https://www.bioplek.org/animaties/afweer/afweersamenvatting.html
12.1 Afweer bij planten
Mechanische afweer tegen grote herbivoren:
o Stekels en doornen: bescherming tegen vraat.
o Acaciaboom heeft mieren in stekels die alle dieren bijten die de boom aanraken. Als
tegenprestatie levert de boom nectar en eiwitten aan de mieren (mutualisme).
Chemische afweer tegen kleine herbivoren:
o Signaalstoffen: geurstoffen om natuurlijke vijanden van aanvallers te lokken, of
andere planten(delen) te waarschuwen, of zorgt dat rest van balderen stoffen gaan
maken die bladetende dieren niet lekker vinden.
Plant produceert signaalstoffen pas wanneer er van ze gegeten wordt.
o Brandharen die bij afbreken 3 stoffen afgeven: mierenzuur (bijt en maakt wondjes in
de huid), histamine (verwijdt bloedvaten), acetylcholine (prikkelt zenuwen).
o Giftige stoffen: irritatie opwekken tot dodelijk.
o Vieze smaakstof: voorkomt vraat (meestal bitter).
Bittere smaakstof van spruiten eruit halen d.m.v. kruising. Nadeel: bittere stof helpt
tegen kanker.
Afweer tegen micro-organismen (bacteriën en schimmels)
Herkenning via receptoren in celmembraan.
Mogelijke reactie:
o Sluiten huidmondjes (organismen komen binnen via huidmondjes-> deur dichtdoen) .
o Verdikken celwand m.b.v. waterstofperoxide(H 2O2)(dikkere celwand -> grotere barrière).
o Vrijkomen stikstofoxide (NO; giftig) (ook dodelijk voor plantencel -> andere stof komt vrij
om eigen cel te beschermen).
12.2
Ziekteverwekkers Binas 78, 79A, 92A
Bacteriën: maken vaak producten aan waar mensen op reageren (ontsteking, etc.).
o Geen cellen (prokaryoot) -> geen celkern; losliggend cirkelvormig DNA (Binas 78, 79A,
92A).
o Celwand.
o Aerobe/anaerobe leefomgeving.
o Meestal heterotroof (= andere organismen nodig voor energie), soms autotroof
(planten/cyanobacterie).
Blauwalgen (cyanobacteriën) maken hun organische stoffen door fotosynthese (foto-
autotrofe bacteriën). Maakt aantal giftige stoffen, zoals microsystines (beschadigen lever) of
anatoxine-a (very fast death factor: tast zenuwen aan, waarna ademhaling stopt).
Parasieten zij ook ééncellige ziekteverwekkers.
o Malariamug brengt parasieten in lichaam -> ontwikkelen in lever en besmetten rode
bloedcellen waar ze zich vermeerderen. Na paar dagen breken ze uit rode
bloedcellen, waarbij gifstoffen vrijkomen. Bij veel cellen tegelijk => driedaagse
koortsaanval.
, o Darmparasiet Giardia lamblia leeft in zoet water. Kan ik grote aantallen op
darmwand voorkomen -> diarree.
Barrières Binas 80B, 87A
Dekweefsels: door hun bouw sluiten ze ziektewekkers en gevaarlijke stoffen buiten.
o Schermen inwendige milieu af van het uitwendige milieu.
Opperhuid (Binas 87A) is een dekweefsel:
o Hoornlaag (dode, verhoornde cellen).
Compact -> ziekteverwekkers kunnen er niet doorheen + er is niets te halen.
o Kiemlaag (laag delende cellen om hoornlaag aan te vullen) (stamcellen).
o Melanocyten (pigmentvormende cellen in kiemlaag tegen uv-straling). Pigment
hoopt zich op om kern van naburige cellen en beschermt DNA. Als DNA beschadigt
kan huidkanker ontstaan.
2e, zwaardere bescherming tegen uv-straling, is verdikking opperhuid.
Slijmvlies aan binnenzijde longen en darmen:
o Slijmbekercellen scheiden slijm af met bacteriedodende stoffen. In de longen werkt
het als kleeflaag, waaraan bacteriën en stof blijven plakken.
