Biologie hoofdstuk 6 – Voortplanting
6.1Embryonale ontwikkeling
Bevruchting
Ovulatie (eisprong): er komt Eicel komt, omringd met Een aantal zaadcellen dringt
een eicel vrij uit een van cellen uit het ovarium, in door de follikelcellen heen.
beide ovaria (eierstokken). een eileider terecht.
Zaadcellen maken contact
Zaadcellen gaan van de vagina naar de eileider.
met de eischil (eiwitlaag om
de eicel).
Bevruchting vindt plaats: de
kern v/d zaadcel versmelt
Bevruchting van eicel is Zaadcellen geven enzymen
met de kern v/d eicel. Het
afgerond, er is een zygote af die de eischil terplekke
DNA van de vader komt in
(bevruchte eicel) gevormd. afbreken. Eén zaadcel dringt
de celkern van de eicel bij
uiteindelijk door tot het
dat van de moeder.
celmembraan van de cel.
Na ca. 30 uur vindt de eerste deling plaats. Ongeveer 3 dagen later is er een klompje van 16
cellen gevormd. De eerste delingen zijn klievingsdelingen: delingen waarbij geen plasmagroei
optreedt (de cellen groeien niet).
Trilharen aan de binnenkant van de eileiders vervoeren het klompje cellen in ca. 5 dagen (ca.
100 cellen) naar de baarmoeder (BINAS86B).
Innesteling en ontwikkeling
De ontwikkeling van het embryo en de baarmoeder gaat als volgt:
Na ca. 7 dagen: innesteling: het vastzetten van het klompje cellen in het baarmoederslijmvlies.
Binnenin ontstaat een blastulaholte (lege ruimte), omgeven door de trofoblast. Deze cellen
vormen het begin van de placenta.
Cellen uit de kiemschijf ontwikkelen zich tot het embryo (organisme).
Eerst delen de kiemschijfcellen, waardoor twee (met vocht gevulde) holtes worden gevormd:
- dooierblaasje (klein)
- amnionholte (groot, groeit mee met embryo)
De trofoblast vormt uitstulpingen: vlokken die tussen de cellen van het baarmoedervlies
ingroeien en later het embryonale deel van de placenta vormen. De vlokken nemen
voedingsstoffen en zuurstof op uit bloedbaten v/d moeder en geven CO 2 en andere
afvalstoffen terug.
Tussen de trofoblast en kiemschijf ontstaat de hechtsteel: het begin van de navelstreng
(transportroute tussen embryo en placenta). Cellen rond amnionholte komen tegen trofoblast
te liggen. Dooierblaasje vormt eerste bloedcellen, later neemt lever dit over en dan rode
beenmerg.
De amnionholte groeit en vult ten slotte de hele blastulaholte. Hij is gevuld met vruchtwater.
Het vruchtwater is omgeven door twee vruchtvliezen;
- amnion (binnenste)
- chorion (buitenste, trofoblast). Vruchtvliezen groeien met embryo mee.
, De trofoblast produceert verschillende stoffen, zoals het hormoon HCG (BINAS89A). Met een
zwangerschapstest is het hormoon aan te tonen.
Ontwikkeling geslachtshormonen
Ontwikkeling geslachtshormonen begint al vroeg. Eerst gangen van Wolff en Müller en de
genitale knop en groeve. Eerste weken geen verschil te zien tussen jongen en meisje.
Jongens: X- en Y-chromosoom -> op Y-chromosoom ligt het SRY-gen: activeert en remt een
hele reeks andere genen -> omstreeks de 6 e week ontwikkelen zich bij embryo’s met het SRY-
gen de testes (zaadballen). Gangen van Wolff groeien uit tot zaadleiders. Genitale knop groeit
uit tot eikel van de penis. Randen van de genitale groeve groeien aaneen en vormen zo de
balzak.
Meisjes: 2 X-chromosomen -> geen SRY-gen. Gangen van Müller groeien uit tot de eileiders.
Genitale knop groeit uit tot de clitoris (kittelaar). De randen van de genitale groeve groeien uit
tot de grote schaamlippen.
Van embryo tot foetus
Na 3 weken is het bloedvatenstelsel van embryo gevormd. Een deel wordt onderdeel van de
navelstreng (blz. 172 bron2d).
Navelstreng: 2 slagaders en 1 ader. Bloed in slagaders krijgt zijn druk van het hart van het
embryo. Navelstrengader voert voedingsstoffen vanuit de placenta naar het embryo toe.
