS VAN DE GRONDWET IN DE HIËRARCHIE VAN DE RECHTSNORMEN – DE HIËRARCHISCHE VERHOUDING TUSSEN
DE GRONDWET EN DE INTERNATIONALE NORMEN 29
(NORMALE) PROCEDURE VAN GRONDWETSHERZIENING 30
de 3 fasen van een grondwetsherziening overeenkomstig art. 195 gw. 30
eerste fase: verklaring tot herziening van de grondwet 30
tweede fase: ontbinding van de wetgevende kamers en nieuwe verkiezingen 31
derde fase: eigenlijke herziening van de grondwet 31
beperkingen aan de mogelijkheid om de grondwet te herzien 32
beperkingen in de tijd aan de mogelijkheid om de grondwet te herzien 32
beperkingen qua voorwerp aan de mogelijkheid om de grondwet te herzien 33
2012: DE AFWIJKING VAN DE NORMALE PROCEDURE TOT HERZIENING VAN DE GRONDWET – DE TIJDELIJKE
UITSCHAKELING VAN DE EERSTE 2 FASEN VAN DE HERZIENINGSPROCEDURE VOOR SPECIFIEKE GRONDWETSBEPALINGEN34
VOORSTELLEN TOT HERVORMING VAN DE HERZIENINGSPROCEDURE 34
GRONDWETSHERZIENINGEN SINDS 1831 34
DE COÖRDINATIE VAN DE GRONDWET 36
GECOÖRDINEERDE GRONDWET VAN 1994 (GRONDWET IN ZIJN HUIDIGE VORM) 37
DE WET 37
ALGEMEEN 37
TAAKVERDELING TUSSEN KAMER EN SENAAT 37
voor 1993 37
1993 – 2014 37
2014 – zesde staatshervorming: nieuwe taakverdeling tussen kamer en senaat 38
normatieve functie van de senaat 38
adviserende functie van de senaat 38
bemiddelende rol van de senaat 38
rol van de senaat inzake een aantal voordrachts- en benoemingsprocedures 38
politieke controlefunctie van de senaat 39
internationale functie van de senaat 39
PARLEMENTAIRE OVERLEGCOMMISSIE 39
WETGEVENDE PROCEDURES 39
initiatiefrecht 39
initiatief van de koning – raadpleging van de afdeling wetgeving van de raad van state 40
parlementair initiatief – raadpleging van de afdeling wetgeving van de raad van state 40
monocamerale procedure 41
1. inoverwegingneming van een wetsvoorstel 41
2. verzending naar en de bespreking in de bevoegde parlementaire commissie 41
3. behandeling en stemming in de plenaire vergadering 42
4. overzending aan de koning 42
5. Bekrachtiging en afkondiging door de koning 42
6. bekendmaking in het belgisch staatsblad 43
7. inwerkingtreding 43
de bicamerale procedure 43



2

, optioneel bicamerale procedure 44
VOORKOMING EN REGELING VAN DE BELANGENCONFLICTEN 45
DE GRONDWETTELIJKE ALARMBEL 45
VERSCHILLENDE WIJZEN VAN STEMMEN 46
bij volstrekte meerderheid 46
dubbele tweederdemeerderheid 46
bijzondere versterkte meerderheid (versterkte gekwalificeerde meerderheid) 47
BIJZONDERE SOORTEN WETTEN 47
interpretatieve wetten 47
programmawetten 47
opdrachtwetten 47
besluitwetten 48
HET DECREET 48
ALGEMEEN 48
RECHTSKRACHT VAN HET DECREET 49
SOORTEN DECRETEN 49
bijzondere (meerderheids)decreten 49
gewone decreten 49
PROCEDURE VAN TOTSTANDKOMING VAN HET DECREET 49
recht van initiatief 49
raadpleging van de afdeling wetgeving van de raad van state 50
behandeling in het gemeenschaps- of gewestparlement 50
bekendmaking en inwerkingtreding 50
DE ORDONNANTIE 51
ORDONNANTIES VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST IN GEWESTELIJKE AANGELEGENHEDEN (= GEWESTELIJKE
ORDONNANTIES) 51
toezicht van de rechter 51
toezicht door de federale overheid 51
ORDONNANTIES VAN DE GEMEENSCHAPPELIJKE GEMEENSCHAPSCOMMISSIE 52
PROCEDURE VAN TOTSTANDKOMING VAN EEN ORDONNANTIE 52
BIJZONDERE ORDONNANTIES (ART. 28 BIJZONDERE BRUSSELWET) 53
SAMENWERKINGSAKKOORDEN 53
GEZAMENLIJK DECREET EN ORDONNANTIE 54
WETSKRACHTIGE EN GEWONE KONINKLIJKE BESLUITEN 54
HET BEGRIP KONINKLIJK BESLUIT (KB) 54
SCHEMATISCHE VOORSTELLING 55
PROCEDURE VAN TOTSTANDKOMING VAN EEN REGLEMANTAIR KONINKLIJK BESLUIT 55
initiatief federale regering 55
raadpleging afdeling wetgeving raad van state 55
overleg in de Ministerraad 55
voorkomiing en regeling van belangenconflicten 55
bekendmaking en inwerkingtreding 56
BESLUITEN VAN GEMEENSCHAPS- EN GEWESTREGERINGEN, BESLUITEN VAN HET VERENIGD COLLEGE VAN DE
GEMEENSCHAPPELIJKE GEMEENSCHAPSCOMMISSIE 56
MINISTERIËLE BESLUITEN 57
DE GEWOONTE 58
ALGEMENE RECHTSBEGINSELEN 58

HET BEGRIP STAAT 59


3