Dekweefselcellen van luchtwegen hebben trilharen, die met krachtige slagen het vervuilde
slijm richting keelholte brengen -> inslikken.
Biochemische barrière: zuurgraad in maagsap (pH 1-2 overleven meeste bacteriën niet).
o Iets eten -> het zit nog niet in je; slokdarm, etc. is open buis -> bacteriën naar binnen -> ze
komen extra barrière tegen.
o Als ze pH wél overleven komen ze in de 12-vingerige darm nog een slijmvlies tegen.
12.3
Verdedigingslinies:
1. Dekweefsels + maagsap
Virussen Binas 77, bron 6
2. Niet-specifieke afweer
Virussen (Binas 77) maken gebruik van gastheercel om te vermeerderen. 3. Specifieke afweer
Bevat DNA of RNA met daaromheen eiwitkapsel (capside) en soms, bij dierlijke virussen, daar
omheen een membraan met eiwitten.
o DNA wordt ingebouwd in DNA van gastheercel.
o RNA wordt eerst omgezet in DNA waarna het wordt ingebouwd in DNA gastheercel.
Na hechting aan receptoren in membraan opgenomen d.m.v. endocytose.
Viraal DNA/RNA komt vrij in gastheercel.
Ribosomen op het RER vertalen het virus-RNA naar
viruseiwitten (RNA wordt afgelezen door ribosomen
gastheercel); nieuwe virusdeeltjes worden gevormd
(ook erfelijk materiaal). (bron 6)
In Golgi-systeem afwerking nieuwe virussen; d.m.v.
exocytose verlaten ze de cel, waarbij de gastheercel
afsterft -> geprogrammeerde celdood = apoptose.
(bron 6)
Virus is géén organisme/cel (organisme kan zelfstandig
vermeerderen, virus heeft gastheercel nodig).
https://www.bioplek.org/animaties/celtotaal/aids.html
Indringers Binas 84J1, J3, L, bron 7
Zoom in voor handige begrippen.
Dit is het influenzavirus.
12.1 Afweer bij planten
Mechanische afweer tegen grote herbivoren:
o Stekels en doornen: bescherming tegen vraat.
o Acaciaboom heeft mieren in stekels die alle dieren bijten die de boom aanraken. Als
tegenprestatie levert de boom nectar en eiwitten aan de mieren (mutualisme).
Chemische afweer tegen kleine herbivoren:
o Signaalstoffen: geurstoffen om natuurlijke vijanden van aanvallers te lokken, of
andere planten(delen) te waarschuwen, of zorgt dat rest van balderen stoffen gaan
maken die bladetende dieren niet lekker vinden.
Plant produceert signaalstoffen pas wanneer er van ze gegeten wordt.
o Brandharen die bij afbreken 3 stoffen afgeven: mierenzuur (bijt en maakt wondjes in
de huid), histamine (verwijdt bloedvaten), acetylcholine (prikkelt zenuwen).
o Giftige stoffen: irritatie opwekken tot dodelijk.
o Vieze smaakstof: voorkomt vraat (meestal bitter).
Bittere smaakstof van spruiten eruit halen d.m.v. kruising. Nadeel: bittere stof helpt
tegen kanker.
Afweer tegen micro-organismen (bacteriën en schimmels)
Herkenning via receptoren in celmembraan.
Mogelijke reactie:
o Sluiten huidmondjes (organismen komen binnen via huidmondjes-> deur dichtdoen) .
o Verdikken celwand m.b.v. waterstofperoxide(H 2O2)(dikkere celwand -> grotere barrière).
o Vrijkomen stikstofoxide (NO; giftig) (ook dodelijk voor plantencel -> andere stof komt vrij
om eigen cel te beschermen).
12.2
Ziekteverwekkers Binas 78, 79A, 92A
Bacteriën: maken vaak producten aan waar mensen op reageren (ontsteking, etc.).
o Geen cellen (prokaryoot) -> geen celkern; losliggend cirkelvormig DNA (Binas 78, 79A,
92A).
o Celwand.
o Aerobe/anaerobe leefomgeving.
o Meestal heterotroof (= andere organismen nodig voor energie), soms autotroof
(planten/cyanobacterie).