Navelstrengslagaders vervoeren bloed met afvalstoffen vanuit embryo naar placenta -> komen
in placenta in bloedsomloop van moeder.
Placenta bevat bloedvaten van moeder + embryo (blz. 174 bron4). Bloed van moeder omspoelt
de met (embryonaal) bloed gevulde vlokken van het embryo. Uitwisseling van stoffen vindt
plaats via celmembranen van de vlokken. Beide bloedsomlopen blijven strikt gescheiden.
Na 12 weken zijn alle organen aangelegd -> embryo heet nu foetus (3cm lang). Beide
vruchtvliezen vormen de buitenste wand van een kussen van vruchtwater dat foetus
beschermt tegen schokken.
Vrouwelijke geslachtsorganen
BINAS86B: puberteit -> hormonen -> groei van geslachtsorganen tot hun ‘volwassen’ bouw. In
de ovaria (eierstokken) vindt ontwikkeling van eicellen plaats. Tot menopauze (overgang) rijpt
elke maand in 1 v/d eierstokken 1 eicel. Een eileider vangt eicel op die vrijkomt bij de ovulatie.
Trilhaartjes in eileider en peristaltische spierbewegingen vervoeren eicel in richting van
baarmoeder. Na 24 uur sterft onbevruchte eicel af. Wand van eileider neemt resten van eicel
op.
Baarmoeder = dikke spierlaag, met erbinnen het baarmoederslijmvlies (elke maand opnieuw
gevormd voor mogelijke zwangerschap en afgestoten bij een menstruatie).
Vagina is bekleed met slijmvlies. pH van 3,8-4,5 voorkomt ontwikkeling ongewenste bacteriën.
Maagdenvlies is randje weefsel rond ingang van vagina -> kan stukgaan bij 1 e keer vrijen.
Grote en kleine schaamlippen bedekken vagina aan buitenzijde. Vooraan tussen kleine
schaamlippen ligt de clitoris. Prikkeling van clitoris kan tot orgasme leiden.
Mannelijke geslachtsorganen
De 2 zaadballen bestaan uit sterk gekronkelde zaadbuisjes, bijeengehouden door bindweefsel.
Voor geboorte afgedaald in het scrotum (balzak, BINAS86A). Kou -> onderhuidse spiertjes in
6.1Embryonale ontwikkeling
Bevruchting
Ovulatie (eisprong): er komt Eicel komt, omringd met Een aantal zaadcellen dringt
een eicel vrij uit een van cellen uit het ovarium, in door de follikelcellen heen.
beide ovaria (eierstokken). een eileider terecht.
Zaadcellen maken contact
Zaadcellen gaan van de vagina naar de eileider.
met de eischil (eiwitlaag om
de eicel).
Bevruchting vindt plaats: de
kern v/d zaadcel versmelt
Bevruchting van eicel is Zaadcellen geven enzymen
met de kern v/d eicel. Het
afgerond, er is een zygote af die de eischil terplekke
DNA van de vader komt in
(bevruchte eicel) gevormd. afbreken. Eén zaadcel dringt
de celkern van de eicel bij
uiteindelijk door tot het
dat van de moeder.
celmembraan van de cel.
Na ca. 30 uur vindt de eerste deling plaats. Ongeveer 3 dagen later is er een klompje van 16
cellen gevormd. De eerste delingen zijn klievingsdelingen: delingen waarbij geen plasmagroei
optreedt (de cellen groeien niet).
Trilharen aan de binnenkant van de eileiders vervoeren het klompje cellen in ca. 5 dagen (ca.
100 cellen) naar de baarmoeder (BINAS86B).
Innesteling en ontwikkeling
De ontwikkeling van het embryo en de baarmoeder gaat als volgt:
Na ca. 7 dagen: innesteling: het vastzetten van het klompje cellen in het baarmoederslijmvlies.
Binnenin ontstaat een blastulaholte (lege ruimte), omgeven door de trofoblast. Deze cellen
vormen het begin van de placenta.
Cellen uit de kiemschijf ontwikkelen zich tot het embryo (organisme).
Eerst delen de kiemschijfcellen, waardoor twee (met vocht gevulde) holtes worden gevormd:
- dooierblaasje (klein)
- amnionholte (groot, groeit mee met embryo)
De trofoblast vormt uitstulpingen: vlokken die tussen de cellen van het baarmoedervlies
ingroeien en later het embryonale deel van de placenta vormen. De vlokken nemen
voedingsstoffen en zuurstof op uit bloedbaten v/d moeder en geven CO 2 en andere
afvalstoffen terug.
Tussen de trofoblast en kiemschijf ontstaat de hechtsteel: het begin van de navelstreng
(transportroute tussen embryo en placenta). Cellen rond amnionholte komen tegen trofoblast
te liggen. Dooierblaasje vormt eerste bloedcellen, later neemt lever dit over en dan rode
beenmerg.
De amnionholte groeit en vult ten slotte de hele blastulaholte. Hij is gevuld met vruchtwater.
Het vruchtwater is omgeven door twee vruchtvliezen;
- amnion (binnenste)
- chorion (buitenste, trofoblast). Vruchtvliezen groeien met embryo mee.
, De trofoblast produceert verschillende stoffen, zoals het hormoon HCG (BINAS89A). Met een
zwangerschapstest is het hormoon aan te tonen.
Ontwikkeling geslachtshormonen
Ontwikkeling geslachtshormonen begint al vroeg. Eerst gangen van Wolff en Müller en de
genitale knop en groeve. Eerste weken geen verschil te zien tussen jongen en meisje.
Jongens: X- en Y-chromosoom -> op Y-chromosoom ligt het SRY-gen: activeert en remt een
hele reeks andere genen -> omstreeks de 6 e week ontwikkelen zich bij embryo’s met het SRY-
gen de testes (zaadballen). Gangen van Wolff groeien uit tot zaadleiders. Genitale knop groeit
uit tot eikel van de penis. Randen van de genitale groeve groeien aaneen en vormen zo de
balzak.
Meisjes: 2 X-chromosomen -> geen SRY-gen. Gangen van Müller groeien uit tot de eileiders.
Genitale knop groeit uit tot de clitoris (kittelaar). De randen van de genitale groeve groeien uit
tot de grote schaamlippen.
Van embryo tot foetus
Na 3 weken is het bloedvatenstelsel van embryo gevormd. Een deel wordt onderdeel van de
navelstreng (blz. 172 bron2d).
Navelstreng: 2 slagaders en 1 ader. Bloed in slagaders krijgt zijn druk van het hart van het
embryo. Navelstrengader voert voedingsstoffen vanuit de placenta naar het embryo toe.
Navelstrengslagaders vervoeren bloed met afvalstoffen vanuit embryo naar placenta -> komen
in placenta in bloedsomloop van moeder.
Placenta bevat bloedvaten van moeder + embryo (blz. 174 bron4). Bloed van moeder omspoelt
de met (embryonaal) bloed gevulde vlokken van het embryo. Uitwisseling van stoffen vindt
plaats via celmembranen van de vlokken. Beide bloedsomlopen blijven strikt gescheiden.
Na 12 weken zijn alle organen aangelegd -> embryo heet nu foetus (3cm lang). Beide
vruchtvliezen vormen de buitenste wand van een kussen van vruchtwater dat foetus
beschermt tegen schokken.
Vrouwelijke geslachtsorganen
BINAS86B: puberteit -> hormonen -> groei van geslachtsorganen tot hun ‘volwassen’ bouw. In
de ovaria (eierstokken) vindt ontwikkeling van eicellen plaats. Tot menopauze (overgang) rijpt
elke maand in 1 v/d eierstokken 1 eicel. Een eileider vangt eicel op die vrijkomt bij de ovulatie.
Trilhaartjes in eileider en peristaltische spierbewegingen vervoeren eicel in richting van
baarmoeder. Na 24 uur sterft onbevruchte eicel af. Wand van eileider neemt resten van eicel
op.
Baarmoeder = dikke spierlaag, met erbinnen het baarmoederslijmvlies (elke maand opnieuw
gevormd voor mogelijke zwangerschap en afgestoten bij een menstruatie).
Vagina is bekleed met slijmvlies. pH van 3,8-4,5 voorkomt ontwikkeling ongewenste bacteriën.
Maagdenvlies is randje weefsel rond ingang van vagina -> kan stukgaan bij 1 e keer vrijen.
Grote en kleine schaamlippen bedekken vagina aan buitenzijde. Vooraan tussen kleine
schaamlippen ligt de clitoris. Prikkeling van clitoris kan tot orgasme leiden.
Mannelijke geslachtsorganen
De 2 zaadballen bestaan uit sterk gekronkelde zaadbuisjes, bijeengehouden door bindweefsel.
Voor geboorte afgedaald in het scrotum (balzak, BINAS86A). Kou -> onderhuidse spiertjes in