Blauwalgen (cyanobacteriën) maken hun organische stoffen door fotosynthese (foto-
autotrofe bacteriën). Maakt aantal giftige stoffen, zoals microsystines (beschadigen lever) of
anatoxine-a (very fast death factor: tast zenuwen aan, waarna ademhaling stopt).
Parasieten zij ook ééncellige ziekteverwekkers.
o Malariamug brengt parasieten in lichaam -> ontwikkelen in lever en besmetten rode
bloedcellen waar ze zich vermeerderen. Na paar dagen breken ze uit rode
bloedcellen, waarbij gifstoffen vrijkomen. Bij veel cellen tegelijk => driedaagse
koortsaanval.
, o Darmparasiet Giardia lamblia leeft in zoet water. Kan ik grote aantallen op
darmwand voorkomen -> diarree.
Barrières Binas 80B, 87A
Dekweefsels: door hun bouw sluiten ze ziektewekkers en gevaarlijke stoffen buiten.
o Schermen inwendige milieu af van het uitwendige milieu.
Opperhuid (Binas 87A) is een dekweefsel:
o Hoornlaag (dode, verhoornde cellen).
Compact -> ziekteverwekkers kunnen er niet doorheen + er is niets te halen.
o Kiemlaag (laag delende cellen om hoornlaag aan te vullen) (stamcellen).
o Melanocyten (pigmentvormende cellen in kiemlaag tegen uv-straling). Pigment
hoopt zich op om kern van naburige cellen en beschermt DNA. Als DNA beschadigt
kan huidkanker ontstaan.
2e, zwaardere bescherming tegen uv-straling, is verdikking opperhuid.
Slijmvlies aan binnenzijde longen en darmen:
o Slijmbekercellen scheiden slijm af met bacteriedodende stoffen. In de longen werkt
het als kleeflaag, waaraan bacteriën en stof blijven plakken.
Dekweefselcellen van luchtwegen hebben trilharen, die met krachtige slagen het vervuilde
slijm richting keelholte brengen -> inslikken.
Biochemische barrière: zuurgraad in maagsap (pH 1-2 overleven meeste bacteriën niet).
o Iets eten -> het zit nog niet in je; slokdarm, etc. is open buis -> bacteriën naar binnen -> ze
komen extra barrière tegen.
o Als ze pH wél overleven komen ze in de 12-vingerige darm nog een slijmvlies tegen.
12.3
Verdedigingslinies:
1. Dekweefsels + maagsap
Virussen Binas 77, bron 6
2. Niet-specifieke afweer
Virussen (Binas 77) maken gebruik van gastheercel om te vermeerderen. 3. Specifieke afweer
Bevat DNA of RNA met daaromheen eiwitkapsel (capside) en soms, bij dierlijke virussen, daar
omheen een membraan met eiwitten.
o DNA wordt ingebouwd in DNA van gastheercel.
o RNA wordt eerst omgezet in DNA waarna het wordt ingebouwd in DNA gastheercel.
Na hechting aan receptoren in membraan opgenomen d.m.v. endocytose.
Viraal DNA/RNA komt vrij in gastheercel.
Ribosomen op het RER vertalen het virus-RNA naar
viruseiwitten (RNA wordt afgelezen door ribosomen
gastheercel); nieuwe virusdeeltjes worden gevormd
(ook erfelijk materiaal). (bron 6)
In Golgi-systeem afwerking nieuwe virussen; d.m.v.
exocytose verlaten ze de cel, waarbij de gastheercel
afsterft -> geprogrammeerde celdood = apoptose.
(bron 6)
Virus is géén organisme/cel (organisme kan zelfstandig
vermeerderen, virus heeft gastheercel nodig).
https://www.bioplek.org/animaties/celtotaal/aids.html
Indringers Binas 84J1, J3, L, bron 7
Zoom in voor handige begrippen.
Dit is het influenzavirus.
